کنفرانس ملی نوآوری؛ جرقه‌ای برای آینده‌ای پایدار و پیشرو
سارا پوردلجو – جهان صنعت نیوز : کنفرانس ملی نوآوری با حضور مهندس علی معصومی، دبیرکل انجمن تحقیق و توسعه نوآوری صنایع و معادن ایران، دکتر سعید زرندی، معاون اسبق وزارت صمت، دکتر مصطفی طاهری، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس، دکتر برات قبادیان، معاون اسبق آموزش، پژوهش و فناوری وزارت صمت، دکتر آرمان خالدی، عضو هیئت علمی پژوهشکده مطالعات فناوری و نمایندگان شرکت‌های فعال در حوزه صنعت و معدن، عصر سه‌شنبه ۲ مرداد ۱۴۰۳ در محل صندوق نوآوری و شکوفایی برگزار شد.
در این کنفرانس، جمعی از متخصصین مربوطه درباره ضرورت و اهمیت پرداختن نوآوری در بنگاه‌ها سخنرانی کردند.
با هم نوآوری کنیم و آینده‌ای روشن‌تر برای صنایع و معادن ایران بسازیم
دکتر نادر آل ابراهیم، پژوهشگر حوزه هوش مصنوعی، توضیحات کاملی درباره هوش مصنوعی و کاربردهای آن در بخش‌های مختلف ارائه داد. او به فناوری‌های هوش مصنوعی مانند مایکروسافت کوپایلوت، جمینای و سایر نرم‌افزارها اشاره کرد که به‌صورت رایگان قابل استفاده هستند و فرآیند انجام کار را تسهیل می‌کنند. استفاده از این امکانات می‌تواند سرعت انجام کار را افزایش داده و ایده‌های خلاقانه‌تری را ارائه دهد.
آل ابراهیم از این هوش مصنوعی‌ها به‌عنوان “کارمندان رایگان” یاد کرد و بر لزوم استفاده از آن‌ها تأکید کرد. هرکدام از این نرم‌افزارها در بخش‌های مختلفی مانند تحقیق، پروپوزال، ایده‌های خلاقانه، طراحی و سایر بخش‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. استفاده از آن‌ها حتی دقت و صحت مطالب را افزایش داده و عملکردی باهوش‌تر از انسان ارائه می‌دهند. در واقع، هوش مصنوعی نه تنها یک ابزار برای نوآوری است، بلکه یک کاتالیزور قدرتمند برای تقویت فرآیندهای نوآوری مانند اتوماسیون و تولید محصولات جدید محسوب می‌شود.
آل ابراهیم در پایان سخنرانی خود با ارائه پوستر این کنفرانس که با کمک هوش مصنوعی شعاری برای آن پیشنهاد شد گفت: “با هم نوآوری کنیم و آینده‌ای روشن‌تر برای صنایع و معادن ایران بسازیم.”
نوآوری، تنها استراتژی ممکن برای کسب‌وکارها
در ادامه، دکتر سوسن طالبی، مدرس دانشگاه و کارشناس فناوری، درباره تفکر طراحی که یک نگرش نو در حل مسائل خلاق و منتهی به نوآوری است، صحبت کرد: تفاوت در تفکر، تفاوت در عمل و نتیجه ایجاد می‌کند. در عصر دیجیتال، اقتصاد از سمت اقتصاد مبتنی بر کشاورزی به سوی اقتصاد مبتنی بر نوآوری در حال حرکت است؛ به‌طوری که ورود به بحث نوآوری اجتناب‌ناپذیر است. در بحث سیر تحولی اقتصاد و صنعت نسل پنجم، ناچاریم به این بحث ورود کنیم و محورهای نسل پنجم صنعت را در نظر بگیریم که عمده آن‌ها انسان‌محوری، پایداری و تاب‌آوری است.
طالبی توضیح داد که در عرصه دیجیتال، اکثر محصولات و خدمات مبتنی بر فناوری هستند و چرخه عمر آن‌ها بسیار کوتاه شده است؛ بنابراین چاره‌ای نیست جز اینکه هم‌پای عصر دیجیتال حرکت کنیم و جایگاه خود را حفظ کنیم. این روزها، اکثر محصولات شخصی‌سازی شده‌اند و ضرورت خلاقیت برای موفقیت مورد تأکید است. عدم قطعیت، ریسک‌پذیری، پویایی و عدم اطمینان نیز در کنار این عرصه وجود دارد. نکته کلیدی در این شرایط این است که نوآوری تنها استراتژی ممکن برای کسب‌وکارها است.
وی در ادامه به کلیدواژه‌های مدیران نوآور و شایستگی‌های آن‌ها اشاره کرد و به بیان راه‌حل‌هایی برای ارتقاء آنان با استفاده از تفکر نوآور پرداخت. بحث انسان‌محوری، باور خلاق، تفکر خارج از چارچوب، رهبری چابک، عدم قطعیت و پذیرش ابهام از جمله مفاهیمی است که در یک مدیر نوآور باید وجود داشته باشد. اگر به دنبال نوآوری هستید، ضرورت توسعه تفکر و بهره‌گیری از طراحی یک موضوع قطعی است و باید به آن ورود شود.
شناخت بهتر نوآوری و مدیریت آن، نیازمند شناخت مسائل مربوط به نوآوری است؛ یعنی این مسائل از چه جنسی هستند. مسائلی که در مورد نوآوری وجود دارد به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند: یا از جنس مسائل سالم و مشخص هستند که ساختار و راه‌حل معینی برای آن‌ها وجود دارد، یا مسائل پیچیده و بغرنج هستند که تعداد مجهول‌ها بیشتر از معلوم‌ها بوده و صورت‌مسئله و پاسخ مشخصی برای آن‌ها وجود ندارد؛ در واقع هر مسئله می‌تواند شروع مسئله بعدی باشد.
مسائل نوآوری هم‌تراز مسائل طراحی است و همان پیچیدگی‌ها و چندوجهی بودن را دارا می‌باشند. بنابراین این سؤال مطرح می‌شود که چرا تفکر طراحان می‌تواند در مسائل طراحی و مدیریت نوآوری به ما کمک کند.
مسئله‌آفرینی نیز بحث دیگری است که باید به آن توجه شود. ما لزوماً به‌دنبال حل مسئله نیستیم چون وقتی اتفاق می‌افتد که مسئله‌ای وجود داشته باشد. اکثر اوقات ما در پی مسئله‌سازی هستیم. وقتی تئوری جدیدی مطرح و یک فناوری تازه پا به عرصه وجود می‌گذارد، بر اساس داده‌های جدید مسائل جدید هم مطرح می‌شود. اینکه این مسائل چه وقت و کجا قابل استفاده هستند، همان مسئله‌آفرینی است که یک تخصص به‌شمار می‌رود. باید بتوانیم از یافته‌های جدید مسائل تازه طرح کنیم که بتوانیم بر اساس آن باعث ایجاد نوآوری شویم. در واقع ما در مسئله‌سازی، یک موقعیت عادی را به یک موقعیت مسئله‌دار تبدیل می‌کنیم تا به حل آن بپردازیم.
نتایج نشان داده که تفکر طراحی تأثیر مثبت و معناداری در نوآوری در محصول، نوآوری در فرآیند، نوآوری سازمانی و در مدیریت نوآوری در فرآیندها دارد. سوسن طالبی با بیان جمله‌ای از جیم براون در سال ۲۰۰۹ گفت: “تفکر طراحی، یک رویکرد انسان‌محور به نوآوری است.” نوآوری در تلاقی بین خواسته‌های کاربر، فناوری و تجارت شکل می‌گیرد.
در نمونه‌های موفق جهانی مثل شرکت اپل، کوکاکولا، IBM و بسیاری نمونه‌های دیگر، با استفاده از تفکر طراحی موفق به نوآوری شده‌اند و سهم خود را در بازار جهانی و مهندسی پیشرفته توسعه داده‌اند و به‌عنوان یک روش قدرتمند اندازه‌های بازار جهانی را تغییر داده‌اند تا سهم بیشتری از تجارت در سطح بین‌المللی را به خودشان اختصاص دهند. تفکر طراحی یک ماهیت اکتشافی دارد که از جنس تفکر نقادانه یا خلاق نیست بلکه از جنس اندیشه و عمل است که در دو دهه گذشته توانسته به‌عنوان یک رویکرد توانمند در نوآوری و حل خلاقانه مسائل، ورود کرده و خودی نشان دهد.
آخرین فرصت استفاده از عصر دیجیتال
دکتر محمد کارگر شورکی با بیان اینکه بسیاری از شرکت‌ها، برای اولین بار یک محصول یا خدمتی را به دنیا ارائه می‌کنند اما به‌دلیل عدم نوآوری و مدیریت شایستگی‌ها، باعث از بین رفتن محصول یا خدمت ارائه شده می‌شوند، سخنان خود را آغاز کرد.
وی ادامه داد: بحث تفکر طراحی و پایداری به خوبی مطرح شد اما چیزی که برای تکمیل ضلع سوم این مثلث مورد نیاز است، مبحث هوش مصنوعی است. اگر تا ۷۰ سال آینده همین روند تخریب زمین و محیط‌زیست ادامه پیدا کند، زمین جای زیستن نخواهد بود. به همین دلیل اخیراً در دانشگاه تهران یک مرکز پایداری کسب‌وکار راه‌اندازی کرده‌ایم. از طرفی سازمان بورس سال گذشته، شرکت‌های بورسی را به ارائه گزارش‌های پایداری خود الزام کرد. پس اینجا بحث رهبری و مدیریت مطرح می‌شود که شایستگی و مدیریت متناسب با تغییرات انجام گیرد. اگر سازمانی ایجاد شد، برای موفقیت آن باید با هدف پایداری پیش رفت. معمولاً در سازمان‌ها کمتر به این موضوع توجه شده و در بیشتر سازمان‌ها فقط از فناوری استفاده می‌شود.
کارگر شورکی بیان کرد: این آخرین فرصتی است که می‌توانیم از قسمت‌های مثبت و پایدار عصر دیجیتالی استفاده کنیم. شایستگی دیجیتال در سطوح مختلف انجام می‌شود و تعریف آن متفاوت است. زمانی می‌توانیم به موفقیت برسیم که پل ارتباطی با جهان داشته باشیم. بسیاری از استراتژی‌هایی که در دنیا حتی خوب طراحی شده‌اند، محقق نمی‌شوند؛ چرا که مدل کسب‌وکار مشخصی ندارند. اگر سازمان‌ها و افراد این قابلیت را نداشته باشند که با تغییرات سازگار شوند، به زودی از بین می‌روند و در رقابت باقی نخواهند ماند.
نوآوری و پیچیدگی، کلید رقابت‌پذیری و توسعه اقتصادی کشور
دکتر سعید زرندی، مدیرعامل هولدینگ صنایع شیمیایی ایران و معاون اسبق وزارت صمت، در مورد اهمیت جایگاه صنایع کشور در مقایسه با همسایگان و نزدیکان و امکان تبادل کالا و محصول گفت: در سال‌های اخیر، در مطالعات توسعه صنعتی، ایده‌هایی مطرح شده است که اعتقاد دارند برای توسعه اقتصادی، چاره‌ای جز توسعه در تولید وجود ندارد. برای توسعه تولید باید توان رقابت‌پذیری خود را بالا ببریم. یکی از راه‌های مؤثر در سنجش رقابت‌پذیری این است که ببینیم چقدر می‌توانیم در سطح جهانی نقش‌آفرین باشیم. اگر می‌خواهیم به توسعه اقتصادی برسیم، باید در توسعه تولید کار کنیم و توان رقابت‌پذیری را بالا ببریم. باید بدانیم در سطح جهان چقدر می‌توانیم نقش‌آفرین باشیم، نه اینکه خودمان را فقط با گذشته خود مقایسه کنیم، زیرا دیگران هم حرکت کرده و جلوتر می‌روند.
وی ادامه داد: در این رقابت، حتی اگر تحریم‌ها نباشند و در شرایط عادلانه با سایر کشورها روابط خوبی داشته باشیم، باید بررسی کنیم که در کجاها می‌توانیم خودنمایی کنیم. به طور مثال، چقدر محصولات پیچیده تولید می‌شود که دیگران قدرت تولید آن را نداشته و زنجیره تولید جهانی به آن وابسته می‌شود. محصولات باید پیچیدگی داشته باشند، وگرنه جایگاه ما همین‌جا می‌ماند و فقط تولیدکننده مواد اولیه در جهان خواهیم بود. اگر می‌خواهیم در رقابت جهانی به جایی برسیم، راهی جز نوآوری نداریم؛ تولید فناورانه مواد خام در حجم بالا راه‌حل نیست.
دکتر زرندی بیان کرد: در سال‌های گذشته افزایش صادرات داشته‌ایم، اما حقیقت این است که ما ۱ دلار جنس صادر می‌کنیم، اما ۵ دلار جنس وارد می‌کنیم که نشان‌دهنده جایگاه محدود ما در سطح جهانی است و به تأمین مواد اولیه تولید جهانی ختم می‌شود. اگر بخواهیم در رقابت جهانی به جایگاهی برسیم، راهی جز تولید فناورانه نداریم. در حوزه صنایع شیمیایی هم وضعیت همین است. در این حوزه نیز یکی از کشورهایی هستیم که نتوانسته‌ایم محصولاتی با پیچیدگی‌های لازم ارائه کنیم. امروزه شاخص پیچیدگی، یکی از نشانه‌های قدرت یک محصول است. مطابق آمار، در ۳۵ محصول صادراتی کشور، هیچ‌کدام در بسته‌بندی محصولات پیچیده قرار ندارند.
وی در پایان گفت: جریان بنگاه‌های بزرگ باید به سمت نوآوری حرکت کند؛ چرا که همین حالا به‌دلیل تحریم‌ها بیش از ۲۰ سال از حوزه نوآوری عقب هستیم و باید با استفاده از راه‌های میان‌بر این گپ پر شود. در بنگاه‌ها، استراتژی نوآوری، مدیریت کنترل نوآوری، هدایت فرآیندهای نوآوری و ایجاد فرهنگ نوآوری از مهم‌ترین مباحث به‌شمار می‌روند.
ارتباط بین شرکت‌های دانش‌بنیان و بنگاه‌های صنعتی الزامی است
دکتر مصطفی بغدادی، مدیر توسعه اکوسیستم صندوق نوآوری و شکوفایی ریاست‌جمهوری، به خلأ موجود در انتقال مفاهیم دانش‌بنیان و مفاهیمی که در شرکت‌های فناور کشور جاری است به بنگاه‌های کشوری و نیاز به برقراری یک پل ارتباطی درست اشاره کرد.
او گفت: اوایل دهه ۹۰، طی گفت‌وگویی با همکاران در انجمن مدیریت فناوری، به این نکته پی بردیم که چقدر جای یک مدل یا الگو برای چارچوب دادن به بنگاه‌های کشور خالی است. در سال ۹۱، با الهام از آنچه در حوزه مدیریت‌های اکسلنس با توجه به مباحث تعالی سازمانی، مدیریت کیفیت و تجربیاتی که در این زمینه در جهان وجود داشت، مدلی طراحی کردیم. جایزه‌ای تحت عنوان جایزه مدیریت فناوری و نوآوری طراحی شد که تا به امروز جریان دارد. مدل‌های اکسلنس نیاز به ابزارهایی دارند که تجویزی باشند، چرا که این مدل‌ها به خودی خود چیزی را تجویز نمی‌کنند؛ فقط توصیفی از یک شرایط ایده‌آل دارند.
دکتر بغدادی گفت: نمی‌توان انتظار داشت که یک بنگاه عظیم به تنهایی به یک شرکت دانش‌بنیان تبدیل شود. ممکن است محصولات دانش‌بنیان داشته باشد، اما نمی‌تواند یک شرکت دانش‌بنیان باشد. اما لازم است در قالب یک رفتار اکوسیستمی با شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتاپ‌ها ارتباط برقرار کند.
بنگاه‌های صنعتی کوچک؛ پیشران موتور اقتصاد کشور
در پایان سخنرانی‌ها، طی نشستی که برگزار شد، دکتر لاهوتی، ضمن اشاره به اینکه در کشور، ۹۶ درصد از بنگاه‌های تولیدی، بنگاه‌های کوچک و متوسط هستند که تا ۱۰۰ نفر نیروی کار را شامل می‌شوند، بیان کرد: «۹۶ درصد عدد بزرگی است و اگر ما قبول کنیم بنگاه‌های کوچک می‌توانند به‌عنوان پیشران موتور اقتصادی کشور عمل کنند، باید به بحث رقابت‌پذیری آن‌ها توجه شود. یکی از راه‌های توسعه رقابت در بنگاه‌های کوچک و متوسط، توجه به بحث نوآوری و توسعه فناوری بنگاه مربوطه است. دولت به عنوان تسهیل‌کننده و بسترساز توسعه صنعتی باید مداخله غیرمستقیم در رویکرد این بنگاه‌ها داشته باشد و زمینه توسعه را از طریق فناوران فراهم کند. باید بپذیریم که در پیاده‌سازی انقلاب‌های صنعتی عقب هستیم. در بنگاه‌های ما، انقلاب صنعتی چهارم هنوز به صورت اولیه پیاده نشده است، در حالی که دنیا وارد انقلاب صنعتی پنجم شده است.»
وی در ادامه به بحث تحقیق و توسعه اشاره کرد و گفت: «به بحث تحقیق و توسعه به عنوان یکی از حلقه‌های زنجیره ارزش، که حتی ارزش‌آفرینی بالاتری از تولید هم دارد، توجه بسیار کمی شده است. بنگاه‌های کوچک و متوسط کشور، ساختار لازم را ندارند و سطح فناوری پایین، یکی از عوامل کاهش رقابت‌پذیری در محصولات این بنگاه‌ها می‌باشد که نیازمند اقدامات جدی است.»
اخبار برگزیدهصنعت و معدنلینک کوتاه :