کالاهای مزیت‌دار ایرانی؛ در محاصره رقبا و در حال حذف از قفسه‌های جهانی
هما میرزایی – جهان صنعت نیوز : تحریم‌های بین‌المللی باعث از دست رفتن بخش عمده‌ای از بازارهای جهانی برای صادرات کالاهای مزیت‌دار غیر نفتی ایران همچون صنایع دستی مانند فرش دستباف، و فرآورده‌های کشاورزی مانند پسته و زعفران شده است. علاوه‌بر تحریم‌ها و مشکلات جابه‌جایی پول، رکود در بخش تولید، قوانین دست و پاگیر وضع‌شده برای صادرکنندگان و همچنین سیاست‌گذاری‌های غلط ارزی به کاهش صادرات این محصولات و تقدیم بازارهای بین‌المللی به کشورهای همسایه دامن زده است.
هند، ترکیه و افغانستان پا روی فرش ایرانی گذاشته‌اند
بنا بر آمارها، در طول ۳ دهه صادرات فرش دستباف به یک چهلم کاهش یافته و از ۲ میلیارد دلار به ۵۰ میلیون دلار در سال رسیده است. ارزش فرش‌های دستباف صادراتی در ۴ ماه نخست سال ۱۴۰۲ رقم ۱۱ و نیم میلیون دلار و در چهار ماه ابتدایی ۱۴۰۳ رقم ۱۳ میلیون دلار بوده است. تا چندین سال قبل، فرش دستباف با نام ایران گره خورده بود و کشورهای جهان علاقه بسیاری به واردات این کالای با ارزش از ایران داشتند، اما در سال‌های اخیر ایران این بازار صادراتی بزرگ و سودآور را به کشورهایی همچون هند، ترکیه و افغانستان باخته است. ایالات متحده آمریکا تا پیش از آغاز تحریم‌ها بزرگترین مقصد صادراتی فرش دستباف یران بود؛ در سال ۲۰۱۷ رقم صادرات این محصول با ارزش به این کشور ۱۲۵ میلیون دلار بود. در سال ۲۰۲۴، هند به بزرگترین صادرکننده فرش‌های دستباف به ایالات متحده تبدیل شده و پاکستان، نپال و ترکیه نیز سهم قابل توجهی در بازار فرش دستباف آمریکا دارند. صادرات فرش هند در نیمه اول سال مالی ۲۰۲۴ به بیش از ۳۵۵ میلیون دلار رسید که نشان‌دهنده رشد این صنعت در بازارهای بین‌المللی است.
زعفران تولید ایران؛ به نام و به کام افغانستان
محصولات کشاورزی همچون پسته، زعفران و خرما نیز از شرای مشابهی برخوردار هستند. برخی آمارها در این زمینه تکان‌دهنده هستد؛ ۴۰ درصد زعفران تولید شده در ایران به کشور افغانستان قاچاق شده و تحت نام زعفران افغانستان به کشورهای دیگر صادر می‌شود. زعفران تحت کالاهای لوکس که بیشتر ارزش صادراتی دارند، طبقه‌بندی شده و تنها ۲۰ درصد از کل حجم تولید شده آن مصرف داخلی دارد.
غلامرضا میری رئیس اتحادیه صادرکنندگان زعفران در این‌باره می‌گوید: “میزان قاچاق زعفران به برخی از کشورها ازجمله افغانستان و کشورهای عربی افزایش یافته است؛ زیرا کشورهایی مانند افغانستان بابت صادرات زعفران به هندوستان تعرفه‌ای پرداخت نمی‌کنند. از طرفی صادرات این محصول با تعرفه‌های بالا برای تجار ایرانی که بابت برگشت ارز به کشور نیز دچار مشکلاتی هستند به‌صرفه نیست؛ زیرا تاجر ما باید بابت برگشت ارز به کشور هزینه‌ای بین یک تا دو درصد بپردازد و پس از ورود نیز ارز را توسط بانک مرکزی با هزینه دو تا دو نیم درصد در سامانه ارز نیمایی تبدیل کند”.
وی همچنین درباره تاثیر نوسانات ارزی بر بازار زعفران می‌گوید: “رقبای ما در دیگر کشورها، زعفران را خریداری و انبار می کنند و در همه ایام سال محصولشان را با یک قیمت ثابت به مشتریان عرضه می نمایند؛ این همه در حالیست که ما حتی برای مدت یک هفته نیز نمی توانیم نرخ های خود را ثابت نگه داریم و این رویه باعث شده تا بازار به نفع رقبا از دست برود.”
در سال‌های اخیر افغانستان به دلیل هم‌مرز بودن با استان خراسان که بزرگترین تولیدکننده زعفران در ایران است، توانسته زعفران ایرانی را خریداری کرده و به نام کشور خود به بازارهای جهانی بفروشد. در حقیقت، ایران به عنوان بزرگترین تولیدکننده زعفران در جهان که هم به دلیل تحریم‌ها و هم به دلیل کم‌کاری در زمینه بازاریابی و حفظ مشتریان بین‌المللی، جایگاه خود در بازارهای جهانی را از دست داده و تاثیرگذاری چندانی در تعیین قیمت جهانی ندارد.
پسته خندان ایرانی در حال نبردی سخت برای حفظ جایگاه جهانی
خشکبار نیز به همین درد دچار است. رئیس اتحادیه صادرکنندگان خشکبار ایران از کاهش ۲۰ درصدی خشکبار در طول ۳ سال گذشته خبر می‌دهد و می‌گوید: “در گذشته نه چندان دور بیش از ۳۵ کالای صادراتی در سبد صادراتی خود داشتیم و این درحالیست که میزان صادرات به سه محصول پسته، خرما، کشمش و تا حدودی انجیر محدود شده است.”
پسته به عنوان یکی از کالاهای صادراتی اصلی ایران مانند فرش و زعفران در مسیر نزولی قرار دارد و به زودی به سرنوشت آن‌ها دچار خواهد شد. طبق آمارهای ارائه شده از سوی گمرک، در ۶ ماهه نخست امسال، ۴۶ هزار تن پسته از کشور صادر شده است. ایران پس از آمریکا دومین تولیدکننده پسته در جهان است، که هنوز هم مشتریان خاص خود را دارد، اما به دلیل محدودیت‌های موجود در زمینه حمل‌ونقل و بازگردادن پول ناشی از صادرات با خطر از دست دادن جایگاه جهانی خود روبه‌رو است. در سال ۲۰۲۴ در حدود ۲۰۰ هزار تن پسته در کشور تولید شده که ۱۲۰ هزار تن آن مخصوص صادرات است. این رقم برای آمریکا ۴۵۰ هزار تن است؛ کشوری که با در اختیار داشتن بازارهای جهانی، سرمایه‌گذاری بر تکنولوژی‌های جدید و توسعه صنعت کشاورزی در حال تبدیل شدن به تولیدکننده بی‌رقیب پسته در جهان است.
اخبار برگزیدهصنعت و معدن
لینک کوتاه :