طوفان رمز ارزها در اقتصاد
به زودی با مصوبه‌ای که دولت با همکاری مرکز ملی فضای مجازی در دست تنظیم دارد، فعالیت استخراج‌کنندگان پول دیجیتال و صرافی‌های الکترونیکی ارزرمزها قانونی می‌شود. به گزارش مهر، ارز دیجیتال یاCryptocurrency یک فرم از پول الکترونیکی است که به دلیل داشتن ویژگی رمزنگاری در حین انتقال در اینترنت برای امنیت بیشتر، حذف واسطه‌ها و ناشناس بودن طراحی شده و غیرقابل هک و پیگیری است.
ارزهای دیجیتال از فناوری غیرمتمرکز استفاده می‌کنند و به کاربران امکان پرداخت امن و ذخیره پول را بدون نیاز به ثبت‌نام یا استفاده از بانک‌ها و سازمان‌های واسطه، می‌دهند. اکثر ارزهای دیجیتال روی پایگاه داده توزیع شده‌ای به نام بلاکچین اجرا می‌شوند. در همین حال بیشتر واحدهای اصلی ارز دیجیتال نیز توسط یک فرآیند به نام استخراج یا «ماین» تولید می‌شوند.
اولین ارز دیجیتال بیت‌کوین است که در سال ۲۰۰۹ ایجاد شد و پادشاه دنیای ارزهای دیجیتال نام گرفت ولی در چند سال گذشته ارزهای دیجیتال زیادی معرفی و عرضه شده‌اند و گفته می‌شود هم‌اکنون حدود ۹۰۰ ارز دیجیتال در بازارهای جهانی تجارت می‌شود.
ارز دیجیتال و مشکلاتی که با خود به همراه آورد
با توسعه ارزهای دیجیتال (ارز رمز) در دنیا و به تبع آن در کشور ما، با وجود مزایایی که پول دیجیتال دارد، ناشناخته بودن این فناوری مشکلاتی را برای کشورها به همراه داشته و به نظر می‌رسد نبود قوانین مشخص برای آن و عدم آگاهی از چگونگی کاربرد این فناوری، باعث ضرر و زیان‌های خرد و کلان اقتصادی شده است.
در ایران، مخاطراتی که معاملات پول دیجیتال به دلیل نداشتن آگاهی کاربران به همراه داشته به فعالیت بدون قانون استخراج‌کنندگان ارز دیجیتال، نبود تضمین سرمایه‌گذاری روی ارزها و سایر موارد فنی و غیرفنی منجر شده و معلوم نیست که بازیگران دنیای ارز دیجیتال چه کسانی هستند.
در این میان وجود بدافزارهای مختلفی که از طرق مختلف بر بستر ارز دیجیتال فعال شده و امنیت کاربران را به مخاطره می‌اندازد، خرید و فروش غیرقانونی دستگاه‌های استخراج کننده پول دیجیتال که بسیاری از کاربران را برای دریافت سود بیشتر به حضور در این بازار ترغیب می‌کند و سرمایه‌گذاری بدون پشتوانه مردم در بازار ارزدیجیتال از دیگر موضوعاتی است که پاسخ روشنی برای آن وجود ندارد.
حجم معاملات ارزهای دیجیتال در ایران
بررسی وب‌سایت داده‌های تحلیلی کوین دنس نشان می‌دهد که ۱۰ ارزرمز بیشترین حجم بازار را در اختیار دارند. از جمله می‌توان به بیت‌کوین، اتریوم، ایکس‌ای پی، بیت‌کوین کش، eos، استلار، لیت کوین، تتر، کاردانو و مونرو اشاره کرد. در همین حال ارزرمزهایی مانند دش، اتریوم کلاسیک و ZB نیز در معاملات مربوطه دیده می‌شود.
برمبنای آخرین آمار این پایگاه تحلیلی در هفته منتهی به پایان سپتامبر ۲۰۱۸، ارز دیجیتال بیت‌کوین در ایران در این بازه زمانی بالغ بر ۴۳ معامله داشته که می‌تواند ناشی از سرمایه‌گذاری مردم برای حفظ ارزش پول و انتظار افزایش قیمت در انتهای سال میلادی پیش رو باشد. این در حالی است که این ارز در آمریکا طی یک هفته ۱۱۰۶ بار معامله شده است. همچنین چین ۵۳۵ بار، عربستان ۳۴ بار، کره جنوبی ۳ بار، ترکیه ۱۰ بار، اتحادیه اروپا ۳۳۱ بار و روسیه ۲۱۳۱ بار استخراج آزاد بیت‌کوین داشتند.
ارزدیجیتال در کدام کشورها قانونی است
برمبنای بررسی‌های انجام شده از وضعیت ۷۲ کشور بررسی شده از سوی مرکز ملی فضای مجازی درخصوص وضعیت مقررات‌گذاری در حوزه ارزرمزها، مشخص شده است ۲۳ درصد کشورها ذیل قوانین مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریست‌ها، نسبت به مقررات‌گذاری در این حوزه اقدام کرده‌اند. وضع قوانین برای صرافی‌ها در ۱۶ درصد کشورها اتفاق افتاده و ۱۱ درصد کشورها برای استفاده توسط شخصیت‌های حقوقی، ارز دیجیتال را مقررات‌گذاری کرده‌اند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که ۱۳ کشور از جمله کانادا، چک و دانمارک بیت‌کوین را ذیل قوانین مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریست‌ها قرار داده‌اند. در همین حال ۲۴ کشور از جمله استونی، فرانسه، فنلاند، آلمان، ایتالیا و کانادا بیت‌کوین را ذیل مقررات مالیاتی گذاشته‌اند و در کشوری مانند چین استفاده ارز دیجیتال تنها برای اشخاص حقیقی آزاد است.از سوی دیگر ۷ کشور از جمله چین، چک و فیلیپین، مقرراتی برای استفاده اشخاص حقوقی از بیت‌کوین تدوین کرده‌اند؛ پنج کشور از جمله اکوادور، چین و روسیه ارز مجازی خود را منتشر کرده‌اند و ۹ کشور، روی صرافی‌های مبادله بیت‌کوین مقررات وضع کرده‌اند.
مدیریت روی ارز دیجیتال سخت است
سعید مهدیون، معاون مرکز ملی فضای مجازی، با بیان اینکه ارز دیجیتال هم‌اکنون در کشور معامله می‌شود، معتقد است که خاصیت پول دیجیتال این است که نظام مدیریت روی آن سخت است. همچنین ارزرمز با فناوری بلاکچین (زنجیره بلوکی) عجین شده اما باید این دو را از هم تفکیک بدهیم، می‌گوید: فناوری بلاکچین با عنوان فناوری، مسائل خاص خود و کاربردهای مختلفی دارد که یکی از این کاربردها «ارز رمزها» هستند. در نتیجه خود فناوری بلاکچین ذاتا مضر نیست و با توجه به کاربردهایی که دارد، مورد تشویق همه است.
مهدیون با اشاره به اینکه برمبنای فناوری بلاکچین، دارایی‌هایی با پشتوانه مبادله می‌شود که تحت عنوان «توکن» شناخته می‌شود، می‌افزاید: به این معنی که بخشی از دارایی مشهود و نامشهود فرد (مانند نرم‌افزار) به دیجیتال تبدیل می‌شود. این دارایی‌ها دارای پشتوانه است و با توجه به مشخص بودن ارزش آن، مشکلی ایجاد نمی‌شود.
معاون مرکز ملی فضای مجازی با تاکید براینکه زمانی که از «ارز رمز» صحبت می‌شود به موضوع بالا که دارایی با پشتوانه است، کاری نداریم، ادامه می‌دهد: این دارایی با پشتوانه اگر طلا یا پول باشد، توسط بانک‌های مرکزی هر کشوری پشتیبانی می‌شود و اگر سهام شرکتی نیز بخواهد به دیجیتال تبدیل شود، سازمان‌های بورس دنیا از آن پشتیبانی می‌کنند. در نتیجه کسی مخالف این مدل ارزرمز با پشتوانه نبوده و در چارچوب قوانین و مقررات و ضوابط بورس در هر کشوری مبادله می‌شود.
خطر تحریم در کمین سپرده‌گذاران ارزهای دیجیتال
مهدیون با بیان اینکه برای تبادلات مالی از طریق پول دیجیتال، اجماع جهانی بر مقررات‌گذاری و انجام کار قانونی بر این بستر است، می‌گوید: در کشور ما شرایط کمی سخت‌تر است. چرا که مقررات‌گذاری در این زمینه انجام نشده و آنجایی که مردم به این بازار ورود می‌کنند و می‌خواهند از طریق این صرافی‌ها پول نقد را تبدیل به کوین و ارز رمزهای مختلف کنند، این صرافی‌ها و قوانین و مقررات لازم برای آن وجود ندارد. در نتیجه کسانی که می‌خواهند وارد این بازار شوند، ناچارند از صرافی‌های خارج از کشور استفاده کنند.وی با اشاره به نگرانی‌هایی که از سپرده‌گذاری در صرافی‌های خارج از کشور وجود دارد، می‌افزاید: عمده صرافی‌ها در این بازار آمریکایی هستند و تحت قوانین کشور آمریکا و قوانین وزارت بازرگانی این کشور فعالیت می‌کنند. در نتیجه شرایط تحریم برای آنها وجود دارد و چنانچه آدرس «آی پی» ایرانی را تشخیص دهند و متوجه شوند که مبدا نقل و انتقال پول، ایران است، هر لحظه امکان تحریم کردن حساب ایران را دارند و به این ترتیب پول ایرانی‌ها از بین رفته و اجازه دسترسی به آن داده نمی‌شود.عمده صرافی‌ها در بازار ارز دیجیتال، تحت قوانین کشور آمریکا و قوانین وزارت بازرگانی این کشور فعالیت کرده و شرایط تحریم برای آنها وجود دارد. چنانچه آدرس «آی پی» ایرانی را تشخیص دهند امکان تحریم کردن حساب ایران را دارند. مهدیون با بیان اینکه چندی پیش یکی از این صراف‌ها، مقدار زیادی از پول کاربران ایرانی را تحریم کرد، ادامه می‌دهد: این صرافی‌ها به محض آنکه متوجه ای‌پی ایرانی می‌شوند، قوانین تحریم برای آنها حاکم می‌شود و هرگونه مبادله مالی با مقصد و مبدا ایران را لغو می‌کنند. خطر بعدی نیز به کلاهبرداری ناشی از ناآگاهی کاربران مربوط می‌شود که در نهایت ضرر و زیان در حذف سرمایه بسیاری از افراد را به همراه دارد.
فعالیت صرافی‌های الکترونیکی قانونی می‌شود
معاون تنظیم مقررات مرکز ملی فضای مجازی راهکار فعلی در این باره را به رسمیت شناختن صرافی‌های قانونی ارز دیجیتال عنوان می‌کند و با بیان اینکه به نظر می‌رسد اگر در ایران صرافی‌های شناخته شده قانونی وجود داشته باشد، برخی از مشکلات قابل رفع است و می‌توان در KYC نیز نقش جدی بازی کرد، می‌گوید: وجود صرافی‌های الکترونیکی در داخل کشور، رعایت قوانین مربوط به پولشویی و مشخص شدن مبدا و مقصد سرمایه را به همراه خواهد داشت. در این صورت مردم هم می‌دانند که اهلیت کدام صرافی تایید شده و فعالیت خود در حوزه ارز دیجیتال را از طریق آن پیگیری می‌کنند.مهدیون استخراج‌کنندگان ارز دیجیتال که با نام «ماینر» شناخته می‌شوند را از دیگر بازیگران تاثیرگذار این حوزه عنوان می‌کند و می‌گوید: در این زمینه دو بازیگر مهم وجود دارد که یکی، آنهایی هستند که برای این کار، سخت‌افزار استخراج ارز تولید می‌کنند و هم‌اکنون دو شرکت عمده آمریکایی و چینی، این بازار را در اختیار دارند و ما حرف جدی در زمینه تولید سخت‌افزار استخراج ارز نداریم. بر مبنای این سخت‌افزارها، استخراج رمزارزها با کارکرد عمومی و بدون پشتوانه ممکن می‌شود. از سوی دیگر ماینرها نیز در این بازار خودشان دست به استخراج ارز زده و معامله ثبت کرده و سود آن را دریافت می‌کنند.
ماینرهای زیرزمینی به روی زمین می‌آیند
وی با اشاره به اینکه برای استخراج ارز دیجیتال در کنار سخت‌افزار، نیاز به نرم‌افزارهای عمدتا اپن سورس (منبع باز) نیز هست، ادامه می‌دهد: نگاه در این قسمت کار، یک صنعت تبدیلی است که از برق، ارز دیجیتال تولید می‌کند و به همین دلیل است که درحالی که بسیاری کشورها معامله با این رمزارزها را ممنوع کرده‌اند اما استخراج آن ممنوع نیست چرا که این مدل استخراج ارزآوری برای کشورها به همراه خواهد داشت. استخراج ارز و فروش آن در صرافی‌های معتبر و تبدیل این ارز به صادرات به نفع کشورها خواهد بود. اما در کشور ما هنوز این موضوع به صورت صنعتی شناخته نشده و به همین دلیل به صورت زیرپله‌ای کار می‌شود.مهدیون به بازیگر دیگری که در عرصه ارز دیجیتال فعالیت می‌کند و با نام «استخر» شناخته می‌شود نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: استخرها کسانی هستند که توانایی راه‌اندازی تشکیلات صنعتی برای استخراج رمزارز ندارند و از طریق سخت‌افزارهای کوچک یا بخشی از ظرفیت پردازشی کامپیوتر خود، اقدام به استخراج ارز می‌کنند. این استخراج با توجه به اینکه در منزل توسط این ماینرهای کوچک انجام می‌شود، مصرف بالایی از حجم برق خانگی دارد و ممکن است هزینه برق به صورت تصاعدی محاسبه شود.
«ماینینگ» صنعت می‌شود
معاون تنظیم مقررات مرکز ملی فضای مجازی با بیان اینکه هم‌اکنون فعالیت ماینرهای ارز دیجیتال در کشور رسمی و روی زمینی نیست، می‌گوید: این صنعت در کشور ما به صورت زیرزمینی پیش می‌رود و به همین دلیل مزایای آن از جمله ارزآوری برای کشور از دست می‌رود. این استخراج‌کنندگان عمدتا به ماینرهای بزرگ چینی و روسی متصل می‌شوند و هیچ قانونی بر فعالیت آنها حاکم نیست.به گفته وی، در این زمینه بحث‌های جدی در کشور در دستگاه‌های مختلف شده است از باب اینکه چطور به این موضوع نگاه کنیم و هیات دولت نیز در این زمینه درحال کار روی یک مصوبه است. اما آنچه مسلم است اینکه مخالفتی با این موضوع که ماینینگ به عنوان یک صنعت در کشور شناخته شود، وجود ندارد.
فعالیت استخراج‌کنندگان پول دیجیتال قانونی می‌شود
وی درباره مصوبه در دست بررسی دولت برای قانونگذاری فرآیندهای مرتبط با ارز دیجیتال می‌گوید: این موضوع در کمیسیون‌های دولت در دست بررسی است. هم‌اکنون دولت در حال تنظیم یک سند سیاستی است که در آن قرار است بانک مرکزی و بورس ضوابط خود را اعلام کنند و صرافی‌ها و ماینرها شکل قانونی به خود بگیرند.
از آنجا که مرکز ملی فضای مجازی نیز یکسری مطالعاتی در این باره داشته و در شش جلسه کمیسیون عالی تنظیم مقررات مرکز ملی فضای مجازی روی آن بحث شده است، این فرآیند توسط مرکز ملی فضای مجازی و کمیسیون دولت به صورت هماهنگ با هم جلو می‌رود و نیازی به سیاست جداگانه در شورای‌عالی فضای مجازی ندارد.
مضاف بر اینکه پیش‌نویس این مصوبه نیز توسط مرکز ملی فضای مجازی برای شورای‌عالی فضای مجازی آماده شده بود اما با توجه به اینکه دولت در این زمینه دیدگاه‌های هماهنگ دارد، نیازی به طرح آن در جلسه شورا نبود.مهدیون با بیان اینکه این مصوبه به زودی تصویب خواهد شد و شخص رییس‌جمهور هم به شدت در این رابطه نظر دارد تا هر چه سریع‌تر تصویب شود، می‌افزاید: معاملات با رمزارز‌های بدون پشتوانه، می‌تواند فضایی ایجاد کند که تجارت بین‌المللی، بهتر پا بگیرد البته اگر شرایط آن کنترل شده باشد. مزیت این ویژگی این است که برای مثال در مقایسه با جابه‌جایی پول از نظام سوئیفت، سرعت آن بیشتر و کارمزدش کمتر است. بنابراین در چارچوب‌های هدایت‌شده تجارت‌های خرد، می‌توان در معاملات از طریق صرافی‌های مجاز از رمزارز استفاده کرد تا بحث پولشویی در کشور مبدا و مقصد دچار مشکل نشود.
لینک کوتاه :