تجارت ایران و عراق؛ از تحریم و پول‌های بلوکه شده تا باختن بازار به رقبا
هما میرزایی – جهان صنعت نیوز : عراق؛ کشوری که با حدود ۱۵۰۰ کیلومتر مرز مشترک با ایران و مشترکات فرهنگی قابل توجه نقش مهمی در تجارت خارجی ایران ایفا کرده و دومین مقصد صادرات کالاها و خدمت ایرانی است. انتخاب عراق به عنوان اولین مقصد سفر خارجی رئیس‌جمهور و عقد قراردادها و تفاهم‌نامه‌های نظامی و اقتصادی نشان از تمایل به افزایش سطح روابط تجاری ایران با این کشور است.
بر اساس آمارها، رقم کل صادرات ایران در سال گذشته ۴۹.۴ میلیارد دلار بوده است که چین با ۱۳.۹ میلیارد دلار در رتبه اول و عراق با ۹.۲ میلیارد دلار در رتبه دوم مقاصد صادراتی ایران قرار دارند. همچنین حدود ۱۱ میلیارد دلار پول ایران در بانک های عراقی بلوکه شده است که به دلیل تحریم‌های مالی علیه ایران، امکان وصول این طلب هنگفت وجود ندارد. به همین دلیل، یافتن راه‌حلی مشترک برای تسهیل روند دریافت پول تجار ایرانی صادرکننده به عراق یکی از محورهای اصلی سفر پزشکیان به عراق بوده است.
رشد ۲۷.۵ درصدی صادرات به عراق در پنج ماه نخست سال
رقم کل صادرات ایران به عراق در سال گذشته ۹ میلیارد و ۲۱۶ میلیون دلار بوده است. بر اساس آمار اعلام شده از سوی گمرک در پنج ماهه نخست سال جاری صادرات غیر نفتی به عراق رشد ۲۷.۵ درصدی را تجربه کرده و به ۴.۶ میلیارد دلار رسیده است. به گفته رضوانی‌فر، معاون وزیر اقتصاد و رئیس کل گمرک ایران در ۵ ماهه امسال ۴۳ هزار تن کالا به ارزش ۲۴۶ میلیون دلار از عراق وارد کشور شد که به لحاظ وزن ۷.۵ درصد کاهش و از حیث ارزش ۵۶ درصد افزایش داشته است. عمده کالاهای صادراتی به عراق در سال گذشته شامل گاز طبیعی مایع شده، انواع مقاطع فولادی، شمش آهن، انواع میلگرد، انواع مصالح ساختمانی، محصولات پتروشیمی پلاستیک و لاستیک، انواع محصولات کشاورزی و انواع مواد غذایی از جمله مواد لبنی بوده است.
بازار عراق را به ترکیه و عربستان نبازیم
اما صادرات ایران به عراق در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال ۱۴۰۱ روند کاهشی داشته است. بنا بر اعلام روح الله لطیفی سخنگوی کمیسیون روابط بین الملل و توسعه تجارت خانه صنعت، معدن و تجارت ایران در سال ۱۴۰۱ ایران شاهد حدنصاب ۱۰ میلیارد و ۲۳۸ میلیون دلار بوده است، که این روند در سال ۱۴۰۲ کاهشی شده است. یکی از دلایل این کاهش سخت بودن مبادلات پولی و بازگرداندن ارز به کشور است که به دلیل تشدید تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران تبدیل به یکی از بزرگ‌ترین دغدغه‌های تجار و بازرگانان شده است.
صادرکنندگان کالا به عراق برای بازگرداندن ارز دریافتی به کشور چاره‌ای جز استفاده از روش‌های غیربانکی ندارند. این موضوع باعث باختن بخشی از بازار کالاهای ایرانی به کشورهای جایگزین همچون ترکیه شده است. به گفته رئیس اتاق بازرگانی ایران، به دلیل نبود امکان استفاده از سیستم بانکی، قیمت محصولات صادراتی ما حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد گران‌تر است و با تداوم مشکلات انتقال پول، در عرض چند ماه آینده قادر به ادامه حضور در بازار عراق نخواهیم بود. همچنین کشورهای ترکیه، هند، مصر، عربستان و چین برای تصاحب بازار عراق در حال سرمایه‌گذاری هستند. در چنین شرایطی آن‌چه که مسلم است، تحقق هدفگذاری تجاری ۲۰ میلیارد دلاری بین ایران و عراق در سال ۱۴۰۷ نیازمند بذل توجه ویژه به اتخاذ سیاست خارجی نوین در راستای رفع تحریم‌ها است.
محصولات بهداشتی و مواد غذایی محبوب ایرانی در عراق
عراق کشوری است که به شدت به واردات وابسته است؛ بیش از ۷۰ درصد محصولات مصرفی در این کشور وارداتی هستند. چین در زمینه کالاهای مصرفی، ترکیه در زمینه مواد غذایی، پوشاک و مصالح ساختمانی، ایران در زمینه انرژی و محصولات کشاورزی، کره جنوبی و ایالات متحده آمریکا نیز در زمینه تجهیزات صنعتی، خودرو، و تکنولوژی بیشترین صادرات محصول به عراق را در اختیار دارند. صادرات غیر نفتی ایران به کشور عراق بیش از همه شامل محصولات غذایی مانند حبوبات، برنج و شیرینی، محصولات ساختمانی مانند سیمان، مصالح و لوله‌های پلاستیکی، لوازم خانگی و الکتریکی، و دارو و محصولات بهداشتی است. گزارش‌های میدانی از افرادی که به عراق و به خصوص به دو شهر کربلا و نجف سفر کرده‌اند، نشان می‌دهد به دلیل حضور زیاد مسافران ایرانی در این مناطق لبنیات ایرانی همچون پنیر، ماست پرچرب و خامه و محصولات بهداشتی همچون انواع کرم، صابون، شامپو و شوینده فروش خوبی داشته و توانسته‌اند علاوه بر مشتریان ایرانی، نظر عراقی‌ها را نیز جلب کنند.
ایران و عراق به دنبال راه‌حلی برای دور زدن تحریم‌ها
عراق به دلیل وابستگی سیستم مالی بین‌المللی و روابط سیاسی و اقتصادی با ایالات متحده آمریکا نمی‌تواند بدهی‌های خود به ایران را به راحتی پرداخت کند. عراق کشوری در حال توسعه است که در حدود ۷۰ درصد نیازهای خود را از طریق واردات تامین می‌کند، به همین دلیل هرگونه نقض تحریم‌های بین‌المللی برای این کشور پیامدهای جدی همچون از دست رفتن بازارهای جهانی را در پی داشته باشد. ایران و عراق تا کنون از راه‌حل‌هایی همچون تبادل کالا به جای پول، استفاده از معافیت‌های محدودی که آمریکا برای خرید برخی کالاها و خدمات در اختیار عراق قرار داده است، استفاده از ریال ایران و دینار عراق، و پرداخت از طریق شرکت‌های واسطه و یا کشورهای ثالث استفاده کرده‌اند. امضای ۱۴ توافقنامه همکاری در زمینه‌های اقتصادی، امنیتی و زیرساختی در سفر رئیس‌جمهور به این کشور می‌تواند حرکتی استراتژیک در راستای کاهش تاثیر تحریم‌ها و تقویت روابط تجری میان دو کشور قلمداد شود.
اخبار برگزیدهصنعت و معدنلینک کوتاه :