چالش‌های صنعت بتن آماده در ایران
به گزارش سرویس صنعت «جهان صنعت نیوز»؛ در نشست خبری کانون سراسری انجمنهای صنفی تولیدکنندگان بتن آماده و قطعات بتنی، مهندس کریمی به معضلات فعلی صنعت بتن از جمله مشکلات بتن دستی، عمر مفید پایین ماشین‌آلات و استانداردهای نامناسب پرداخت و از تلاش‌های این کانون برای ارتقای کیفیت بتن و برگزاری نمایشگاه‌های تخصصی خبر داد. همچنین مهندس صادقی رییس هییت مدیره و مهندس مدنی نایب رییس هییت مدیره به اقدامات صورت‌گرفته برای بهبود همگرایی بین تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان، و معرفی صنعت بتن به جامعه پرداختند. دکتر رحمتی نیز به مشکلات ساختاری و کیفیتی بتن در ایران و نیاز به تغییرات اساسی در قوانین و تجهیزات پرداخت و به تلاش‌های انجام‌شده برای اصلاح آیین‌نامه‌های فنی و آموزش‌های کاربردی اشاره کرد.
در ابتدا، مهندس صادقی رییس هیأت مدیره کانون اظهار داشت: صنعت بزرگ بتن آماده نقش به سزایی در توسعه و ساخت و ساز کشور داراست و اهمیت آن به لحاظ کمی و کیفی، تأثیر مستقیم بر توسعه پایدار کشور و زیر ساختهای این مرز و بوم دارد. در همین راستا، تولید کنندگان بتن آماده در قالب کانون سراسری انجمنهای صنفی تولید کنندگان بتن آماده و قطعات بتنی کشور اولین هدف خود را بر افزایش سطح کیفی بتن آماده گذاشته و با برگزاری نمایشگاه همایش و دوره های آموزشی تخصصی برای همه دست اندرکاران صنعت بتن آماده و ساخت و ساز کشور اعم از مهندسان ناظران تولید کنندگان بتن مسؤولان کنترل کیفیت کارخانه های تولید بتن آماده و سیمان و شن و ماسه رانندگان تراک میکسر و اپراتورهای پمپ انتقال بتن و…. سعی بر ارتقای سطح علمی و کیفی این صنعت را داشته است.
مشکلات صنعت بتن در ایران؛ از طول عمر پایین کامیون‌ها تا معضلات بتن دستی
کریمی دبیر کانون سراسری انجمنهای صنفی تولیدکنندگان بتن آماده و قطعات بتنی در این نشست خبری گفت: در دوره قبل هم چیزی که بیان می‌شد این بود که تمام سعی خودتان را بکنید تا انقولتی در چیزی که می‌نویسید نباشد. الان بتن های دستی به معضل تبدیل شده. در آن زمان با اینکه آقایان از ما شناخت دارند باز هم گفتیم در جهت منافع صرف حرف میزنیم. چیزی که مسلم است حفظ منافع اعضا است اما تفاوت بتن دستی و استاندارد در حفظ منافع ملی یا نابود کردن منافع است. معضل این است که کسانی معمولا در مورد این قضیه قانون می‌نویسند که تا کنون بتن نریختند.
وی ادامه داد: مدتی پیش به اتفاق گروهی دنبال ماشین‌های چینی رفتیم. از ما پرسیدند چرا به جای ماشین‌های چینی خودروهای اروپایی نمیآورید؟ در جواب گفتم همین الان اگر پول نقد هم داشته‌باشیم نمی‌توانیم ماشین اروپایی وارد کنیم؛ همین ماشین‌های چینی هم از صدقه سر فروش نفت با تخفیف و تهاتر است. در نمایشگاه چهار روزه‌ای که از ۲۹ خرداد شروع شد، شرکت‌های آرین دیزل، پیلسان از زیرمجموعه‌های ماموت و شایان دیزل را که تولیدکننده و مونتاژ کننده کامیون هستند به نمایشگاه آوردیم و با هر سه تفاهم‌نامه‌ای منعقد کردیم که در حال حاضر در مورد جزئیات آن گفتگو می‌کنیم تا بتوانیم از این سه کارخانه که واردکننده ماشین‌های چینی هستند تحت شرایط خاصی، به ما بتنی‌ها ماشین بدهند.
بریدن ترمز، باعث منهدم شدن چند ماشین شد که یکی از این حوادث منجر به فوت یک نفر و پرتاب شدن ماشین به طرف دیگر جاده شد؛ باتوجه به سراشیبی های موجود در شهر این موضوع خیلی خطرناکی است. عمر متوسط کامیون‌ها در حال حاضر ۱۵ سال است اما قبلا گفته شده بود که بالای ۳۵ سال است. در شهرستان ها ماشین هایی دیده می‌شود که بالای ۵۰ سال عمر کردند اما در شهرهای بزرگ وضعیت بهتر است. اما در کشورهایی اروپایی، عمر مفید این ماشین‌ها نهایتا ۱۰ سال است. این مسئله مختص بتن نیست و تمام صنعت حمل و نقل کشور درگیر این مشکل هستند. در جاده‌ها مثل جاده کاشان، تمام ماشین‌های سنگین در لاین سبقت حرکت می‌کنند چرا که لاین کندرو به شدت آسیب دیده و جاده‌ها هم به نوبه خود باعث بالا رفتن اصطلاک ماشین‌ها می‌شوند.
برگزاری نمایشگاه برای همگرایی تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان بتن
دکتر رحمتی رئیس کمیته فنی کانون سراسری انجمنهای صنفی تولیدکنندگان بتن آماده و قطعات بتنی در ادامه این نشست گفت: این کانون تشکیل شده از انجمن استان‌ها؛ به این معنی که از هر استانی انجمنی عضو کانون هست. انجمنهای صنفی هم خودشان در قالب کارخانه‌هایی از هر استان هستند. در سال ۹۷ این کانون تاسیس شد و کارهای بسیاری در دست اقدام دارد. از جمله اینکه با پیشنهاد آقای مهندس کریمی، نمایشگاهی برگزار کنیم تا بستری باشد برای همراهی و همگرایی بیشتر بین تولیدکننده‌ها و مصرف کننده‌های واقعی که کارخانجات بتنی را در دست دارند. همچنین همگرایی بیشتر در صنایع وابسته مثل افزودنی‌ها، کارخانه‌های سیمان و شن و ماسه که محصولات یکدیگر را از نزدیک ببینند. به‌دلیل تخصصی بودن نمایشگاه، اکثر بازدیدکنندگان هم از عموم نبودند و از شرکت‌های مربوطه بودند.
از مشکلات تولید سیمان فله‌ای تا تلاش برای بهبود کیفیت بتن آماده
مهندس کریمی دبیر کانون سراسری انجمنهای صنفی تولیدکنندگان بتن آماده و قطعات بتنی بیان کرد: افرادی که در این جلسه حضور دارند، عمر مفید خود را در این صنعت گذرانده‌اند و بیش از همه متوجه این هستیم که صنعت بتن آماده دارای چه جایگاهی باید باشد و چه کاری باید انجام داد.
وی ادامه داد: سال ۹۶، با همفکری به این نتیجه رسیدیم که قبل از هر چیز باید بتن آماده را به جامعه بشناسانیم. در واقع با برگزاری سمینارها و گردهمایی‌ها باید در میان خواص شناخته شود. همانند سال گذشته، امسال هم نمایشگاهی برگزار شد. سیزدهم بهمن سال ۱۴۰۰، نامهای به شورای انقلاب فرهنگی نوشتیم که صنعت بتن چیست و از سال ۱۳۱۲ بتن در ایران با سیمان ساخت ایران تولید شد و توضیح دادیم که بتن آماده با بتن تفاوت‌هایی دارد و درخواست دادیم تا هم‌زمان با تاسیس اولین کارخانه بتن آماده، روز ۱۵ اردیبهشت را به نام روز صنعت بتن آماده نام‌گذاری کنیم که نهایتا با تلاش های بسیار امسال انجام شد.
کریمی گفت: در کشور به طور متوسط ظرف ۵ سال گذشته، سالی ۶۰میلیون تن سیمان که از صنایع مادر است تولید شد که حدودا ۶۲ درصد آن به‌صورت فله‌ای تولید شد. ما دو مدل سیمان فله‌ای و کیسه‌ای داریم که فاجعه کار در این است که هنوز در گوگل وقتی قیمت سیمان را جستجو می‌کنید، عکس کیسه ظاهر می‌شود. یعنی سیمان فله همچنان شناخته شده نیست. بخش زیادی از این سیمان توسط ۱۳۰۰ کارخانه بتن آماده تبدیل به ۱۰۰میلیون متر مکعب بتن آماده در سال می‌شود و به روی انواع ساختمان‌ها از جمله ساختمان‌های مردم ریخته می‌شود.
وی در ادامه گفت: امروز به دلیل مواد اولیه وضعیت بتن آماده در کشور بسیار بد است. تلاش ما ارتقای کیفیت بتن آماده است اما تا جایگاه این صنعت روشن نشود، ارتقای کیفیت هم ممکن نیست. اگر ما ۶۰ میلیون تن سیمان تولید می‌کنیم که ۶۰% آن به صورت فله است، در ازای تولید هر تن سیمان یک تن کربن دی اکسید تولید می‌شود. در اقتصاد دنیا ما به‌خاطر فولاد و سیمان ، پنجمین کشور آلاینده‌ساز هستیم.
دبیر کانون سراسری انجمنهای صنفی تولیدکنندگان بتن آماده و قطعات بتنی ادامه داد: در بررسی های انجام شده متوجه شدیم که انجمن صنفی تولیدکنندگان بتن آماده اروپا که در سال ۱۹۶۷ تاسیس شد و اروپایی‌ها عضو پیوسته و آمریکا، استرالیا، اندونزی، مالزی و هند اعضای وابسته آن هستند. با این انجمن مکاتبه کردیم تا بتوانیم به عنوان عضو وابسته به این انجمن بپیوندیم. در کل اتحادیه اروپا، مصرف سیمان در یک متر مکعب، ۳۰۰ تا ۳۰۸ کیلوگرم است اما در ایران ۴۰۰ کیلوگرم است. یعنی اگر این فرآیند به درستی انجام شود و ۵۰ کیلوگرم از هر تن کم کنیم، ۵میلیون تن کربن دی اکسید از هوای کشور کم می‌شود. در این شرایط برای تولید یک تن سیمان، ۱۰۰کیلو وات برق و ۱۰۰ متر مکعب گاز مصرف می‌کنیم و از کوه‌ها که منابع ملی هستند سنگ استخراج می‌کنیم. در نهایت به محصول نهایی یعنی بتن آماده می‌رسیم که به علت نامرغوب بودن عمر ساختمان‌ها را از ۱۵۰ سال به ۳۰ تا ۴۰ سال کاهش داده است. این چیزی است که با آن مواجه هستیم و تلاش می‌کنیم با برگزاری سمینارها، آگاهی برسانیم.
وی بیان کرد: در سفری که همراه دکتر رحمتی سه سال پیش به اردبیل داشتیم، حتی یک پمپ بتن اعم از ساکن و دکل وجود نداشت. بتن در بهترین شرایط آب و هوایی ۹۰ دقیقه هم فرصت ندارد تا با سیمان و آب ترکیب شود و در اردبیل این فرآیند با جرثقیل و قیف انجام می‌شد که حدودا سه ساعت زمان می‌برد. در اردبیل و استان های دیگر به دلیل نبود آگاهی با فاجعه‌ای به نام بتن دستی مواجه هستیم. در همین راستا ما در دوسال گذشته نمایشگاهی را ترتیب دادیم و یکی از اهداف ما این بود تا صنایع وابسته هم حضور داشته باشند تا با تکنولوژی و ماشین‌آلات پیشرفته آشنا شوند. سیستمی به اسم ریفاندر وجود دارد که از لحظه‌ای که راننده در کارخانه پشت فرمان می‌نشیند قابل کنترل است. همه این‌ها از سال ۹۶ اتفاق افتاد اما تا رسیدن به حد مطلوب فاصله داریم. نمایشگاه امسال با توجه به استقبال استان‌ها به خوبی برگزار شد که در سال آینده بهتر هم می‌شود.
چالش‌های صنعت بتن و راهکارهای بهبود کیفیت در ایران
دکتر رحمتی رئیس کمیته فنی کانون سراسری انجمنهای صنفی تولیدکنندگان بتن آماده و قطعات بتنی در ادامه این نشست توضیحانی را در مورد ماهیت این کانون داد و گفت: بر اساس قانون، اگر ما حداقل ۵ انجمن صنفی از یک موضوع متحد داشته باشیم، این ۵ انجمن می‌توانند تشکیل کانون سراسری در کشور بدهند و در صنایع دیگر هم وجود دارد. به‌همین دلیل زمانی که متوجه شدیم در اکثر استان‌ها انجمنهای صنفی تولیدکنندگان بتن آماده وجود دارد به ابتکار آقای کریمی از سال ۸۷ که ایشان این ایده را مطرح کردند تا این اتحاد ایجاد شود تا سال ۹۶ همچنان پیگیر بودند تا نهایتا این تشکل سراسری که از انجمنهای صنفی تولیدکنندگان بتن آماده تشکیل شده، شکل بگیرد. این کانون تصمیم‌گیری‌ها و تصمیم‌سازی‌ها در ارتباط با دستگاه‌های دولتی یعنی قوای مجریه، مقننه و سایر دستگاه‌های دولتی را متولی‌گری می‌کند. مشابه همین کانون در ایالات متحده هم به نام NRCA وجود دارد. در اروپا هم به نام ERMCO وجود دارد.
وی ادامه داد: در آمار رسمی سال ۲۰۲۲، کشور ایران به عنوان هشتمین کشور تولیدکننده سیمان در جهان معرفی شده‌است در صورتی که در بسیاری از زمینه‌ها ایران کشوری توسعه یافته نیست. دلیل اینکه در بخش سیمان رتبه هشتم را کسب کردیم این است که سیمان به‌شدت انرژی بر و در عین حال هم آلاینده‌ساز است. به همین دلیل کشورهای پیشرفته از توسعه کمی سیمان توسط خودشان عقب‌نشینی کردند و از کشورهایی که انرژی رایگان و ارزان دارند خریداری می‌کنند و متحمل آلودگی‌های زیست‌محیطی می‌شوند.
دکتر رحمتی در ادامه گفت: کیفیت بتن در کشور ما بر اساس استاندارد ملی ۶۰۴۴ در سازمان ملی استاندارد تعریف شده و از سال ۸۱ این استاندارد اجباری اعلام شده به این معنی که تولید، توزیع، انبار و تبلیغ این کالا در حالی که فاقد نشان استاندارد باشد، جرم محسوب می‌شود و مجازات دارد. ما از سال ۸۱ شاید در تدوین بیش از ۱۵۰ استاندارد ملی دیگر که مورد نیاز استاندارد ۶۰۴۴ است، دست داشتیم.
رئیس کمیته فنی کانون سراسری انجمنهای صنفی تولیدکنندگان بتن آماده و قطعات بتنی ادامه داد: بتن چند جز اصلی دارد: سنگدانه یا شن‌وماسه، سیمان، آب و افزودنی‌های شیمیایی. کشور ما، آتشفشان‌های خفته بسیاری مثل سهند و دماوند دارد؛ بسیاری از شهرهای ما و توسعه تمدنی ما در کوهپایه‌ها انجام شده چون در اقلیم ایران در این مناطق آب وجود دارد. در این مناطق بتن تولید می‌شود و درمناطق آتشفشانی، شن‌وماسه‌های موجود، اصطلاحا ایجاد سرطان بتن می‌کند یعنی در دوسال ابتدایی تولید، بتن مقاومت بسیار بالایی دارد و رضایت‌بخش است ولی در گذر زمان واکنش‌های مخربی درون آن رخ می‌دهد که بعد از ۱۲ سال بتن اولیه به کاهگل یا یک تیر چوبی تبدیل می‌شود. ما از این موضوع بی‌خبر هستیم چون روی آن را با سنگ و سرامیک پوشاندیم. در کشوری که منابع سنگدانه چنین ویژگی خطرناکی دارد و عواقب آن را به زودی متحمل خواهیم شد، قطعا شاهد متروپل‌هایی خواهیم بود که خود به خود تخریب خواهند شد بدون هیچ زلزله یا چیز دیگری، باید توجه ویژه‌ای به این موضوع شود.
وی ادامه داد: ما در این شرایط باید از سیمان‌های آمیخته استفاده کنیم نه سیمان‌های تیپ ۱ یا تیپ ۲ . این مدل سیمان در اروپا حتی در مقادیر کم هم یافت نمی‌شود که در ایران به‌وفور تولید و مصرف می‌شود؛ چون این کشورها با وجود آتشفشان‌های خفته خود بی سروصدا از سیمان‌های آمیخته استفاده می‌کنند که این واکنش سرطان خنثی شود. سیمان‌های آمیخته می‌تواند مصرف انرژی را هم در کشور کاهش دهد چون مصرف انرژی کمتری دارند. کشور را از تاسیس نیروگاه‌های برق جدید با وجود کمبود برق، بی‌نیاز می‌کند، آلودگی زیست محیطی کمتری در کشور تولید می‌کند؛ یعنی تماماً منفعت به‌حساب می‌آید. اگر ما به سمت این موضوع نرویم، نمی‌شود باور کرد که بدون قصد و عمدی بوده است.
دکتر رحمتی اینگونه صحبت‌های خود را ادامه داد: در حوزه ماشین‌آلات، خوشبختانه تولیدکنندگان داخلی بسیاری در یک دهه اخیر داریم که ما را از واردات ماشین‌آلات بی‌نیاز کرده‌اند اما متاسفانه در بسیاری از استان‌ها، مخصوصا شهرستان‌ها همچنان بتن با تجهیزات بسیار ناقص تولید می‌شود. این خیانت بزرگی است چرا که تمامی زیرساخت‌های عمرانی و شهری کشور آسیب‌پذیر می‌شود. در حمل، ما کامیون‌های حمل بتن مناسب نداریم؛ کامیون‌های حمل بتن ماشین‌های شهری هستند چون داخل شهر رفت‌وآمد دارند. از نظر آلودگی صوتی باید در محدوده مجاز استانداردهای جهانی باشند که نیستند. همان کامیونی که با آن صدای وحشتناک در بیابان تردد می‌کند، در خیابان‌های شهری هم بتن می‌ریزد. در فرآیند بتن ریزی این کامیون‌ها با سوخت گازوئیل غیر استانداردی که دارند باعث آلودگی‌های وحشتناک می‌شوند. از نظر ایمنی هم با تدبیر آقای کریمی، قبل از کرونا با هماهنگی پلیس آموزش راهور حدود ۷۰۰ راننده را توسط معاونت آموزش پلیس راهور، رانندگی غیر تهاجمی شهری را آموزش دادیم.
وی در خصوص سایر معضلات اینگونه بیان کرد: در زمینه پمپاژ مشکلات بسیاری داریم؛ پمپ‌های بتن اساساً وارداتی هستند. این پمپ‌ها به دلیل تحریم استوک کشورهای مختلف دنیا در امارت هستند که از روی خودرو باز می‌شوند چون اجازه وارد کردن ماشین را نداریم و روی کامیون‌های فرسوده موجود نصب می‌شود و ماشین قابلیت تامین توان مورد نیاز برای پمپ را ندارد. مشکل اصلی، کشته شدن صدها هزار نفر ایرانی در آینده نزدیک است چون این پمپ‌های روی ماشین اشتباه نصب می‌شود و نمی‌تواند بتن خمیری را پمپ کند، راننده هم برای حل این مشکل آب به بتن می‌بندد تا شل شود و پمپاژ شود؛ این بتن حکم سیانور دارد و به‌محض ورود آب به بتن، به کاهگلی تبدیل می‌شود که ظاهر بتن دارد. هر روزه هزاران متر مکعب بتن به این شکل در ساختمان‌های مردم در کل کشور ریخته می‌شود و کشور را آسیب‌پذیر می‌کنیم.
وی ادامه داد: یک کمیته فنی در کانون تشکیل دادیم که متشکل از اعضای قوی و مستعد استان‌ها که در زمینه تصمیم‌گیری، تصمیم‌سازی و انتقال مشکلات استان‌ها به کانون شکل گرفته‌است. جهت اصلاح آیین‌نامه بتنی جلسات مجازی و حضوری با این کمیته صورت می‌گیرد. متاسفانه در فرآیند نوشتن آیین‌نامه از اساتید استفاده می‌شود که سابقه اجرایی ندارند و نمی‌دانند در صنعت چه می‌گذرد. از طرفی، این اساتید تشکل‌ها را هم قبول ندارند که این فرهنگ غلط باید اصلاح شود. در بسیاری استان‌ها به کمک آقای کریمی و سایر دوستان، مصوبات شورای فنی استان برای برخورد با متخلفین و اصلاح قوانین و مقررات و پیاده‌سازی قانون را گرفتیم، قانون وجود دارد اما اجرا نمی‌شود.
در دانشگاه‌های کشور آموزش، ناقص صورت می‌گیرد. در این مراکز اساتیدی تدریس می‌کنند که در صنعت و کار اجرایی نیستند. در این شرایط چطور می‌شود انتظار دانشجویی را داشت که متوجه پیچ‌وخم کارباشد. در پایان‌نامه دانشجویان به راه‌حل‌هایی برای حل مشکلات کشورهای اروپایی و آمریکایی پرداخته می‌شود و توجهی به مسائل کشور خودمان نمی‌شود چون آگاهی وجود ندار..
وی در پایان بیان کرد: نظام مهندسی ساختمان هم دوره‌های غیر کاربردی برگزار می‌کند؛ چون به غلط از هیئت علمی دانشگاه‌ها استفاده می‌شود که عموما تجربه کار اجرایی ندارند. این نمایشگاه، با ابتکار کانون بتن آماده کشور برای اولین بار در کشور ابداع شد. عده‌ای پیدا شدند تا این نمایشگاه را از بین ببرند که اتفاقی نیست. باید از این ضربه‌ها جلوگیری کرد و از کانون به عنوان تنها برگزارکننده این نمایشگاه صیانت کرد. بتن اگر مشکل داشته باشد هزینه‌های جانی و مالی جبران ناپذیری به جا خواهد گذاشت.
اقتصاد کلانلینک کوتاه :