اقتصاد تابستانی ایران؛ از بهبود کشاورزی تا بحران در بخش مسکن
اقتصاد ایران در تابستان ۱۴۰۳ دوگانگی عمیقی را تجربه کرد؛ رشد بخش کشاورزی و صنعت نویدبخش تنوع اقتصادی بود، اما کاهش چشمگیر رشد بخش نفت و خدمات و رکود عمیق در بخش ساختمان، چالش‌های جدی برای مسیر پایدار توسعه ایجاد کرده است.
جهان صنعت نیوز – اقتصاد ایران در تابستان ۱۴۰۳ با دو روی متفاوت ظاهر شد. رشد اقتصادی با نفت به ۳.۴ درصد رسید که نشان‌دهنده کاهش یک واحد درصدی نسبت به تابستان سال گذشته است. اما رشد اقتصادی بدون نفت، با افزایش ۲ واحد درصدی، به ۲.۳ درصد رسید و بالاترین سطح خود از سال ۱۳۹۸ را ثبت کرد. این دوگانگی در عملکرد بخش‌های اقتصادی نیز نمایان بود.
بخش نفت و گاز، با وجود رشد ۷.۴ درصدی، کاهش چشمگیری را نسبت به سال گذشته تجربه کرد. اما کشاورزی که در چند سال اخیر تحت‌تأثیر خشکسالی، رشد منفی داشت، با رشد ۳.۱ درصدی بازگشتی قدرتمند را نشان داد. در کنار آن، صنایع و معادن بدون نفت از رکود خارج شدند و به رشد ۲.۵ درصدی دست یافتند. اما بخش خدمات، به‌عنوان بزرگ‌ترین سهم‌دار اقتصاد ایران، کاهش رشد را تجربه کرد و از ۴.۶ درصد در سال گذشته به ۱.۹ درصد رسید. بخش ساختمان نیز با رشد منفی ۱.۲ درصدی، ضعیف‌ترین عملکرد را به ثبت رساند.
در نیمه نخست سال، روند کلی اقتصاد مشابه بود. رشد اقتصادی با نفت ۴ درصد و بدون نفت ۲.۶ درصد گزارش شد. بخش نفت، هرچند همچنان در صدر بود، اما کاهش قابل‌توجهی را ثبت کرد و رشد آن از ۱۸.۳ درصد در سال گذشته به ۸.۸ درصد تنزل یافت. کشاورزی درخشان‌ترین عملکرد را با رشد ۲.۹ درصدی داشت و صنعت نیز با رشد مشابه، وضعیت امیدوارکننده‌ای ارائه کرد. در مقابل، معدن با کاهش رشد به ۱.۵ درصد و خدمات با کاهش به ۲.۵ درصد، نتوانستند عملکرد مطلوبی نشان دهند. ساختمان نیز همچنان در رکود باقی ماند و رشد آن به ۰.۳ درصد محدود شد.
به طور کلی، اقتصاد ایران در نیمه نخست سال، از یک سو با کاهش وابستگی به نفت و رشد کشاورزی و صنعت، نشانه‌هایی از تنوع و بازگشت بهبود را نشان داد. اما کاهش رشد خدمات، به‌عنوان موتور اشتغال و تولید، همراه با رکود عمیق ساختمان، تهدیدی جدی برای رشد پایدار اقتصادی است.
تصویر تابستان اقتصاد ایران
بر اساس گزارش مرکز آمار، رشد اقتصادی با نفت در فصل تابستان برابر با ۳.۴ درصد بوده است که در مقایسه با فصل مشابه سال گذشته، کاهش یک واحد درصدی را نشان می‌دهد. با این وجود، رشد اقتصادی بدون نفت در تابستان با افزایش ۲ واحد درصدی نسبت به سال گذشته به ۲.۳ درصد رسید که بالاترین میزان از سال ۱۳۹۸ محسوب می‌شود.
در میان بخش‌های مهم اقتصادی، هرچند بخش استخراج نفت و گاز طبیعی با ثبت رشد ۷.۴ درصدی بالاترین رشد اقتصادی فصل تابستان را به ثبت رساند، اما در مقایسه با فصل مشابه سال گذشته کاهش بیش از ۱۴ واحد درصدی را نشان می‌دهد. گروه صنایع و معادن بدون نفت نیز در تابستان عملکرد قابل‌توجهی داشت؛ این بخش که در تابستان سال گذشته رشد منفی ۳ درصدی را ثبت کرده بود، موفق به ثبت رشد ۲.۵ درصدی در تابستان امسال شد. بخش کشاورزی نیز که از سال ۱۳۹۹ همواره رشد منفی را ثبت کرده بود، در تابستان امسال ۳.۱ درصد رشد را تجربه کرد.
گروه معادن، از جمله بخش‌های مهم اقتصادی، در تابستان امسال کاهش رشد را تجربه کرد؛ رشد بخش معدن در فصل دوم امسال ۰.۷ درصد بود، در حالی که این رقم در مدت مشابه سال گذشته ۲.۷ درصد گزارش شده بود. بخش خدمات نیز که سهم بالایی در تولید ناخالص داخلی اقتصاد ایران دارد، در تابستان امسال با کاهش قابل‌توجهی همراه شد. این بخش در حالی رشد ۱.۹ درصدی را در تابستان تجربه کرد که این رقم در فصل مشابه سال گذشته ۴.۶ درصد بود؛ حاکی از کاهش ۲.۷ واحد درصدی است.
بخش ساختمان، تاریک‌ترین بخش اقتصاد ایران در تابستان بود. این بخش با رشد منفی ۱.۲ درصدی تابستان امسال را به پایان برد. این در حالی است که بخش ساختمان در تابستان ۱۴۰۲ توانسته بود رشد ۲.۸ درصدی را ثبت کند.
کارنامه اقتصاد ایران در میانه سال
به طور کلی، در نیمه نخست امسال، رشد اقتصادی با احتساب بخش نفت برابر با ۴ درصد ثبت شد که در مقایسه با مدت مشابه سال ۱۴۰۲ کاهش ۰.۸ واحد درصدی را نشان می‌دهد. اما رشد اقتصادی بدون نفت در ۶ ماه ابتدایی امسال با افزایش ۱.۳ واحد درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته به ۲.۶ درصد رسید.
همانند تابستان، بخش نفت هرچند بالاترین رشد را در میان بخش‌های مهم اقتصاد ایران تجربه کرد، اما کاهش قابل‌توجهی را نیز ثبت کرده است. رشد بخش نفت در نیمه نخست امسال ۸.۸ درصد گزارش شد، در حالی که این رقم در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته کاهش ۹.۵ واحد درصدی را نشان می‌دهد.
بخش کشاورزی، درخشان‌ترین بخش اقتصاد ایران در ۶ ماهه ابتدایی امسال بود. رشد این بخش در نیمه نخست سال گذشته منفی ۴.۴ درصد بود، اما امسال به ۲.۹ درصد افزایش یافت. باید توجه داشت که رشد بخش کشاورزی از سال ۱۴۰۰ تا کنون منفی بود. بخش صنعت نیز در نیمه نخست امسال عملکرد قابل قبولی ثبت کرد؛ رشد صنعت در این مدت با افزایش ۱ واحد درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته به ۲.۹ درصد رسید.
برخلاف بخش صنعت، معدن با کاهش رشد همراه شد؛ رشد این بخش از ۲ درصد در نیمه نخست سال گذشته به ۱.۵ درصد در ۶ ماه ابتدایی امسال کاهش یافت. بخش خدمات و ساختمان، دو بخش مهم اقتصاد ایران، در این مدت عملکرد نگران‌کننده‌ای داشتند. رشد بخش ساختمان با کاهش بیش از ۳ واحد درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته به ۰.۳ درصد رسید.
بخش خدمات نیز با کاهش ۱.۸ واحد درصدی همراه بود؛ رشد این بخش در نیمه نخست امسال ۲.۵ درصد گزارش شد، در حالی که این رقم در مدت مشابه سال گذشته ۴.۳ درصد بود. این میزان رشد، کم‌ترین رقم از سال ۱۳۹۹ محسوب می‌شود. باید توجه داشت که بخش خدمات در سال ۱۳۹۹ به دلیل محدودیت‌های شدید ناشی از موج اول کرونا با شوک منفی قابل‌توجهی همراه بود.
افول نفت و خدمات؛ رشد کشاورزی و صنعت
به طور کلی، روند اقتصاد ایران در نیمه نخست امسال چند نکته قابل‌توجه دارد:
کاهش رشد بخش نفت: هرچند بخش نفت با کاهش رشد همراه شد، سایر بخش‌های صنعت رشد قابل‌قبولی را در مقایسه با سال گذشته تجربه کردند. اما کاهش رشد بخش نفت با توجه به ساختار اقتصاد ایران و وابستگی بودجه دولت به درآمدهای نفتی، می‌تواند چالشی جدی برای اقتصاد کشور محسوب شود.
رشد مثبت کشاورزی: این بخش طی سال‌های گذشته، با تشدید خشکسالی، رشد منفی را تجربه می‌کرد. بازگشت به روند مثبت می‌تواند نشانه‌ای امیدوارکننده باشد.
رکود در بخش مسکن: رشد منفی بخش مسکن، با وجود طرح‌های مسکن ملی، نشان‌دهنده ادامه رکود سنگین سال‌های گذشته است. با توجه به نقش پیشران این بخش در اقتصاد، ادامه این روند می‌تواند تهدیدی جدی برای کشور در سال‌های آینده باشد.
کاهش رشد بخش خدمات: این بخش که به‌عنوان محرک جدید رشد اقتصادی در الگوهای مدرن شناخته می‌شود، با کاهش رشد مواجه شده است. کاهش رشد بخش خدمات، اقتصاد ایران را از موج جدید رشد اقتصاد جهانی بازمی‌دارد. همچنین، با توجه به اینکه حدود ۳۸ درصد اقتصاد ایران را تشکیل می‌دهد و سهم قابل‌توجهی از اشتغال کشور نیز در این بخش قرار دارد، ضعف در این بخش می‌تواند چالش‌های جدی‌تری را به همراه داشته باشد.
اقتصاد کلانپیشنهاد ویژهلینک کوتاه :