بحران پنهان انرژی

جهان صنعت نیوز – طی ده سال اخیر، رشد مصرف انرژی در ایران به طور متوسط ۴.۵ درصد بوده است، در حالی که این مصرف بالا نه تنها به تولید ناخالص داخلی تبدیل نشده، بلکه منجر به هدررفت بیشتر انرژی شده است. عدم بهینه‌سازی مصرف انرژی، پایین بودن راندمان نیروگاه‌ها و افزایش تلفات شبکه توزیع، بحران انرژی را تشدید کرده و کشور را به سمت ناترازی بیشتر در آینده هدایت می‌کند. کارشناسان بر ضرورت اجرای راهکارهای بهره‌وری و بهینه‌سازی برای جلوگیری از بحران‌های آتی تاکید دارند.

بحران انرژی در ایران؛ رشد مصرف و هدررفت منابع

در دهه گذشته، مصرف انرژی در ایران به شکل نگران‌کننده‌ای افزایش یافته و به‌طور میانگین سالانه ۴.۵ درصد رشد داشته است. با این وجود، آمارهای اقتصادی نشان می‌دهند که این مصرف بیشتر، تأثیر قابل توجهی بر تولید ناخالص داخلی نداشته و بخش بزرگی از انرژی صرف‌شده هدر رفته است. روند رو به رشد مصرف انرژی، به ویژه پس از نیمه دوم دهه ۹۰، نگرانی‌ها را در خصوص هدررفت منابع بیشتر کرده و ایران را از متوسط جهانی مصرف انرژی که ۳.۵ تا ۵.۵ درصد است، پیشی داده است.

راندمان پایین نیروگاه‌ها و تلفات شبکه توزیع

یکی از مشکلات اساسی در مصرف انرژی ایران، پایین بودن راندمان نیروگاه‌ها و تلفات گسترده در شبکه انتقال و توزیع است. مشعل‌سوزی‌های بی‌وقفه در صنعت نفت و نیروگاه‌هایی که تنها ۳۵ درصد انرژی حرارتی را به برق تبدیل می‌کنند، نمونه‌هایی از اتلاف بزرگ انرژی در کشور هستند. از سوی دیگر، استفاده از بخاری‌های گازی با راندمان پایین و کولرهای پرمصرف در فصول سرد و گرم، فشار بیشتری بر منابع انرژی کشور وارد کرده است. در همین حال، خودروهای فرسوده و مصرف سوخت بالای آنها نیز همچنان یکی از عوامل هدررفت منابع محسوب می‌شود که به اندازه قاچاق سوخت برای اقتصاد کشور زیان‌بار است.

ناترازی انرژی و عدم مدیریت صحیح

آنگونه که غلامحسین حسنتاش، کارشناس ارشد انرژی به روزنامه «جهان صنعت» می‌گوید، ناترازی انرژی در ایران که شامل برق، گاز و بنزین می‌شود، نتیجه سوءمدیریت و نبود برنامه‌ریزی بلندمدت در بخش انرژی است. اگر آسیب‌شناسی دقیقی از روندهای گذشته انجام نشود، اشتباهات مدیریتی تکرار خواهند شد و در نهایت کشور به واردکننده انرژی تبدیل خواهد شد یا مجبور به تعطیلی بخش‌های صنعتی خواهد بود. پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که در صورت ادامه این روند، تا سال ۱۴۰۸ کشور با کمبود شدید انرژی در برخی حامل‌ها مواجه خواهد شد.

بهره‌وری انرژی؛ راهکار اصلی مقابله با بحران

ارتقای بهره‌وری انرژی، به‌ویژه در صنایع، یکی از راهکارهای اصلی برای کاهش هدررفت منابع است. بهره‌وری به معنای مصرف کمتر انرژی بدون کاهش سطح رفاه یا تولید ناخالص داخلی است. برای مثال، تعویض لامپ‌های رشته‌ای با لامپ‌های LED نه تنها باعث کاهش مصرف انرژی می‌شود، بلکه سطح رفاه مصرف‌کنندگان را نیز افزایش می‌دهد. همین امر در مورد بخاری‌های گازی با راندمان پایین نیز صدق می‌کند. با تعویض این بخاری‌ها با نمونه‌های با راندمان بالا، می‌توان با مصرف کمتر گاز، همان میزان حرارت را تولید کرد.

چالش‌های بخش نفت و راهکارهای بهینه‌سازی

در بخش نفت نیز میلیون‌ها مترمکعب گاز روزانه در مشعل‌ها سوزانده می‌شود. با وجود برنامه‌های متعدد برای جمع‌آوری این گازها، این مشکل همچنان پابرجاست. همچنین، راندمان پایین نیروگاه‌های کشور، که در بدترین شرایط حداکثر ۳۵ درصد است، از دیگر عوامل هدررفت منابع در کشور است. کشورهای پیشرفته با استفاده از فناوری‌های نوین توانسته‌اند راندمان نیروگاه‌های خود را به بالای ۵۴ درصد برسانند. این در حالی است که ایران هنوز از همان فناوری‌های قدیمی استفاده می‌کند و نیازمند تحول اساسی در سیستم مدیریت انرژی خود است.

ضرورت مدیریت واحد انرژی

یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های بخش انرژی در ایران، نبود مدیریت واحد و یکپارچه در این بخش است. برای بهینه‌سازی عرضه و تقاضای انرژی و جلوگیری از هدررفت منابع، وجود یک مدیریت مرکزی و هماهنگ ضروری است. دولت باید از هر طریقی این خلاء سازمانی را حل کند و سازمان‌هایی مانند سازمان بهره‌وری انرژی و مدیریت راهبردی را به درستی هدایت کند. بدون درک صحیح از ماموریت‌ها و برنامه‌ریزی‌های بلندمدت، این سازمان‌ها به جای حل مشکل، خود به یک مانع تبدیل خواهند شد.

اخبار برگزیدهنفت و پتروشیمی