ایرادات بنیادین سیاست‌های مسکنی دولت
حسن محتشم، عضو هیات‌مدیره انجمن انبوه‌سازان
طرح نهضت ملی مسکن چنانچه به عاقبت مسکن مهر دچار شود باز جای شکرش باقی است. در طرح مسکن مهر اقدام به عقد قرارداد برای بیش از دومیلیون واحد مسکونی شد و از آنجایی که وزیر راه‌وشهرسازی آن دوره به این طرح اعتقادی نداشت، مسکن مهر متوقف شد اما به هر حال دومیلیون واحد در این طرح به متقاضیان تحویل داده شد.
درخصوص نهضت ملی مسکن باید گفت که در این طرح حتی قرارداد خاصی بسته نشده است. تعدادی قرارداد در این طرح بسته شده‌اند که با سالانه یک‌میلیون مسکن فاصله زیادی دارند. قراردادهایی که در این طرح منعقد شده‌اند، با توجه به تورم روزافزون و افسارگسیخته‌ای که در جامعه حکمفرماست، دچار افزایش قیمت خواهند شد. در شرایط کنونی تولیدکنندگان مسکن قادر نیستند با قیمت‌های اولیه اقدام به ساخت واحدهای مسکونی کنند و کار را به اتمام برسانند. تعدیلی که برای این قراردادها در نظر گرفته شده است، معمولا مساوی با میزان تورم به سازندگان اعطا نمی‌شود، از همین رو است قراردادهایی که در طرح نهضت ملی مسکن بسته شده‌اند، به کندی پیش می‌روند.
علت امر این است که اصولا دولت برنامه مشخصی برای اجرایی کردن اهداف خود – به‌خصوص در بخش مسکن – ندارد. تا زمانی که دولت در حوزه تولید مسکن متولی باشد، همچنان باید شاهد تداوم وضعیت کنونی باشیم. اگر قرار بود تصدی دولت در چنین حوزه‌هایی مثمرثمر باشد، کشورهای کمونیستی می‌توانستند به جایگاه خوبی برسند. تجربه جهانی حاکی از آن است، زمانی که کاری دولتی شود، نمی‌تواند از پیشرفت قابل‌قبولی برخوردار شود. طرح نهضت ملی مسکن شفافیت مسکن مهر را ندارد. این در شرایطی است که باوجود تجربه‌هایی که مسوولان از مسکن مهر کسب کرده‌اند، تمایلی برای استفاده از نقاط قوت و برکنار کردن ضعف‌های آن از خود نشان نداده‌اند. در واقع بسیاری از مواردی که در مسکن مهر دچار اشکال نبوده، اکنون در قراردادهای نهضت ملی مسکن دچار ایراد است. جای تعجب دارد که وزارتخانه‌ای با دوایر حقوقی و کارشناسی مختلف، اقدام به امضای قراردادهایی با انبوه‌سازان کرده است که در محتوا دچار ایراد هستند. تعدادی از انبوه‌سازان بر اساس اعتمادی که به ادارات کل کرده‌اند، اقدام به عقد قرارداد کرده و در حال فعالیت‌اند، اما آنها نیز به هر صورت دچار اشکال هستند.
موضوع دیگری که در این پروژه‌ها مطرح است، مساله تامین مالی است. یک‌میلیون واحد مسکونی با در نظر داشتن صد‌مترمربع به صورت متوسط برای زیربنای هر واحد، صد‌میلیون‌مترمربع واحد مسکونی خواهد بود. تولید این حجم وسیع واحد مسکونی نیاز به برنامه‌ریزی دارد؛ موضوعی که مسوولان از آن غفلت کرده‌اند.
بسیاری از متقاضیان واقعی و جامعه هدف طرح نهضت ملی مسکن حتی موفق به ثبت‌نام در این طرح نیز نشده‌اند، تعدادی هم که موفق به ثبت‌نام شده‌اند، باوجود گذشت یک‌سال هنوز منتظر خبر برای تحویل واحدهای خود هستند. برخی متقاضیان نیز پس از ثبت‌نام اقدام به پرداخت یک تا سه قسط چهل‌میلیون تومانی کرده‌اند. این دسته افراد نیز همچنان در انتظار به سر می‌برند.
عملا مسوولان در کارها اجرایی و برنامه‌های خودشان نیز شاهد وجود تفاوت با شعارهای‌شان هستند. درخصوص نهضت ملی باید گفت تا زمانی که دولت دست از تولی‌گری برندارد و با بخش خصوصی و متخصصان حرفه‌ای صنعت ساختمان توافق نکند، در روی همین پاشنه می‌چرخد و خیلی سخت می‌توان به صاحب‌خانه شدن مردم امیدوار بود.دولت در مقاطعی اقدام به اعطای زمین به متقاضیان مسکن کرد؛ موضوعی که چندین ایراد دارد. زمین به افرادی اعطا می‌شود که تخصصی در تولید مسکن ندارند. این افراد بعضا توان مالی کافی برای ساخت مسکن را نیز ندارند. اگر هم عده‌ای از آنها اقدام به ساخت کنند، هیچ معلوم نیست که ساختمان آنها از استانداردهای کافی برخوردار است و به صورت اصولی ساخته شده یا خیر. در این رابطه به نظر می‌رسد دولت می‌خواهد موضوع خانهدار کردن مردم را از سر خود باز کند. زمین دادن دلیلی بر خانهدار شدن متقاضیان مسکن نیست. افرادی که امکان ساخت ندارند، زمینشان را طی وکالتی به افراد دیگری واگذار می‌کنند. پولی که از این راه به دست این افراد می‌رسد، عموما خرج مشکلات و زندگی روزمره می‌شود؛ افرادی که مدتی بعد دوباره در صف افراد بی‌خانه خواهند ایستاد. تا زمانی که دولت فکر اساسی به حال متقاضیان واقعی مسکن نکند، امکان اینکه مشکل عموم جامعه کم‌درآمد و کم‌بضاعت حل شود، ناممکن است.
باید توجه داشت که میزان ساخت و تولید مسکن در حال کاهش است. قدرت خرید هم برای متقاضیان وجود ندارد. در نتیجه مردم ناچار به اجاره‌نشینی می‌شوند. سوای اینکه اجاره‌بها ضریبی از قیمت ملک است، تقاضای بیش از اندازه نیز منجر به افزایش اجاره‌خانه خواهد شد. با این روشی که دولت در پیش گرفته و همچنین وجود نداشتن برنامه‌ای برای اصلاح روش‌های موجود، نمی‌توان امید چندانی به تاثیرگذاری اجرای طرح نهضت ملی مسکن بر متعادل کردن قیمت‌های بازار مسکن داشت.
اخبار برگزیدهمسکنیادداشتلینک کوتاه :