بحران سالمندی؛ خیلی دور، خیلی نزدیک

هما میرزایی – جهان صنعت نیوز :در دهه‌های اخیر، جمعیت ایران با تغییرات قابل توجهی روبه‌رو شده که یکی از مهم‌ترین آنها بحران سالمندی است. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که تا سال ۱۴۳۰ (۲۰۵۰ میلادی)، حدود ۲۵ درصد از جمعیت کشور را افراد بالای ۶۵ سال تشکیل خواهند داد. همزمان، نرخ باروری کل در ایران به حدود ۱.۸ فرزند به ازای هر زن کاهش یافته است، که این رقم کمتر از سطح جانشینی (۲.۵) برای هر زوج است. کاهش نرخ زاد و ولد در کنار افزایش امید به زندگی به سالمندی جمعیت در آینده‌ای نه چندان دور خواهد انجامید.

 بنا بر آمارهای سازمان ثبت احوال کشور، تعداد کل کودکان متولد شده در سال ۱۴۰۲، یک میلیون و ۵۷ هزار و ۹۵۹ نفر بوده است. در سال ۱۴۰۳ نیز تا کنون این رقم به ۴۱۲ هزار و ۲۳ نفر رسیده است. همچنین میانگین سن مادر در زمان ولادت اولین فرزند ۲۷ سال و پدر ۳۲ سال است. این ترکیب جمعیتی نه تنها چالش‌های اقتصادی و اجتماعی را به همراه خواهد داشت، بلکه ضرورت طراحی و اجرای برنامه‌های مؤثر برای حمایت از سالمندان را نیز دوچندان می‌کند. این در حالی است که در حال حاضر صندوق‌های بازنشستگی دچار مشکلات عدیده‌ای همچون بدهکاری و کسری بودجه بوده و در آستانه ورشکستگی قرار دارند.

یک تخت به ازای هر ۷۰۰ سالمند

مشکلات سلامت سالمندان و هزینه‌های آن در سال‌های آینده بار اقتصادی سنگینی بر دوش دولت خواهند  گذاشت. ۷۰ درصد افراد بالای ۶۰ سال فشارخون، ۵۰ درصد دیابت و ۶۰ درصد کلسترول بالا دارند. عدم توانایی صندوق‌های بازنشستگی و سازمان تامین اجتماعی در تامین مالی بازنشستگان و کمبود نیروی انسانی فعال در حوزه سلامت سالمندان علاوه بر به وجود آوردن تهدیدات جانی، نظام سلامت که به خودی خود در شرایط مالی بحرانی به سر می‌برند، را ضعیف‌تر خواهد کرد. علاوه بر کمبود نیروی انسانی، کمبود زیرساخت‌های مراقبتی از سالمندان همچون مراکز نگهداری تخصصی و درمانگاه‌ها و بیمارستان‌ها یکی از مشکلات پیش رو است. بر اساس آمار اعلام شده توسط مرکز پژوهش‌های مجلس، در حال حاضر در کشورهای پیشرفته به ازای هر ۱۸ سالمند یک تخت وجود دارد. این رقم در ایران بسیار متفاوت است؛ یک تخت به ازای هر ۷۰۰ سالمند.

اصلاح سن بازنشستگی چاره‌ساز نیست

در برنامه هفتم توسعه، اصلاح سن بازنشستگی به تدریج در حال افزایش است؛ سن بازنشستگی برای مردان به ۶۵ سال و برای زنان به ۶۲ سال افزایش خواهد یافت. این تغییرات به‌منظور بهبود وضعیت مالی صندوق‌های بازنشستگی و کاهش بار مالی بر روی نظام تأمین اجتماعی طراحی شده است، اما ناترازی در این صندوق‌ها آنچنان شدید است که تحقق این امر نمی‌تواند کمک شایان توجهی به حل مشکل کند.

آیا آماده‌ایم؟

 در بودجه ۱۴۰۳ برای حمایت از صندوق های بازنشستگی بیش از ۴۵۳ هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شد که ۵.۲۵۶ هزار میلیارد تومان آن به صندوق بازنشستگی کشوری اختصاص داشت. تنها حدود ۴۰ درصد سالمندان از این رقم بهره‌مند شده، و آن هم برای تامین معاش اولیه کافی نیست. بنابراین، در سال‌های آینده و با اوج‌گیری بحران سالمندی در کشور این ناترازی شدیدتر شده و افراد بیشتری از این پوشش ناچیز خارج خواهند شد. در حال حاضر ۹ میلیون و ۲۰۰ هزار سالمند در کشور زندگی می‌کنند، که حدود ۹ درصد جمعیت کل کشور را تشکیل می‌دهند. بر اساس پیش‌بینی‌ها، تا کمتر از ۳۰ سال دیگر این عدد به ۲۵ درصد خواهد رسید. این عدد نشان‌دهنده بروز قطعی یک ابر بحران اقتصادی در کشور بوده که نیازمند چاره‌اندیشی و برنامه‌ریزی جدی است. همین الان هم دیر است.

 

اجتماعی و فرهنگیاخبار برگزیده