پاسخ فقهی آیت الله ناظم زاده به احکام فرزند متولد از زنا

سوال:
حضرت آیت‌الله ناظم‌زاده
با سلام و تحیت

احتراما، به استحضار می‌رساند:
اخیرا در برخی گزارش‌ها آمده که نوزادی در یکی از بیمارستان‌های تهران از خانم ۱۷ ساله‌ای به دنیا آمده و مسئولین بیمارستان به دلیل نامشروع بودن فرزند یا فرار پدر، کودک را به زور از مادرش گرفته و به بهزیستی تحویل داده‌اند. مادر با گریه و زاری خواستار تحویل نوزاد برای شیردهی بوده، اما به او اجازه داده نشده است و گفته می‌شود که تصمیم دارند مادر را نیز به مددکاری اجتماعی تحویل دهند.
با توجه به اینکه این موضوع اخیرا مشکلاتی برای برخی از خانم‌ها، مخصوصا جوانان، ایجاد کرده است، خواهشمند است نظر فقهی جناب‌عالی را در این زمینه اعلام فرمایید تا بتواند راهگشای این مسائل باشد.
پیشاپیش از توجه و پاسخ‌گویی حضرت‌عالی کمال تشکر را داریم.

پاسخ:
بسم الله الرحمن الرحیم

در ابتدا لازم است به دونکته اشاره کنم :

اول : برادران و خواهران ایمانی تا ممکن است کودکی که به دنیا آمده و پدرش شناخته نیست یا گم شده او را به فرزند زنا متهم نکنید، زیرا اثبات فرزند زنا از نظر شرعی بسیار مشکل و گاهی غیر ممکن است، و اگر کسی نسبت زنا به دیگری دهد و مدعی باشد که فرزندش از زنا است و نتواند اثبات کند، حد شرعی بر مدعی جاری می شود. پس در سوال فوق (یا پدرش فرار کرده) زنا ثابت نیست و هرگز نمی بایست فرزند آن خانم را از مادرش محروم کنند.

دوم : اگر از نظر شرعی ثابت شود که فرزندی به طور قطع و یقین از زنا به دنیا آمده است، (اگر چه اثبات آن خیلی خیلی مشکل است، مگر زن و شوهر اقرار به زناکنند) در صورت ثبوت باید توجه داشت که فرزند متولد از زنا اگر پدر و مادرش یا یکی از آنان مسلمان باشد، این فرزند مسلمان زاده و پاک است و سقط او حرام و دیه دارد، و کشتن او مثل کشتن دیگر مسلمانان است، و کسی که او را در جایی می گذارد و می رود اگر تلف شود، در محکمه قضایی محکوم به تلف یک انسان است.

اینک چند پاسخ به سوال شما :

۱ . جدا کردن فرزند از مادر, شرعا حرام است به دو دلیل:
الف – فرزند باید نزد مادر بماند تا دو سال کامل از شیر او بخورد؛ و لو فرزند زنا باشد.
ب – حضانت و پرستاری فرزند – پسر تا دو سال و دختر تا هفت سال – شرعا حق مادر است و اگر پدر ندارد ولایت او هم با مادر است، و سلب این حقوق از مادر خلاف شرع و حرام است گر چه فرزند از زنا باشد. مگر آنکه مادر به حکم دادگاه، صلاحیت سرپرستی را نداشته باشد.

۲ . فرزند از زنا فرزند تکوینی برای مرد و زن است، لذا وقتی بالغ شود – چه پسر و چه دختر- به پدر و مادرو خانواده پدری و مادری، مثل دیگر فرزندان غیر زنا، به هم محرمند و برهمین اساس اداره ثبت مکلف است برای این فرزند متولد از زنا شناسنامه صادرکند و اسم پدر و نام خانوادگی وی، و نام مادرش را نیز در شناسنامه ثبت کند.
بله، تنها تفاوتی که این فرزند زنا با فرزندان غیر زنا دارد ازنظر شرع اسلام محرومیت از میراث است؛ یعنی این فرزند زنا از پدر و مادر ارث نمی برد و پدر و مادرش هم از او ارث نمی‌برند، به دلیل روایت متواتر و مسند از فریقین که رسول خدا (ص) فرمودند:” الولد للفراش و للعاهر الحجر”(وسائل الشیعه، ج۲۶، ص۲۷۴)؛ یعنی فرزند برای پدر و مادر است، اما برای زناکار سنگ است (مراد از سنگ، محرومیت از ارث است). بر همین اساس، مسئولین اداره ثبت احوال در شناسنامه این فرزند متولد از زنا باید نکته ای ذکرکنند، که بین این فرزند با پدر و مادرش و‌ خاندان آنان میراث نمی‌باشد.

۳ . در روایاتی نیز آمده است که فرزند متولد از زنا حق تصدی بعضی از مناصب مثل قضاوت یا امامت جماعت و… ندارد. شاید از دیدگاه مردم هم اگر بدانند که فلانی ولد زناست حاضر به امامت و یا قضاوت او نشوند، ولی درعین حال در این موارد بین بعضی از متاخرین از فقها اختلاف نظر است و بحث و تحقیق در این پاسخ باید در محل خودش مورد بررسی قرار گیرد.

۴ . تحویل دادن مادر به مددکاری اجتماعی در صورتی که فامیلی که پذیرای او باشد را ندارد، بی اشکال است ولی باید فرزندش را هم همراهش ببرد.

فلسفه این احکام از آن‌ روست که انسان – هر چند فرزند زنا باشد- مورد تکریم و احترام است: “لقد کرمنا بنی آدم…”
امید‌ است شرایطی در کشور فراهم آید که شاهد این گونه فرزندآوری ها که علاوه بر حرمت آن سبب سرافکندگی است نباشیم و نیز به آن فرهنگ برسیم که کرامت انسانی و اسلامی را پاس داریم و مردم و مسئولان امر، به هر بهانه‌ای، شان و منزلت انسان ها را خدشه‌ دار نکنند.
و السلام علیکم ورحمت الله .

حوزه علمیه قم
سید اصغر ناظم زاده
۱۴ شهریور۱۴۰۳

اجتماعی و فرهنگی