ظرفیت مغفول صادرات محصولات کشاورزی

هما میرزایی – جهان صنعت نیوز : سازمان توسعه تجارت در گزارشی به بررسی عملکرد تجارت خارجی در ۶ ماهه ابتدایی ۱۴۰۳ پرداخته است. بر اساس این گزارش، مجموع صادرات غیر نفتی در ۶ ماهه اول سال جاری ۲۵.۷۵۸ میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه در ۱۴۰۲ رشد ۳.۴ درصدی داشته است. سهم بخش کشاورزی نیز با مجموع وزن ۳۳۵۲ هزار تن به ۲۰۰۵ میلیون دلار رسیده است. 

 آمار و ارقام مربوط به صادرات کشاورزی

بر اساس آمار گمرک ایران، پسته، گوجه فرنگی، هندوانه، سیب، و خرما به ترتیب با ۶۱۴، ۲۲۶، ۱۳۹، ۱۲۴، و ۱۲۳ میلیون دلار عمده‌ترین اقلام صادراتی کشاورزی بوده‌اند. مقاصد صادراتی محصولات کشاورزی در ۲۰ سال گذشته متفاوت بوده‌اند. بر خلاف دهه ۸۰ شمسی که اروپا ۴۰ درصد از صادرات محصولات کشاورزی ایران را به خود اختصاص داده بود، این سهم در اواخر دهه ۹۰ به ۱۹ درصد رسید. در مقابل سهم کشورهای آسیایی در دوران مشابه از ۵۶ درصد به ۸۰ درصد رسیده است. در حال حاضر، عراق بزرگ‌ترین وارد کننده محصولات کشاورزی از ایران است؛ در سال ۱۴۰۲ بیش از ۹۰۰ هزار تن محصولات کشاورزی از ایران به عراق صادر شده است. در ۵ ماهه ابتدایی سال ۱۴۰۳، عراق با ۲۸ درصد، امارات متحده عربی با ۱۶ درصد، روسیه با ۱۰ درصد، هند با ۶ درصد، و چین و پاکستان هر دو با ۵ درصد مقاصد صادراتی کالاهای کشاورزی ایران شامل میوه و تره‌بار، خشکبار، گیاهان دارویی، و غلات بوده‌اند.

از ربات‌ها تا گلخانه‌های هوشمند

به کارگیری فناوری‌های نوین مانند ابزارهای هوشمند در فرآیند کشاورزی و بازاریابی دیجیتال  در راستای بهبود صادرات محصولات کشاورزی می‌تواند به گسترش مقاصد صادراتی ایران کمک شایانی کند. عمده‌ترین این فناوری‌ها شامل ابزارهای کشاورزی دقیق مانند حسگرهای هوشمند، گلخانه‌های هوشمند، ربات‌ها، و سیستم آبیاری پیشرفته هستند. اتفاقی که در کشور همسایه، ترکیه افتاده است. ترکیه برای ۵ سال آینده رسیدن به ۵۰ میلیارد دلار صادرات را در حوزه محصولات کشاورزی پیش‌بینی کرده است. ترکیه در سال ۲۰۲۳ با استفاده از هوش مصنوعی، پهپادها و بهره‌گیری از گلخانه‌های مدرن توانسته است ۲۶.۵ میلیارد دلار صادرات محصولات کشاورزی انجام دهد. در صورت به کارگیری چنین روش‌هایی، ایران نیز می‌تواند بازار محصولات کشاورزی همسایه را در اختیار گرفته و تا حدودی از ضرر و زیان ناشی از تحریم‌ها بکاهد. هرچند با وجود تحریم‌ها انتقال فناوری‌های فوق به داخل کشور امری دشوار خواهد بود.

سیاست‌های تجاری دست و پاگیر

صادرات محصولات کشاورزی نیز مانند سایر کالاها دستخوش موانع ناشی از تحریم و قوانین و مقررات دست و پاگیر داخلی است. تفاوت قیمت ارز دولتی و آزاد، عدم شفافیت در چگونگی تخصیص ارز و تاخیرهای چندین ماهه در این پروسه، و تداوم سیاست رفع تعهد ارزی از بزرگ‌ترین مشکلات صادرکنندگان محصولات کشاورزی است. وزیر اقتصاد و وزیرصمت بارها از عدم هماهنگی میان سیاست‌های ارزی و سیاست‌های تجاری به عنوان بزرگ‌ترین مانع بر سر راه صادرکنندگان یاد کرده و بر لزوم مرتفع کردن آن تاکید کرده‌اند.

تجربه عجیب هلند از توسعه کشاورزی

ایالات متحده آمریکا با صادراتی به ارزش حدود ۱۷۰.۵ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۴ در صدر لیست صادرکنندگان محصولات کشاورزی قرار دارد. محصولات اصلی صادراتی این کشور شامل سویا (حدود ۲۷.۷ میلیارد دلار)، ذرت (۱۳.۱ میلیارد دلار)، گوشت گاو (۹.۹۷ میلیارد دلار)، و محصولات لبنی (۸ میلیارد دلار) هستند. بازارهای اصلی صادرات آمریکا شامل چین (۲۸.۸ میلیارد دلار)، کانادا (۲۸.۴ میلیارد دلار)، و مکزیک (۲۸.۴ میلیارد دلار) هستند​. اتحادیه اروپا پس از آمریکا با مجموع ۱۹۰ میلیارد یورو در رتبه دوم صادرات محصولات کشاورزی ایستاده است.

نکته قابل توجه در آمار اتحادیه اروپا سهم بزرگ هلند است؛ کشوری که با وجود محدودیت زمین‌های قابل کشت و آب و هوای نامناسب برای کشاورزی موفق شده با به کارگیری دانش روز به یکی از بزرگترین صادرکنندگان تکنولوژی‌های لازم برای کشاورزی مدرن تبدیل شود. این کشور با سرمایه‌گذاری گسترده بر تحقیق و توسعه در بخش کشاورزی ۷۱ درصد از کل صادرات محصولات کشاورزی اتحادیه اروپا را و ۵.۴ درصد از این بازار را به خود اختصاص دهد. توسعه ربات‌های کشاورزی، پهپادها، و سیستم‌های هوشمند برای پایش محصولات، استفاده از هوش مصنوعی برای بهینه‌سازی تولید، استفاده از گلخانه‌های پیشرفته و همچنین کاهش مصرف آب برای این محصولات تا ۹۰ درصد از جمله روش‌هایی است که هلند در زمینه کشاورزی به کار گرفته است.

اخبار برگزیدهکشاورزی