چرا صادرات ایران زمین‌گیر شد؟

جهان صنعت نیوز – صادرکنندگان ایرانی در مواجهه با موانع قانونی، بوروکراسی‌های پیچیده و سیاست‌های ارزی مانند تعهد ارزی و نرخ‌های چندگانه ارز با مشکلات جدی روبرو هستند. این عوامل باعث عقب‌نشینی صادرات و کاهش توان رقابتی تولیدکنندگان شده و نیاز به اصلاحات اساسی در حمایت از صادرات و تسهیل قوانین احساس می‌شود.

صادرات در مسیر دشوار: مشکلات قانونی و ارزی

صادرکنندگان ایرانی با چالش‌های پیچیده‌ای مواجه‌اند که مسیر صادرات را ناهموارتر از گذشته کرده است. برگزاری “روز ملی صادرات” هر ساله با معرفی صادرکنندگان نمونه و تأکید بر اهمیت جهش تولید، تنها بخشی از این معادله است، اما این مناسبت‌ها در سایه‌ی مشکلات روزافزون صادرکنندگان کم‌رنگ شده است. به رغم شعارهای حمایتی از تولید و صادرات، بوروکراسی‌های پیچیده و بخشنامه‌های خلق‌الساعه مانع از رشد صادرات شده‌اند.

براساس آخرین آمار گمرک، تراز تجاری ایران به منفی ۷ میلیارد دلار رسیده است. این سقوط، ناشی از مشکلات قانونی و عدم هماهنگی دستگاه‌های اجرایی است که روز به روز مسیر تجارت خارجی را دشوارتر کرده‌اند. خدامراد مرادی، صادرکننده باسابقه‌ای که بیش از ۳۰ سال در زمینه صادرات کالا به اوکراین فعالیت کرده است، نمونه‌ای از این وضعیت است. وی پس از از دست دادن سرمایه خود در جنگ اوکراین، تصمیم داشت در سمرقند ازبکستان نمایشگاهی اختصاصی برگزار کند تا محصولات ایرانی به بازارهای جدیدی دست پیدا کنند. اما بوروکراسی و تصمیمات غیرکارشناسی از سوی کارگروه‌های مرتبط، با درخواست او برای برگزاری این نمایشگاه مخالفت کردند. الزام به داشتن ده‌ها کارمند با مدارک دکترا و فوق‌لیسانس برای صدور مجوز، تنها یکی از موانعی است که هزینه‌های سنگینی را به صادرکنندگان تحمیل کرده است.

پیمان‌سپاری ارزی و نرخ‌های چندگانه: مانعی بر سر راه صادرات

مشکلات صادرات ایران به چالش‌های قانونی ختم نمی‌شود. نرخ‌های چندگانه ارز و سیاست پیمان‌سپاری ارزی، وضعیت صادرات را بیش از پیش پیچیده کرده است. در حالی که فعالان اقتصادی مواد اولیه خود را با نرخ ارز آزاد خریداری می‌کنند، باید ارز حاصل از صادرات را به نرخ دولتی به بانک مرکزی بازگردانند. این اختلاف قیمت باعث شده بسیاری از تولیدکنندگان تمایل کمتری به صادرات داشته باشند و از ابزارهایی مانند کارت‌های یک‌بار مصرف برای دور زدن قوانین ارزی استفاده کنند.

تحلیل‌های اقتصادی نشان می‌دهد از سال ۱۳۹۷ تاکنون، بین ۲۰ تا ۲۵ درصد از ارز حاصل از صادرات به چرخه اقتصادی کشور بازنگشته است. جهانبخش شکری، عضو هیات‌مدیره خانه صنعت و معدن ایران، معتقد است که تعهدات ارزی و نرخ‌های چندگانه ارز، انگیزه صادرکنندگان را تضعیف کرده و نیاز به تک‌نرخی شدن ارز بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود. او تاکید می‌کند که بدون رفع این موانع، بسیاری از صنایع تولیدی و صادرات‌محور در آستانه تعطیلی قرار خواهند گرفت.

کاهش سرمایه و نقش بانک‌ها در تضعیف تولید

علاوه بر چالش‌های ارزی، مشکلات مالی و کاهش سرمایه در گردش نیز از عوامل مهم دیگری است که تولیدکنندگان با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند. شکری به این موضوع اشاره کرده که بانک‌ها در ارائه تسهیلات به واحدهای تولیدی سخت‌گیری بیشتری می‌کنند و این مسئله باعث شده تا صنایع نتوانند فعالیت‌های خود را توسعه دهند. او هشدار می‌دهد که در صورت عدم همکاری بانک‌ها و ادامه سیاست‌های ارزی ناکارآمد، واحدهای تولیدی فعلی نیز با خطر تعطیلی روبرو خواهند شد.

ضرورت حمایت از صادرکنندگان و اصلاح سیاست‌های ارزی

مرادی و شکری هر دو بر این باورند که برای حل مشکلات تولید و صادرات، دولت باید از شعار فراتر رفته و اصلاحات عملی انجام دهد. مرادی معتقد است که در کشورهای دیگر مانند ترکیه، حمایت دولت از صادرکنندگان موجب رشد صادرات شده است. او اشاره می‌کند که کالاهای ایرانی به دلیل نرخ ارز، در حال حاضر تا ۵۰ درصد ارزان‌تر از کالاهای ترک و چینی هستند و این فرصتی طلایی برای توسعه صادرات است که نباید از دست برود. اما بدون اصلاح قوانین بوروکراتیک و همراهی بیشتر با صادرکنندگان، رشد صادرات ممکن نخواهد بود.

شکری نیز با تأکید بر اهمیت تک‌نرخی شدن ارز و رفع تعهدات ارزی، معتقد است که این اقدامات می‌تواند ضمن احیای صادرات، وضعیت تولیدکنندگان داخلی را بهبود بخشد. در عین حال، اصلاح نقش بانک‌ها در تأمین سرمایه و رفع سخت‌گیری‌ها در ارائه تسهیلات بانکی از دیگر اقداماتی است که باید به سرعت اجرایی شود.

چشم‌انداز صادرات: نیاز به تغییرات اساسی

چالش‌های پیش‌روی صادرکنندگان ایرانی نیازمند توجه فوری دولت است. موانع قانونی، مشکلات ارزی و عدم حمایت کافی از تولیدکنندگان، همگی دست به دست هم داده‌اند تا صادرات ایران به عقب برود. دولت چهاردهم با تمرکز بر رفع این موانع می‌تواند جهش تولید و صادرات را تحقق بخشد و از بحران اقتصادی فعلی خارج شود.

اخبار برگزیدهصنعت و معدنویدئو