اسپرینکلر آتش‌نشانی چیست و چگونه کار می‌کند؟
ایمنی ساختمان‌ها اهمیت زیادی دارد و یکی از مهم‌ترین راه‌ها برای جلوگیری از گسترش آتش و حفاظت از جان و مال افراد، استفاده از اسپرینکلر آتش‌نشانی است. این سیستم‌ها در لحظات بحرانی با واکنش دقیق و سریع خود، از گسترش آتش جلوگیری کرده و خسارات ناشی از آتش‌سوزی را به حداقل می‌رسانند. اسپرینکلرها به عنوان خط دفاعی اولیه، نقشی کلیدی در حفظ امنیت ساختمان‌ها ایفا می‌کنند. اما سوال اصلی اینجاست که اسپرینکلر چیست و چگونه کار اطفای حریق را انجام می‌دهد؟
در ادامه این مطلب، قصد داریم عملکرد اسپرینکلر آتش نشانی، انواع و اجزای مختلف آن را بررسی کنیم. با ما همراه باشید تا بتوانید بهترین اسپرینکلر را متناسب با نیاز ساختمان انتخاب کنید.
اسپرینکلر آتش نشانی چیست؟
اسپرینکلر آتش‌نشانی یکی از تجهیزات آتش‌نشانی است که به‌عنوان یک سیستم اطفای حریق خودکار برای محافظت از ساختمان‌ها در برابر آتش طراحی شده است. این سیستم شامل شبکه‌ای از لوله‌ها و آبپاش‌هایی است که به‌صورت استراتژیک در نقاط مختلف ساختمان نصب می‌شوند. اسپرینکلرها به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که تنها در هنگام افزایش دمای محیط به حد مشخصی فعال شوند.
اسپرینکلرها به کمک حسگرهای حرارتی، مانند حباب‌های شیشه‌ای حاوی مایع حساس به گرما، عملکردی دقیق دارند. در صورت بروز آتش، دما به سرعت افزایش می‌یابد و باعث شکستن حباب یا ذوب شدن یک مکانیزم خاص می‌شود. این فرآیند به آب اجازه می‌دهد با فشار از دهانه آبپاش خارج شده و آتش را مهار کند.
ویژگی برجسته این سیستم، عملکرد نقطه‌ای آن است؛ تنها آبپاش‌هایی که در نزدیکی آتش قرار دارند فعال می‌شوند. این امر باعث صرفه‌جویی در مصرف آب و کاهش خسارات ناشی از آب‌گرفتگی می‌شود.
نحوه عملکرد و طرز کار اسپرینکلر
اسپرینکلرها به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که هنگام وقوع آتش‌سوزی به‌صورت خودکار و دقیق عمل کنند. این سیستم با استفاده از حسگرهای حرارتی یا مکانیزم‌های حساس به دما، افزایش حرارت در محیط را تشخیص داده و فعال می‌شود.
در هر اسپرینکلر، یک حباب شیشه‌ای کوچک حاوی مایعی حساس به گرما وجود دارد. این مایع به افزایش دما واکنش نشان می‌دهد؛ زمانی که دما به حد مشخصی (معمولاً ۶۸ درجه سانتی‌گراد) برسد، مایع منبسط شده و حباب شیشه‌ای می‌شکند. در برخی مدل‌ها، این فرآیند با ذوب شدن یک اتصال فلزی به دلیل گرما انجام می‌شود.
به محض فعال شدن، مسیر آب که قبلاً در لوله‌ها تحت فشار ذخیره شده است، باز شده و با شدت از نازل اسپرینکلر خارج می‌شود. آب به‌صورت مستقیم یا مه از اسپرینکلر پاشیده شده، آتش را سرد کرده و از گسترش آن جلوگیری می‌کند. این عملکرد سریع، نه تنها آتش را مهار می‌کند، بلکه زمان کافی برای رسیدن نیروهای امدادی فراهم می‌آورد.
ویژگی منحصر به فرد اسپرینکلرها، عملکرد نقطه‌ای آنهاست. تنها اسپرینکلرهایی که در معرض حرارت مستقیم قرار دارند فعال می‌شوند. این امر باعث صرفه‌جویی در مصرف آب و کاهش آسیب‌های احتمالی ناشی از پاشش بی‌رویه می‌شود.
انواع اسپرینکلر آتش نشانی
در بخش‌های قبلی اسپرینکلر و طرز کار آن را توضیح دادیم و حالا می‌خواهیم انواع مختلف اسپرینکلر آتش نشانی را بررسی کنیم:
- اسپرینکلر واکنش استاندارد
- اسپرینکلر واکنش سریع
- اسپرینکلر بغل زن
- اسپرینکلر مخفی
- اسپرینکلر بالازن
- اسپرینکلر پایین زن
هر کدام از این انواع برای کاربرد خاصی طراحی شده است، بنابراین متناسب با محیط و شرایط مورد نظر اقدام به خرید اسپرینکلر آتش نشانی کنید. در ادامه کاربرد هریک از این اسپرینکلر ها را توضیح میدهیم.
اسپرینکلر واکنش استاندارد
اسپرینکلرهای واکنش استاندارد با استفاده از حباب شیشه‌ای حاوی مایع حساس به حرارت عمل می‌کنند. زمانی که دما به حد معین برسد، این حباب شکسته شده و مسیر عبور آب باز می‌شود. اسپرینکلر تنها در اطراف آتش فعال می‌شود، به این معنا که فقط آن‌هایی که در نزدیکی شعله قرار دارند شروع به پاشش آب می‌کنند. این ویژگی باعث می‌شود تا مصرف آب به حداقل برسد و همچنین از آسیب‌های ناشی از آب‌گرفتگی جلوگیری شود.
اسپرینکلر واکنش سریع
اسپرینکلرهای واکنش سریع دارای حباب شیشه‌ای با نقطه ذوب پایین‌تر از اسپرینکلرهای استاندارد هستند. این ویژگی باعث می‌شود تا سیستم در مواجهه با افزایش دما خیلی سریع‌تر فعال شود. پاشش آب با شکستن حباب و باز شدن مسیر عبور آب، آغاز می‌شود که به سرعت شعله‌های آتش را کنترل و مهار می‌کند. این نوع اسپرینکلر به‌ویژه در فضاهایی با حساسیت بالا به ایمنی مانند ساختمان‌های تجاری یا محل‌های نگهداری تجهیزات ارزشمند کاربرد دارد. واکنش سریع آن مانع از گسترش آتش و تولید دود بیشتر می‌شود.
اسپرینکلر بغل زن
این نوع اسپرینکلر، با استفاده از حباب های حساس، در صورت افزایش دما فعال می‌شود و واکنش فوری به آتش نشان می‌دهد. اسپرینکلر بغل زن به دلیل قابلیت تنظیم و تنوع مدل‌ها، می‌تواند با توجه به نیاز هر محیط، عملکرد بهینه‌ای داشته باشد. این سیستم به‌ویژه در محیط‌های صنعتی و تجاری که در آن‌ها ایمنی و کاهش خسارت اهمیت ویژه‌ای دارد، بسیار مؤثر است و از تلفات جانی و مالی جلوگیری می‌کند.
اسپرینکلر مخفی
اسپرینکلرهای مخفی، با طراحی هوشمندانه و مینیمالیستی خود، ایمنی را به محیط‌های لوکس و مدرن می‌آورند. این سیستم‌ها به‌طور کامل در سقف پنهان شده و تنها زمانی که دما افزایش می‌یابد، عملکرد خود را آغاز می‌کنند. هنگامی که دما بالا می‌رود، صفحه پوششی این اسپرینکلرها جدا می‌شود، سپس بلب حرارتی فعال شده و آب با فشار به سمت آتش پاشیده می‌شود. این واکنش سریع و مؤثر، از گسترش آتش و ایجاد خسارت‌های جانی و مالی جلوگیری می‌کند.
اسپرینکلر بالازن
اسپرینکلر بالازن یک سیستم اطفای حریق پیشرفته است که با پاشش آب به سمت بالا و برخورد آن با دفلکتور گنبدی شکل، آب را به صورت یکنواخت و چتری بر سطح آتش می‌پاشد. این الگوی پاشش به سرعت آتش را مهار کرده و از گسترش آن جلوگیری می‌کند. این سیستم به دلیل پوشش‌دهی کامل و موثر، برای محیط‌های مختلف از جمله ساختمان‌های مسکونی و تجاری مناسب است. ویژگی خاص آن، عملکرد نقطه‌ای و کاهش هدر رفت آب است که به کاهش خسارات ناشی از حریق و آب‌گرفتگی کمک می‌کند.
اسپرینکلر پایین زن
اسپرینکلر پایین زن یک سیستم اطفای حریق مؤثر است که با پاشش آب به سمت پایین، آتش را به طور دقیق و سریع مهار می‌کند. این سیستم آب را مستقیماً به محل حریق هدایت کرده و از گسترش شعله‌ها به سایر نقاط جلوگیری می‌کند. طراحی منحصر به فرد آن، امکان تنظیم الگوی پاشش را به تناسب نیاز محیط فراهم می‌آورد و در بسیاری از ساختمان‌ها و صنایع کاربرد دارد. عملکرد سریع آن، زمان ارزشمندی برای نجات جان و اموال فراهم می‌کند.
اجزای اسپرینکلر آتش نشانی
· دفلکتور (صفحه منحرف‌کننده جریان)
دفلکتور قطعه‌ای است که وظیفه هدایت و سایز کردن جریان آب را به عهده دارد تا پاشش آب به صورت مؤثر بر روی آتش انجام شود. این قطعه باعث ایجاد یک پروفایل پاششی مخروطی می‌شود که آتش را به‌طور مؤثری مهار می‌کند. دفلکتورهای مختلف باعث تولید انواع اسپرینکلر می‌شوند، از جمله اسپرینکلرهای دیواری، بالازن و پایین زن، که دفلکتور در اسپرینکلرهای دیواری قابلیت چرخش دارد.
· بدنه اسپرینکلر
بدنه اسپرینکلر که به عنوان اسکلت اصلی دستگاه شناخته می‌شود، تمام اجزای دیگر اسپرینکلر را در خود جای می‌دهد. این بدنه معمولاً از فلز مقاوم ساخته می‌شود و در انتهای آن رزوه‌ای برای اتصال به لوله‌های آب وجود دارد. همچنین روزنه خروج آب (اریفیس) به دقت ماشین‌کاری می‌شود تا جریان آب به صورت صحیح و مؤثر از آن عبور کند.
· حباب شیشه‌ای حساس به حرارت
حباب شیشه‌ای جزء کلیدی اسپرینکلر محسوب می‌شود و در آن مایعی قرار دارد که به دما حساس است. این مایع با افزایش دما منبسط شده و باعث ترکیدن حباب شیشه‌ای می‌شود. اسپرینکلر آتش نشانی پس از شکستن حباب، فعال شده و آب به سمت شعله‌ها پاشیده می‌شود. این حباب‌ها در دمای مختلفی تولید می‌شوند و رنگ مایع درون آن بسته به دمای فعال شدن، تغییر می‌کند.
· درپوش اسپرینکلر
درپوش اسپرینکلر در حالت استندبای وظیفه مسدود کردن روزنه خروج آب را بر عهده دارد. علاوه بر این، درپوش از یک سمت حباب شیشه‌ای را محدود می‌کند تا زمانی که دما افزایش می‌یابد، حباب شکسته شود و آب جاری گردد. این قطعه در طراحی اسپرینکلرهای آتش‌نشانی حیاتی است زیرا در زمان عدم استفاده، از نشت آب جلوگیری می‌کند.
· واشر فنری
واشر فنری از دو بخش اصلی تشکیل شده است: یک فنر قوی و یک پوشش پلیمری. این واشر در هنگام نصب اسپرینکلر فشرده می‌شود تا انرژی را ذخیره کند. زمانی که اسپرینکلر فعال می‌شود، فنر باز می‌شود، درپوش را به بیرون پرتاب کرده و مسیر آب را باز می‌کند. در حالت استندبای، پوشش پلیمری از نشت آب جلوگیری کرده و سیستم را در حالت آماده به کار نگه می‌دارد.
· پیچ نگه‌دارنده
پیچ نگه‌دارنده در اسپرینکلر نقش مهمی در تثبیت حباب شیشه‌ای ایفا می‌کند. این پیچ به گونه‌ای طراحی شده که از آسیب به حباب شیشه‌ای جلوگیری می‌کند و با انحنای خاص خود، به حباب آسیب نمی‌رساند. برای نصب صحیح این پیچ باید از ابزار دقیق مانند پیچ‌گوشتی مجهز به تورک‌متر استفاده شود.
سخن پایانی
اسپرینکلر آتش‌نشانی با شناسایی سریع حرارت و فعال‌سازی خودکار، در مراحل ابتدایی آتش را مهار می‌کند. این سیستم‌ها با پاشش به‌موقع آب، نه‌تنها از گسترش حریق جلوگیری کرده بلکه زمان کافی برای واکنش و ورود تیم‌های اطفای حریق فراهم می‌کنند. با کمک مشاوره آتش نشانی تهران اقدام به نصب صحیح اسپرینکلرها کنید تا از خسارات جانی و مالی جلوگیری می‌کند.
صنعت و معدنلینک کوتاه :