دستفروشی؛ کسب و کاری کوچک و معضلی بزرگ برای مدیریت شهری

هما میرزایی – جهان صنعت نیوز : با قدم زدن در معابر اصلی شهر همچون حد فاصل میدان تجریش تا میدان قدس و یا اطراف تئاتر شهر با خیل کثیری از دستفروشان مواجه خواهید شد که در هر نقطه خالی مانده در گوشه پیاده‌روها بساط خود را پهن کرده‌ و به فروش اجناس مختلفی از جمله ظروف، لباس، ابزارآلات و لوازم‌التحریر مشغول هستند. مشتری آن‌ها هم کم نیست؛ بسیاری از افراد که توان خرید اجناس باکیفیت‌تر از مغازه‌ها را ندارند، ترجیح می‌دهند خود را به این بازارها رسانده و اجناس بی‌کیفیت اما قیمت مناسب دستفروشان را بخرند.

اعتراض کسبه به چیست؟

حضور دستفروشان در اطراف بازارهای مهم همواره اعتراض کسبه و صاحبان مغازه‌ها و پاساژهای آن محدوده را به دنبال داشته است. یکی از کسبه خیابان تجریش که لباس زنانه می‌فروشد، درباره علت ناراحتی خود و هم صنفی‌های خود این‌گونه می‌گوید: می‌دانید یک مغازه چه قدر هزینه دارد؟ شما فکر می‌کنید فقط هزینه اجاره مغازه می‌دهیم، اما واقعیت این است که هزینه برق، نظافت، دستمزد فروشنده و مالیات در این بازار بی رونق و بی مشتری ما را بیچاره کرده است. تمام سود ما در سال مربوط به چند ماه به خصوص مثل آغاز مدارس و شب عید است که آن هم با هجوم دستفروش‌ها مردم از آن‌ها خرید می‌کنند. برخی‌ از آن‌ها هم واقعا اجناس مناسبی دارند؛ خب آن‌ها اجاره و هزینه‌های ما را ندارند و می‌توانند با سود کمتر بفروشند، پس طبیعی است که مردم از آن‌ها خرید کند. این وسط تکلیف ما مغازه‌دارها چیست؟ فارغ از تمام این مسائل، جلوه خیابان را هم خراب کرده‌اند. هر مغازه‌داری سعی می‌کند هر روز صبح جلوی فروشگاه خودش را آب و جارو کند، اما حالا ببینید این خیابان که جزو گران‌ترین اجاره‌های مغازه در تهران است، به چه وضعیتی درآمده.

از زبان دستفروشان

محمد روبه‌روی تئاتر شهر بساط لیوان، فلاسک و ظروف فانتزی دارد. می‌گوید: با برادرم مغازه کوچکی در منطقه ۱۰ داریم. اما با فروش مغازه هزینه‌ها در نمی‌آیند. بعد از ظهرها نوبتی می‌آییم اینجا و اجناس جوان پسند می‌فروشیم و فروش بدی هم نداریم. این‌جا مشتری گذری زیادی دارد و دانشجو و دانش‌آموز هم از اجناس فانتزی و مد روز خوششان می‌آید. سود دستفروشی این‌جا از فروش مغازه بهتر است و کمک می‌کند هزینه‌های مغازه را در بیاوریم.

درباره اعتراض فروشنده‌ها به حضور دستفروشان می‌گوید: از طرفی آن‌ها هم حق دارند، بازار کساد است و وقتی می‌بینند دستفروش با یک دهم اجاره آن‌ها کاسبی می‌کند، خب اعتراض می‌کنند. اما ما چه‌کار کنیم؟ حالا که دیگر دستفروش‌ها را در یک مکان ثابت مستقر کرده‌اند، مغازه‌دارها هم راضی‌ترند . مشتری که بخواهد از آن‌ها خرید می‌کند، و مشتری ما هم سر جای خودش است. فعلا نمی‌توانم بگویم یکجا جمع شدن دستفروشان در بازارچه به نفع ما است یا نه. وقتی کنار خیابان بساط می‌کردیم، گاهی افرادی که قصد خرید هم نداشتند با دیدن اجناس هوس می‌کردند و چیزی می‌خریدند، اما الان باید به قصد خرید از ما بیایند. باید صبر کنیم و ببینیم چه‌طور می‌شود.

ساماندهی دستفروشان در بازارچه‌های معین

چه بخواهیم، چه نخواهیم بازار دستفروشان به دلیل کاهش شدید توانایی مالی خانواده‌ها در سال‌های اخیر رونق بسیاری پیدا کرده و این قشر توانسته‌اند جایگاه ثابتی در میان خریداران و مصرف‌کنندگان انواع کالاها به دست بیاورند. همچنین دستفروشی در تهران به منبع درآمد و وسیله امرار معاش بخش بزرگی از جامعه تبدیل شده و خرج بسیاری از خانوارها را تامین می‌کند. این موضوع شهرداری را وادار به مکان‌یابی و اختصاص نقاطی از شهربه عنوان بازاری متمرکز برای سر و سامان دادن به دستفروشان کرده است. عبدالمطهر محمدخانی سخنگوی شهرداری تهران می‌گوید: “با همکاری وزارت اقتصاد و شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل، ثبت‌نام دستفروشان در درگاه ملی مجوزها آغاز شده است. با استفاده از این مجوز دستفروشان می‌توانند به صورت رسمی اجازه فعالیت داشته باشند.” طرح جمع‌آوری دستفروشان از معابر شهری مغازه‌داران را راضی خواهد کرد، باید دید دسنفروشان چه نظری در اینباره خواهند داشت.