جنگ هوش مصنوعی؛ چه کسی حاکم جهان می‌شود؟

هما میرزایی- جهان صنعت نیوز؛ شش سال قبل، پیش از این‌که کسی نام چت‌جی‌پی‌تی Chatgpt را شنیده باشد، ولادیمیر پوتین در این‌باره گفته بود کشوری که توسعه هوش مصنوعی را در دست داشته باشد، به “حاکم جهان” تبدیل خواهد شد. او این جملات را در ماه دسامبر و در خلال سخنانش در مورد این‌که روسیه باید رهبری هوش مصنوعی را در دست گیرد، به زبان آورد. در این برنامه شخصی که با کمک هوش مصنوعی و deepfake شبیه به پوتین ساخته شده بود، با رییس جمهور روسیه تماس تصویری برقرار کرد و برای لحظاتی وی را در بهت و حیرت فرو برد.

برای پوتین، “پیشرو بودن” در هوش مصنوعی بخشی از یک نبرد ایدئولوژیک با غرب است. موفقیت ابزارهایی مانند چت‌جی‌پی‌تی، که توسط یک استارتاپ آمریکایی به نام OpenAI تولید شده و توسعه یافته است، او را وادار کرده تا مخاطرات ناشی از استفاده بر هوش مصنوعی غربی ساخته شده با داده‌های زبان انگلیسی را محکوم کند.

تقابل روسیه با هوش مصنوعی غربی

پوتین معتقد است مدل‌های زبانی عمدتا غربی می‌توانند چشم‌انداز روسیه در جهان را، به چالش کشیده و حتی حذف کنند. آنها هم‌چنین رژیمی را که در سال‌های اخیر به دنبال کنترل اینترنت در روسیه بوده است را تهدید می‌کنند؛ روندی که با حمله به اوکراین سرعت گرفته است. تعجبی ندارد که کرملین چت‌جی‌پی‌تی را بلافاصله پس از راه‌اندازی آن در نوامبر ۲۰۲۲ ممنوع کرد. چندین شرکت روسی به سختی در تلاش هستند تا جایگزین‌هایی برای آن بسازند.

سال گذشته، Sber، یک وام دهنده دولتی با جاه طلبی‌های فناوری که برای اولین بار در سال ۲۰۱۹ توسط کرملین برای توسعه هوش مصنوعی ماموریت یافت، گیگا چت GigaChat را راه اندازی کرد، یک چت بات که تسلط به زبان روسی را با توانایی تولید کد کامپیوتر و تصاویر ترکیب می کند.

یاندکس  Yandex ، موتور جست‌و‌جوگر بزرگ روس، زبان  Yandexgpt-2 را با سرویس دستیار مجازی ترکیب کرد و آلیس Alice را به وجود آورد.

سانسور به سبک هوش مصنوعی روسی!

مدل های هوش مصنوعی روسی در رعایت خط مشی حزب بسیار عالی هستند. به عنوان مثال، آلیس از پاسخ به سوالات اکونومیست درباره جنگ در اوکراین یا الکسی ناوالنی، رهبر اصلی مخالفان روسیه که در سیبری زندانی است، امتناع کرد. تقریبا مشخص است که این سیستم‌های هوش مصنوعی قادر به پیشی گرفتن از هوش مصنوعی غربی نیستند. Yandex ادعا می کند که Yandexgpt-2 هنگام پاسخ به پرسش‌ها به زبان روسی بهتر از gpt-3.5 که همان نسخه قدیمی تر ChatGPT است، عمل می‌کند. اما کارشناسان غربی که به اکونومیست مشورت می‌دهند، جواب مستقلی در تأیید این ادعا پیدا نکرده اند.

روسیه همچنین در حوزه هوش مصنوعی از نظر شاخص‌های مختلف نوآوری از غرب عقب مانده است. گزارشی از دانشگاه استنفورد نشان می‌دهد که این کشور در سال ۲۰۲۲ تنها یک سیستم مهم یادگیری ماشین تولید کرده است، در حالی که این رقم در آمریکا ۱۶ و در بریتانیا ۸ است. تصور می‌شد که تا ژوئن ۲۰۲۳ روسیه تنها ۷ عدد از ۵۰۰ ابرکامپیوتر قدرتمند جهان را داشته باشد، در حالی‌که این رقم در آمریکا ۱۵۰ عدد است. روسیه همچنین در آخرین شاخص آمادگی هوش مصنوعی که توسط شرکت مشاوره آکسفورد اینسایتس تهیه شده، در میان ۱۹۳ کشور در رتبه ۳۸ قرار گرفت؛ آمریکا رتبه اول را کسب کرد.

استراتژی جاه طلبانه پوتین برای هوش مصنوعی

 پوتین برای نزدیک شدن به غرب، استراتژی جاه طلبانه‌ای در حوزه هوش مصنوعی را در نظر گرفته است تا جایگزین برنامه قبلی که به سال ۲۰۱۹ باز می‌گردد، شود. فهرست اولیه «دستورالعمل‌های» کرملین که در ژانویه منتشر شد، نشان می‌دهد که این برنامه جدید به دنبال افزایش ظرفیت ابرکامپیوترهای روسیه، گسترش آموزش متخصصان هوش مصنوعی و بهبود همکاری بین بریکس، گروهی که شامل چین و هندوستان است، خواهد بود.

اگر بخواهیم مودبانه بگوییم، دستورالعمل‌های پوتین غیرواقعی به نظر می‌رسند. جنگ باعث فرار بسیاری از توسعه دهندگان و مهندسان روسی از کشور شده است؛ یکی از مقامات کرملین در این‌باره گفته است که تنها در سال ۲۰۲۲، ۱۰۰،۰۰۰ متخصص فناوری اطلاعات کشور را ترک کرده اند که تقریباً ۱۰ درصد نیروی کار فناوری را تشکیل می دهد.

آرکادی ولوژ، بنیانگذار یاندکس، پس از انتقاد از حمله به اوکراین، در تبعید در بریتانیا زندگی می‌کند. تحریم‌ها دسترسی روسیه به تراشه‌های پیشرفته را که توسط شرکت‌های آمریکایی، کره جنوبی و تایوان ساخته می‌شوند، و همه جزئی از اتحاد ضد روسیه هستند محدود می‌کند.

جای تعجب نیست که در اقتصاد جنگی روسیه، سرمایه گذاری خصوصی در فناوری در حال کاهش است. طبق گفته‌های یک شرکت هوش تجاری مستقر در مسکو به نام dSight، ارزش سرمایه‌گذاری ریسک پذیر در این بخش در سال ۲۰۲۳ تنها ۷۱ میلیون دلار بوده است که نسبت به سال قبل ۸۳ درصد کاهش داشته است.

هوش مصنوعی دولتی!

مانند بسیاری از دیگر مسائل جاری در روسیه، برنامه پوتین تشدید کنترل دولت بر این صنعت است. در سال ۲۰۲۲، یاندکس خدمات خبری و وبلاگ نویسی خود را به یک کنسرسیوم آنلاین دولتی به نام Vk  فروخت. در ۵ فوریه، شرکت مادر آن که در هلند مستقر است و در نیویورک ثبت شده است، اعلام کرد که تجارت روسیه خود (که ۹۵ درصد از درآمدهای آن را تشکیل می دهد) را به مبلغ ۵ میلیارد دلار به یک کنسرسیوم به رهبری یکی از بازوهای لوک اویل، که یک شرکت انرژی است، می‌فروشد. کرملین از این معامله استقبال کرد. نهادهای دولتی مانند Rostec، یک گروه دفاعی، و Gazprom Neft، یک شرکت تابعه بزرگترین شرکت انرژی کشور، نیز در حال فعالیت در حوزه هوش مصنوعی هستند.

مدیرعامل Sber، ژرمن گرف، می‌گوید که این بانک سالانه حدود ۱ میلیارد دلار در این فناوری سرمایه گذاری می کند. با این حال، این مبالغ در مقایسه با ده ها میلیارد دلاری که قهرمانان هوش مصنوعی آمریکایی مانند آلفابت و مایکروسافت در مشارکت با OpenAI هزینه می کنند، ناچیز است. پول دولتی همراه با ناکارآمدی و فقدان رقابت به این حوزه وارد می شود و به سختی می توان آن را راه حلی برای توسعه نوآوری دانست. این اتفاق هم‌چنین توسعه هوش مصنوعی را میدانی برای نبرد می‌داند تا بازار کار.

استفاده از هوش مصنوعی برای اهداف نظامی

به گفته کاتارزینا زیسک از موسسه مطالعات دفاعی نروژ، در حالی که روسیه به ویژه در زمینه پهپادها، در هوش مصنوعی نظامی پیشرفت‌هایی داشته است، اما در غرب و حتی در چین، متحد روسیه، هیجان حول یادگیری ماشین عمدتا ناشی از جهش های اخیر در برنامه های کاربردی با هدف عمومی مانند ChatGPT است، نه برنامه های تخصصی مانند هواپیماهای بدون سرنشین.

استراتژیست‌های غربی و چینی روی چنین هوش مصنوعی غیرنظامی با بهبود سریع برای کسب برتری اقتصادی و در نهایت ژئوپلیتیکی و نظامی حساب می کنند. تا زمانی که روسیه در شرایط جنگی باقی بماند، در این زمینه پیشرفت چندانی نخواهد کرد.

اخبار برگزیدهدانش و فناوری