عربستان مدرن؛ رویا یا واقعیت؟
عرفان ناظریه – جهان صنعت نیوز؛ شهرهای هوشمند، نیروگاه‌های فوق پیشرفته در دل صحرا، تبدیل شدن به قطب اقتصادی – تکنولوژیک منطقه، اقتصاد غیرنفتی و قص علی هذا. مصادیقی که ذکر شد در کنار مواردی دیگر، موضوعی است که حدود یک دهه‌ای روی آن مانور رسانه‌ای داده می‌شود. مانوری که سردمداران ریاض حداقل از سال ۲۰۱۶ و پس از اعلام چشم‌انداز توسعه ۲۰۳۰ میلادی خود می‌خواهند به آن برسند؛ هدفی که کاملا مشخص است نیاز به مقدار قابل توجهی سرمایه دارد.
بنابراین طبیعی است که برای ایجاد فرصت‌های سرمایه‌گذاری باید بسترهای مناسب و متنوعی را طراحی کنند تا بتوانند پای سرمایه‌گذاران خارجی و بین‌المللی را به سرزمین خود باز کنند. به همین جهت بخش‌های مختلفی همچون فناوری‌های روز و پیشرفته (High Tech) از جمله اهداف حُکام عربستان هم برای سرمایه‌گذاری و هم جذب سرمایه است.
ریاض به دنبال هوش مصنوعی
در همین راستا، یکی از اهداف مدنظر عربستان سعودی سرمایه‌گذاری در زمینه صنعت و فناوری هوش مصنوعی است. به گزارش خبرگزاری المانیتور، ریاض به دنبال سرمایه‌گذاری ۴۰ میلیارد دلاری در زمینه هوش مصنوعی است، تا بتواند از این طریق به رهبر این فناوری در جهان تبدیل شود. همچنین روزنامه نیویورک تایمز در ۲۵ آوریل ۲۰۲۴ خبر از ایجاد صندوق ۱۰۰ میلیارد دلاری برای سرمایه‌گذاری در حوزه هوش مصنوعی و دیگر فناوری‌ها را داد.
در واقع سرمایه‌گذاری در این بخش در حالی مطرح می‌شود که اهمیت هوش مصنوعی هر روز بیش از پیش فزونی یافته و داشتن دست برتر در آن می‌تواند جایگاه ویژه‌ای به یک کشور در نظام بین‌الملل بدهد. به همین جهت بود که ولادیمیر پوتین چندسال پیش گفت که هرکس رهبری هوش مصنوعی را در اختیار داشته باشد، رهبری جهان را در اختیار خواهد داشت.
البته در خصوص کشورهایی همچون عربستان از این نکته نیز نباید غافل بود، که به همان میزان که سرمایه و ثروت در ایجاد یک فناوری مهم است، داشتن توان علمی و غنای نظری در حوزه مربوطه مهم‌تر است. در جهان امروز رقابت اصلی بر سر دانشِ فناوری‌های به اصطلاح «های تِک» بوده و قدرت‌های این زمینه، در طول تاریخ نشان داده‌اند که حاضر به انتقال فناوری خود به راحتی، حتی به هم‌پیمانان خود نیستند.
بنابراین باید گفت، عزم رِجال سعودی برای تبدیل شدن به رهبر در حوزه فناوری‌هایی همچون هوش مصنوعی (با توجه به نبود پشتوانه علمی قدرتمند و کافی در آن) در هاله‌ای از ابهام قرار گرفته و به معنای واقعی کلمه باید با نگاهی انتقادی به آن نگریست.
نئوم؛ نگینی در صحرا
از دیگر برنامه‌های بلندپروازانه ولیعهد سعودی برای نشان دادن تصویری رویایی از عربستان سعودی، حرکت به سمت ایجاد یک شهر هوشمند به نام نئوم با بودجه حدود ۵۰۰ میلیارد دلاری است. این پروژه که قرار است در استان تبوک در شمال غرب عربستان بهره‌برداری شود، با چالش‌های زیادی مواجه است.
به طور کلی در این زمینه حداقل دو مسئله وجود دارد. نخست بحث کمبود و کسری بودجه مورد نیاز برای اتمام آن و دوم بلندپروازی‌های زودهنگام ولیعهد سعودی. بلومبرگ اخیرا در گزارشی آورد، که صندوق سرمایه‌گذاری دولتی سعودی به عنوان اصلی‌ترین تامین کننده منابع مالی پروژه نئوم با مشکلات جدی در تامین بودجه برای این پروژه مواجه شده است. موضوعی که باعث شده مقامات سعودی ناگزیر به کوچک‌سازی، تعویق یا حذف برخی از پروژه‌های آن شوند.
از طرفی دیگر، خواسته‌های بن‌سلمان برای وجود فناوری‌های مدنظر او در این پروژه برخی اهل فن را به اعتراض و انتقاد وا داشته که هنوز بعضی از این فناوری‌ها به عرصه ظهور نیز نرسیده‌اند. همچنین فقدان برخی فناوری‌هایی که موجود بوده و هنوز در عربستان زیرساخت مناسبی برای آن وجود ندارد از دیگر چالش‌های این کشور در حوزه مربوطه است.
افق پیش‌رو چالش‌های آینده
همانگونه که ذکر شد عربستان سعودی به دنبال کشاندن پای فناوری‌هایِ روز در سرزمین خود و سرمایه‌گذاری در آنهاست، موضوعی که به قرار است به ریاض، فرصت تبدیل شدن به بازیگری موثر در عرصه بین‌الملل و رهبری فناوری‌های روز را بدهد. البته که بخش‌هایی از چالش‌های فنی و اقتصادی پروژه‌های مذکور بیان شد، اما باید به یک موضوع مهم به نام ساختار قدرت سیاسی نیز توجه داشت.
در واقع حرکت به سمت توسعه اقتصادی و پر و بال دادن به بخش خصوصی، باعث قدرت گرفتن (اقتصادی) بخش مذکور و ظهور گروه‌های جدیدی می‌شود که خواهان توسعه سیاسی و قدرت گرفتن در ساختار حکمرانی نیز هستند. بنابراین حرکت از اقتصاد مبتنی بر نفت (که در کشورهایی همچون عربستان، رانت حاصل از آن در اختیار انحصاری دستگاه قدرت سیاسی است) به سمت اقتصاد غیرنفتی، می‌تواند ساخت سیاسی را نیز دستخوش تغییر کرده و باید دید که حکام سعودی چه تدبیری برای آن در نظر گرفته‌اند؟
اخبار برگزیدهاقتصاد کلانلینک کوتاه :