خطر در کمین باغ گیاه شناسی

به گزارش جهان صنعت نیوز، تخلفی دیگر بیخ گوش پایتخت! این بار شهرداری تهران در اقدامی عجیب مجوز ساخت ۲۲ برج ۳۸‌طبقه‌‎ای را در حریم باغ گیاه‌شناسی ملی ایران صادر کرده و از سال قبل ساخت این پروژه را هم کلید زده است؛ پروژه‎ای که از رییس‌جمهوری گرفته تا معاون حقوق عامه دادستان و حتی دبیر شورای‌عالی شهرسازی و شورای‌عالی امنیت ملی آن را غیرقانونی دانسته و خواستار توقف آن هستند. اما تاکنون هیچ‌یک در مقابل زاکانی، شهردار تهران، راه به جایی نبرده‌‎اند‌.

از قضا دیروز «غلام‌عباس ترکی» معاون حقوق عامه دادستانی کل کشور اعلام کرد که اگر دولت جلوی ساخت‌وساز را نگیرد، دستگاه قضایی ورود می‌کند. او همچنین افزود: «در اطراف باغ گیاه‌شناسی ساخت‌و‌سازی انجام شده که تهدید گونه‌های ژنتیکی است و باید خود دولت جلوی آن را بگیرد و اگر این اتفاق نیفتد، دستگاه قضایی ورود می‌کند. باغ گیاه‌شناسی محدوده تنفس تهران است و نباید از بین برود.» با وجود این، اصرار زاکانی بر ساخت‌و‌ساز جالب‌توجه است. باغ گیاه‌شناسی ملی ایران نزدیک به چهارهزار گونه گیاهی دارد. این باغ به عنوان اثر طبیعی و اثر تاریخی دوبار به ثبت سازمان میراث فرهنگی رسیده است.

باغی که در سال ۱۳۴۶ در مراتع ملی در محدوده اراضی چیتگر ساخته شد. در آن زمان که اطراف باغ کاملا خالی از سکنه بود و کیلومترها با بناها و دسترسی انسانی فاصله داشت. البته سابقه این برج‌سازی که اکوسیستم باغ گیاه‌شناسی را تهدید می‌کند، به توافق شهرداری تهران با ارتش به اردیبهشت سال ۸۷ برمی‌گردد؛ یعنی دوران ریاست جمهوری «محمود احمدی‌نژاد» و شهرداری وقت تهران یعنی «محمدباقر قالیباف». مشخص نیست آن زمان چه توافق‌های پشت‌پرده‌ای رخ داده است که زور زاکانی به آنها نمی‌چربد، یا می‌چربد اما اعتراضی نمی‌کند. با این حال در آن سال شهرداری تهران با ارتش جمهوری اسلامی توافقی داشته مبنی بر اینکه از مجموع ۵۱۱ هکتار زمین متعلق به ارتش، ۳۵۰ هکتار به شهرداری واگذار شود و در ۱۶۱ هکتار باقی‌مانده ۲۰ هزار واحد مسکونی با مساحت مفید ۲۰۰ هکتار ساخته شود. بر اساس این توافق، در زمینی که در حریم باغ گیاه‌‎شناسی ملی ایران واقع شده، مجوز ساخت برج‌های بلندمرتبه داده شد.

مدیران باغ گیاه‌شناسی ملی ایران، سازمان محیط‌زیست، دانشگاهیان و فعالان محیط‌زیست به این تصمیم معترض هستند و آن را کاملا غیرقانونی می‌دانند، اما تاکنون راه به جایی نبرده‌اند و ساخت‌وساز همچنان ادامه دارد.

‌ماجرای برج‌‎سازی ارتش و شهرداری تهران

ماجرا از این قرار است که از سال‌‎های دور، در ضلع شمالی باغ گیاه‌شناسی ملی، زمینی به مساحت ۵۱۱ هکتار به عنوان میدان تیر در اختیار ارتش بوده است. چند سال پیش، ارتش تصمیم گرفت طبق توافق با شهرداری تهران، ۷۰ درصد از این اراضی را در اختیار شهرداری قرار داده و ۳۰ درصد آن را در اختیار تعاونی ارتش با هدف بلندمرتبه‌‎سازی قرار دهد. بنابر گفته «علی علیزاده» رییس باغ گیاه‌شناسی ملی ایران، بخشی از این ۵۱۱ هکتار زمین متعلق به ارتش، در ضلع شمالی اتوبان حکیم قرار دارد و بخش بسیار باریک و کوچکی به مساحت چند هکتار، در ضلع جنوبی اتوبان واقع شده که کاملا متصل و چسبیده به باغ گیاه‌شناسی ملی ایران است. در همین بخش باریک، شهرداری تهران برخلاف قوانین، مجوز ساخت ۲۲ برج ۳۸‌طبقه‌ای را صادر کرده است.

‌بی‌اعتنایی شهرداری تهران به دستور شورای امنیت ملی

این در حالی است که از دادستان کل کشور تا شورای‌عالی امنیت ملی، معاون اول رییس‌جمهوری، رییس سازمان محیط‌زیست، دبیر شورای‌عالی شهرسازی و سازمان بازرسی کل کشور همگی اتفاق‌نظر داشتند که این برج‌‎سازی کاری غلط و غیرقانونی است و نباید ادامه یابد؛ چون باعث وارد‌شدن آسیب‌های جدی به باغ گیاه‌شناسی می‌شود. همگی توصیه کردند که ساخت‌وساز در این منطقه متوقف شود، ولی تاکنون شهرداری تهران و سازندگان اعتنایی نکردند.

‌زاکانی به دستور شفاهی رییسی هم بی‌اعتنایی کرد

گفته می‌شود «ابراهیم رییسی» هم با بلندمرتبه‌سازی در حریم باغ ملی گیاه‌شناسی مخالفت کرده و به ‌صراحت از زاکانی خواسته که ساخت‌وساز را متوقف کند. او به شهردار تهران صراحتا گفته: «‌ با خانه‌‎سازی موافقیم و از آن حمایت می‌کنیم، اما نه در هر جایی.» سپس دستور داده که موضوع بررسی شود و به هر طریق ممکن جلوی ساخت‌وساز در حریم باغ گیاه‌شناسی گرفته شود، اما به این دستور شفاهی رییس‌جمهوری بی‌‎توجهی شده است».
این در حالی است که برج‌سازی در حریم باغ گیاه‌شناسی ملی ایران حتما باغ را دچار کمبود آب و در نتیجه زوال و خشکی درختان می‌کند. در حال حاضر هنوز که ساخت‌وساز تکمیل نشده، به دلیل کمبود بارش‌ها، دبی چاه‌های آب باغ گیاه‌شناسی به‌شدت افت کرده و لابد بارگذاری جدید در این منطقه، موجودی آب باغ را محدودتر خواهد کرد.

ضمن اینکه گفته می‌شود آلودگی صوتی، آلودگی هوا و ایجاد جزایر حرارتی در باغ و از بین رفتن امکان تهویه هوا بر اثر بلندمرتبه‌سازی، تنوع زیستی باغ را تهدید می‌کند. در این باغ علاوه‌بر چندهزار گونه درختی و درختچه‌ای، تنوع بالایی از جوندگان، خزندگان و پرندگان نیز زیست می‌کنند. این روزها علاوه‌بر مسوولان باغ گیاه‌شناسی ملی ایران، سازمان‌های مردم‌نهاد محیط‌زیستی نیز بی‌صبرانه منتظر توقف کامل این پروژه با دستور قاضی پرونده هستند تا نیازی به برگزاری تجمع و رساندن صدایشان به مسوولان از این طریق نباشد. با این حال مشخص نیست قراردادی که در سال‌های گذشته با ارتش توافق شده بر سر تراکم تنها ۳ طبقه چگونه تبدیل به ۳۸ طبقه شده است؟!

تاثیرات محیط‌زیستی برج‌سازی در حوالی باغ گیاه‌ شناسی

«محمد متینی‌زاده» عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور در این مورد به «جهان‌صنعت» گفت: از زمانی که در منطقه ۲۲ شهرداری تهران بلندمرتبه‌سازی در حاشیه بزرگراه‌های حکیم و همت شروع شد، آرام‌آرام افت آب‌های زیرزمینی آغاز شد، به‌طوری که زمانی ظرفیت چاه‌های موجود در باغ گیاه‌شناسی ۲۰۰ لیتر در ثانیه بود، اما اکنون به حدود ۸۰ لیتر در ثانیه رسیده است. به تدریج این افت بیشتر هم خواهد شد.

وی با اشاره به انتخاب مکان تاسیس باغ گیاه‌شناسی با توجه به شیب هیدرولیک در پایین‌دست افزود: با وجود این، شیب بارش‌های جوی وارد زمین و سفره‌های زیرزمینی می‌شد و چاه‌ها را سیراب می‌کرد، اما وقتی برج‌ها با آن عمق پی‌ریزی ساخته شد، همه راه‌های نفوذ بسته شد. اکنون این پروژه در شمال باغ، تیر آخر برای توقف ورود آب‌های زیرزمینی و روانه شدن منابع آبی به سمت باغ می‌بندد. بر این اساس نخستین آسیب افزایش شدید افت آب‌های زیرزمینی در باغ گیاه‌شناسی است.

پاسکاری مسوولان به جای حل مساله

در همین راستا «‌مهدی عباسی» رییس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای اسلامی شهر تهران با بیان اینکه شهرداری می‌تواند برای حفظ حریم باغ گیاه‌شناسی به ذی‌نفعان ساخت‌و‌ساز در مجاورت این باغ، زمین معوض بدهد، به «جهان‌صنعت» گفت: به نظرم شهرداری تهران درخصوص ساخت‌و‌ساز در حریم باغ گیاه‌شناسی تخلف نکرده، اما کوتاهی عیانی کرده است.

برخلاف برخی گفته‌های مسوولان وقتی یک معضل شهری به‌وجود می‌آید، نباید از کنار آن به سادگی بگذریم؛ اتفاقا باید تمامی ارگان‌های مربوطه با یکدیگر درخصوص آن تشکیل جلسه بدهند و آن معضل را حل کنند. اینکه بگوییم سازنده پروانه و مجوز ساخت داشته پاک کردن صورت مساله است. به نظرم در این شرایط نباید این‌گونه سخن گفت. چه بسا باید گروهی برای بررسی پرونده تشکیل شوند تا بررسی کنند که آیا پرونده آن‌طوری که به ما گزارش شده، هست یا خیر. زیرا گاهی اوقات گزارش‌های پنهانی در پرونده وجود دارد که نیاز به بررسی بیشتر است، چرا‌که ممکن است توافقاتی را ادوار مختلف مدیریت شهری تهران با مجموعه سازنده داشته باشند که آن توافقات به شهرداری برای جلوگیری از ساخت‌و‌ساز کمک کند.

وی افزود: ایرادی به سازنده ساختمان نیز وارد نیست، زیرا چند سال پیش، ارتش تصمیم گرفت طبق توافق با شهرداری تهران، ۷۰ درصد از این اراضی را در اختیار توسعه شهر شهرداری قرار دهد و ۳۰ درصد آن را در اختیار تعاونی ارتش با هدف بلندمرتبه‌‎سازی. حال بر این اساس حقی برای سازنده به وقوع پیوسته، اما راهکاری برای آن وجود دارد. شهرداری می‌تواند برای حفظ حریم باغ گیاه‌شناسی به ذی‌نفعان ساخت‌و‌ساز در مجاورت این باغ، زمین معوض بدهد، چه بسا پیش‌‌تر نیز در نقاط مختلف تهران این رویه اتفاق افتاده است.

این عضو شورای شهر تهران با اشاره به اینکه باغ گیاه‌شناسی به عنوان میراث ثبتی و طبیعی کشور است، اظهار کرد: این باغ دارای حریم مشخصی است. حتی به تازگی نیز حریم آن بازتعریف شده تا ساختمان‌سازی در مجاورت آن با ارتفاع خاصی انجام شود. شهرداری تهران در طرح تفصیلی مجوز تراکم ۳ طبقه را به ارتش داده بود، اما اینکه چگونه به ۳۸ طبقه رسیده، ایراد است. سابقه این برج‌سازی که اکوسیستم باغ گیاه‌شناسی را تهدید می‌کند، به توافق شهرداری تهران با ارتش در سال ۸۷ برمی‌گردد. آن دوران حریم باغ گیاه‌شناسی این‌گونه نبوده است. چه‌بسا به‌طور کلی حریم و محدودیتی وجود نداشته است، اما در حال حاضر حریم جدید بازنگری نشده است. دلیل این امر این بود که ساختمان‌سازی در حریم و مجاورت ممکن است به باغ ضرر بزند یا مشرفیت داشته باشد و جلوی آفتاب را بگیرد، حتی گودبرداری‌های عمیق هم می‌تواند به آب‌های زیرزمینی و چاه‌ها صدمه بزند، بنابراین تصمیم برآن شده که ساختمان‌سازی با ارتفاع خاصی در این منطقه انجام شود. این در حالی است که تراکم آن بسیار بیشتر از توافق انجام شده است. البته شهرداری آن دوران نیز اشتباه کرده و نباید اجازه ساخت‌و‌ساز در حریم باغ را صادر می‌کرده است. همچنین توافقات مختص به سال ۸۷ نبوده و به صورت متداول انجام شده است. وزارت جهادکشاورزی به عنوان متولی باغ گیاه‌شناسی بوده به همین دلیل مدیریت شهری احساس مسوولیتی نسبت به آن نداشته است.

او ادامه داد: متاسفانه قوه قضاییه نیز به تنهایی نمی‌تواند کاری انجام دهد. جمع مجموعه‌های دولت، شهرداری، دادستانی کشور و ذی‌نفع باید با یکدیگر گفت‌وگو کنند تا به یک راهکار مناسب برسند. حتی اگر قوه قضاییه ورود کند یک اقدام سلبی موقت است؛ راه حل نیست. بالاخره باید حقوق ذی‌نفع یعنی ارتش در جای دیگری جبران شود.

عباسی در خصوص اینکه زاکانی گفته است که جلوگیری از این کار از مسوولیت شهرداری خارج است و برای جلوگیری به رای دستگاه قضایی یا تفاهم بین وزارت جهاد، میراث فرهنگی و مجموعه سازنده برج‌ها نیاز دارد، بیان کرد: به نظرم اینکه شهرداری تهران گفته جلوگیری از این کار از مسوولیت شهرداری خارج است، اشتباه است. در این برهه تمامی ارگان‌ها و سازمان‌های مربوطه می‌توانند در راستای حفظ باغ گیاه‌شناسی قدم بردارند، زیرا این موضوع یک مسوولیت فرابخشی و فراملی است.

وی در پایان افزود: باغ گیاه‌شناسی یک مجموعه ملی است، بنابراین حفظ و نگهداری آن نیز عزم ملی می‌طلبد. البته نباید فراموش کنیم که صاحبان و مالکان نیز باید از منظر ملی به این باغ نگاه کنند. متاسفانه این روزها مسوولان به دلیل اختلافات سیاسی همدیگر را متهم و مشکل را به یکدیگر پاسکاری می‌کنند، این در حالی است که حل موضوعات اینچنینی نیاز به یک عزم ملی است. ورود قوه قضاییه به این قضیه می‌تواند مسوولان مربوطه را ملزم به حل مساله کند.

اجتماعی و فرهنگیاخبار برگزیدهویدئو