بودجه‌های ناتراز؛ کسری‌های پنهان
بودجه سنواتی دولت ایران به‌رغم ظاهر تراز بودن، دارای کسری پنهان است که ناشی از اختلاف میان منابع و مصارف واقعی بوده و نیازمند اصلاحات ساختاری در قانون بودجه است.
جهان صنعت نیوز – بودجه سنواتی دولت هر سال به‌صورت تراز به مجلس ارائه می‌شود؛ اما در واقعیت، تفاوت میان منابع و مصارف بودجه که بر اساس نیازها و توان درآمدزایی دولت تعریف می‌شود، به وجود کسری پنهان در بودجه منجر شده است. این مشکل نه‌تنها در بودجه عمومی بلکه در بودجه شرکت‌ها، بانک‌ها و موسسات دولتی نیز وجود دارد و برای رفع آن نیاز به شفافیت بیشتر و اصلاحات ساختاری در بودجه‌نویسی است.
کسری پنهان در بودجه سنواتی دولت؛ چالشی برای اقتصاد ایران
سرویس اقتصاد کلان: بودجه سنواتی دولت ایران، هر ساله به‌صورت تراز به مجلس شورای اسلامی ارائه می‌شود و منابع و مصارف بودجه به‌صورت مساوی تنظیم و تصویب می‌شود. در بودجه سال جاری، منابع و مصارف دولت معادل تقریباً ۶۴۵۸ همت برآورد شده است. از نظر قانون‌گذار، این اعداد نشان‌دهنده تراز کامل بین منابع و مصارف دولت است. اما نگاهی دقیق‌تر به محتوای بودجه و شیوه محاسبه منابع و مصارف نشان می‌دهد که کسری پنهان در ساختار ودجه وجود دارد.
تفاوت میان منابع و مصارف دولت
منابع درآمدی دولت بر پایه «توان دولت» برای ایجاد درآمد تعریف می‌شود، در حالی که مصارف دولت بر اساس «نیازهای دولت» تعیین می‌گردد. این تفاوت مبنایی میان منابع و مصارف موجب ایجاد نوعی ناترازی ذاتی در بودجه می‌شود که در ظاهر تراز دیده می‌شود، اما در واقعیت کسری بودجه به‌صورت پنهان وجود دارد. این ناترازی نه‌تنها در بودجه دولت، بلکه در بودجه شرکت‌های دولتی، بانک‌ها و موسسات وابسته به دولت نیز مشاهده می‌شود.
بررسی ناترازی در بودجه پروژه‌های ملی
در بودجه سال جاری، ۲۱۹۷ پروژه نیمه‌تمام ملی ذکر شده است که برای تکمیل آن‌ها اعتباری بالغ بر ۲۴۵ همت مورد نیاز است. اما در جدول مربوط به منابع حاصل از فروش نفت و دارایی‌های منقول و غیرمنقول، تنها ۴۰۰ همت برای تملک دارایی‌های سرمایه‌ای در نظر گرفته شده که نشان‌دهنده اختلافی ۱۵۵ همتی است. این ناترازی باید در قانون بودجه به‌صورت شفاف آورده شود تا امکان تحلیل دقیق‌تر فراهم گردد.
ناترازی در پروژه‌های استانی و مشارکت عمومی-خصوصی
در بخش پروژه‌های استانی، بودجه‌بندی به‌صورت جداول کلی ارائه می‌شود و بسیاری از اطلاعات مربوط به این پروژه‌ها در بودجه به‌طور خلاصه آمده است. پروژه‌های استانی که در شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان‌ها تعیین می‌شود، دارای ناترازی‌هایی در حوزه مالی و زمانی هستند که شفاف‌سازی آن‌ها در قانون بودجه می‌تواند به بهبود مدیریت مالی کمک کند.
در بخش مشارکت عمومی-خصوصی نیز وضعیت مبهم‌تر است. ۳۲۵ پروژه نیمه‌تمام در این بخش تعریف شده‌اند، اما مشخصات دقیق این پروژه‌ها برای تصمیم‌گیری مناسب ارائه نشده است. این مسئله نیز به یکی از عوامل پنهانی ناترازی بودجه تبدیل شده است که نیاز به اصلاحات و شفاف‌سازی دارد.
ناترازی پنهان در بودجه شرکت‌های دولتی و بانک‌ها
بودجه شرکت‌ها، بانک‌ها و موسسات دولتی نیز با تراز ظاهری تنظیم شده است، اما این بخش نیز دارای ناترازی پنهان است. بر اساس جدول یک پیوست سه قانون بودجه سال جاری، منابع و مصارف این بخش‌ها معادل معادل ۳.۷ همت است. بسیاری از بانک‌ها با ناترازی شدید مالی مواجه هستند و باید تحلیل جداگانه‌ای برای تراز مالی آن‌ها صورت گیرد. اجرای برخی مواد قانونی، مانند ماده ۸ برنامه هفتم پیشرفت و توسعه، ممکن است بخشی از این ناترازی را برطرف کند، اما در نهایت باید دید چگونه این اصلاحات عملی خواهد شد.
ناترازی در بخش تملک دارایی‌های مالی و سرمایه‌ای
یکی از بخش‌های مهم بودجه که مستقیماً با ناترازی پنهان ارتباط دارد، تملک دارایی‌های مالی و سرمایه‌ای است. این بخش معمولاً برای تأمین مالی پروژه‌ها و کاهش ناترازی بودجه به‌کار گرفته می‌شود. در بودجه سال جاری، واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای معادل ۶۴۴ همت و تملک دارایی‌های مالی معادل ۲۸۳ همت در نظر گرفته شده است. این اعداد نشان می‌دهند که واگذاری دارایی‌ها از نظر عددی بیشتر از تملک دارایی‌هاست، اما در نهایت، این ارقام به‌صورت دقیق در بودجه تحلیل نشده‌اند.
نیاز به اصلاحات ساختاری در بودجه‌نویسی
در یک جمع‌بندی کلی، می‌توان گفت که بودجه سنواتی دولت ایران با وجود تراز ظاهری، دارای ناترازی پنهان است که به‌صورت عمده در بخش‌های مختلف بودجه مانند بودجه عمومی، بودجه پروژه‌های ملی و استانی، و بودجه شرکت‌ها و بانک‌ها دیده می‌شود. حل این ناترازی نیازمند اصلاحات ساختاری در نحوه بودجه‌نویسی و شفاف‌سازی بیشتر در جداول و پیوست‌های بودجه است. تدقیق ترازهای مالی و ارائه تحلیل‌های دقیق از کسری بودجه می‌تواند به بهبود وضعیت مالی کشور و کاهش ناترازی‌ها کمک کند.
اخبار برگزیدهاقتصاد کلانویدئولینک کوتاه :