مجموعه زنجیره تأمین دات کام ؛ طلیعه‌ای از امید برای صنایع ایران
با وجود چالش‌های جدی در تأمین مالی صنایع کشور و ناکارآمدی ابزارهای اعتباری موجود، شرکت تجارت الکترونیک الفت به‌عنوان اولین شرکت ایرانی، گام بزرگی در بهبود این وضعیت برداشته است. این شرکت موفق به راه‌اندازی سیستمی نوین برای تأمین مالی زنجیره‌ای شده است که به صنایع کوچک و بزرگ این امکان را می‌دهد که بدون نیاز به دریافت وام‌های سنگین، نقدینگی موردنیاز خود را تأمین کنند. سیستم جدید این مجموعه تأمین مالی زنجیره‌ای، که کاملاً دیجیتالی و آنلاین عمل می‌کند، فرآیندهای بروکراتیک پیچیده را کاهش داده و به بخش خصوصی کمک می‌کند تا از ابزارهای اعتباری به‌شکل بهتری بهره ببرند. این نوآوری می‌تواند گامی مؤثر در رفع چالش‌های طولانی‌مدت تأمین مالی در کشور باشد و راهکارهایی کارآمدتری برای رشد و توسعه صنعتی فراهم کند.
بر همین اساس، گفت‌وگویی با محمد خضرایی‌منش، مدیرعامل مجموعه داشتیم تا دیدگاه‌های جامع‌تری درباره چالش‌های این بخش و عملکرد مجموعه، به دست آوریم.
چالش‌های تأمین مالی زنجیره‌ای صنعت در ایران؛ از ابزارهای قدیمی تا ناکامی‌های جدید
موضوع تأمین مالی صنایع خرد و کوچک در ایران به یکی از دغدغه‌های اساسی وزارت اقتصاد و بانک‌ها تبدیل شده است. حدود ۳۰ سال پیش، وزارت اقتصاد ابلاغیه‌ای برای تأمین مالی این صنایع صادر کرد و بانک‌ها و نهادهای مالی موظف به ارائه خدمات مالی به بنگاه‌های صنعتی شدند. به‌مرور، ابزارهایی مانند “استصناع”، “خرید دین” و “مرابحه” برای تسهیل تأمین مالی معرفی شدند، اما این ابزارها با چالش‌هایی روبرو بوده‌اند که به جای کاهش مشکلات، منجر به فشارهای مالی و افزایش تورم شده است.
نگاهی به ابزارهای تأمین مالی در صنعت ایران
یکی از ابزارهای مورد استفاده برای تأمین مالی در صنعت، استصناع است که نوعی وام محسوب می‌شود. در این روش، بانک قراردادی با تولیدکننده و خریدار بسته و تأمین مالی سفارش ساخت کالا را برعهده می‌گیرد. مرابحه نیز یک نوع وام نقدی است که افراد برای خرید کالا از بانک دریافت می‌کنند. همچنین، خرید دین به فروشنده اجازه می‌دهد چک‌های دریافتی خود را به بانک برده و به ازای آن‌ها مبلغی نقدی دریافت کند.
اگرچه این ابزارها با هدف تسهیل جریان نقدینگی به کار گرفته شده‌اند، اما در عمل منجر به افزایش نقدینگی در بازار، چاپ پول و نهایتاً تورم شده‌اند.
نقش بانک مرکزی و تجربه شکست‌خورده تأمین مالی زنجیره‌ای
بانک مرکزی با آگاهی از این مشکلات، تصمیم گرفت مدل تأمین مالی زنجیره‌ای را در ایران پیاده‌سازی کند. با این حال، ترجمه نادرست عبارت Supply Chain Finance به زنجیره تأمین مالی زنجیره‌ای و پیاده‌سازی ضعیف آن، منجر به شکست این طرح شد. این مدل در سایر کشورها به‌عنوان روشی برای حداقل‌سازی منابع مصرفی در معاملات زنجیره‌ای شناخته می‌شود، اما در ایران این مفهوم به‌درستی درک و اجرا نشد.
در تلاش برای جایگزینی ابزارهای اعتباری سنتی، ابزارهایی مانند گواه اعتبار مولد (گام) به‌وجود آمد. گام، به‌عنوان سندی الکترونیک با سررسید مشخص، امکان نقل و انتقال بین افراد و بانک‌ها را فراهم می‌کند؛ اما این ابزار نیز به دلیل نرخ‌های بالای تنزیل و تمایل به نقد کردن سریع، با شکست مواجه شد. در نتیجه، نه تنها فشار بر بانک‌ها کاهش نیافت، بلکه نقدینگی بیشتری برای پاس کردن گام‌ها از بانک‌ها طلب شد.
اصلاحات ناموفق در مدل گام
پس از شکست اولیه گام، وزیر اقتصاد در دولت سیزدهم، با حذف حق تنزیل و الزام به انجام معاملات اعتباری، سعی در بهبود این ابزار داشت. بااین‌حال، این اصلاحات نیز با مشکلات متعددی روبرو شد. بخش خصوصی که سال‌هاست به روش‌های سنتی تأمین مالی از جمله چک یا قول تلفنی عادت کرده، اعتماد لازم به این ابزارهای بانکی جدید را نداشت. در نهایت، در اسفند سال گذشته، اصلاحات جدیدی برای گام تصویب شد و استفاده از آن در معاملات زنجیره‌ای دوباره ابلاغ شد.
چالش‌های اصلی تأمین مالی زنجیره‌ای در ایران
یکی از اصلی‌ترین مشکلات تأمین مالی زنجیره‌ای در ایران، طراحی محصولاتی است که تنها بر اساس ظرفیت‌های بانک مرکزی صورت گرفته و نیاز بازار در نظر گرفته نمی‌شود. نمونه بارز این مسئله، طرح گام است که تنزیل آن، بیشتر به نفع بخش خصوصی بوده و نگهداری آن، برای معاملات اعتباری جذابیت کمتری دارد.
مشکل دیگر این است که بانک‌ها در ارائه ابزارهای اعتباری به صنعت عملکرد مناسبی ندارند و بسیاری از شرکت‌ها از این ابزارها بی‌اطلاع هستند. همچنین، فرایندهای پیچیده و بروکراسی‌های اداری، دسترسی به تسهیلات مالی را برای شرکت‌ها سخت کرده است.
نگاهی به آینده تأمین مالی زنجیره‌ای در ایران
با وجود مشکلات موجود، تلاش‌هایی برای دیجیتالی کردن فرآیند تأمین مالی از طریق پلتفرم www.zanjiretamin.com انجام شده تا از بروکراسی‌های کاغذی فاصله بگیریم. هدف این است که تمامی مراحل به‌صورت آنلاین و بدون نیاز به مراجعه حضوری انجام شود تا فرآیند تأمین مالی ساده‌تر و سریع‌تر شود.
در نهایت، اگرچه ابزارهای مالی موجود در کشور هنوز ناقص هستند، اما اگر همین ابزارهای ناقص به‌درستی مدیریت شوند، می‌توانند به بخش خصوصی کمک کنند تا بدون نیاز به وام‌های سنگین، از این تسهیلات بهره ببرند و نیازهای مالی خود را تأمین کنند.
صنعت و معدن
لینک کوتاه :