یک تناقض عجیب؛ کاهش آلودگی هوا زمین را گرم‌تر می‌کند؟

جهان صنعت نیوز – از دور، همان‌گونه که برای اولین بار در شب کریسمس سال ۱۹۶۸ دیده شد، زمین یک شگفتی است. وقتی فضانوردان آپولو ۸ سیاره‌ای روشن با پوششی از ابر را که از افق خشک و بی‌حاصل ماه طلوع می‌کرد، مشاهده کردند، بلافاصله دریافتند که زمین پویا، زیبا و استثنایی است؛ چیزی که نیازمند مراقبت است.

اما این منظره از فضا نه‌تنها الهام‌بخش است، بلکه اطلاعات مفیدی نیز ارائه می‌دهد. ماهواره‌ها نشان می‌دهند که زمین چگونه در حال تغییر است و چه نوع مراقبتی نیاز دارد. جدیدترین اطلاعات تشخیصی حاکی از آن است که اگرچه زمین همچنان زیبا است، اما کمی کم‌نورتر شده است.

کاهش روشنایی زمین و اثرات آن

داده‌های ماهواره‌ای نشان می‌دهند که از آغاز قرن بیست‌ویکم، آلبدو زمین – میزان نوری که زمین بازتاب می‌دهد – کاهش یافته است. نوری که بازتاب نمی‌شود، جذب می‌شود و این باعث افزایش گرما و تشدید گرمایش جهانی می‌شود. این مسئله تا حدی علت افزایش سرعت گرمایش زمین است؛ از حدود ۰.۱۸ درجه سانتی‌گراد در هر دهه تا سال‌های ۲۰۱۰، به بیش از ۰.۲ درجه سانتی‌گراد در هر دهه رسیده است. در دهه منتهی به سال ۲۰۲۳ (که سالی به‌ویژه گرم بود)، این میزان به ۰.۲۶ درجه سانتی‌گراد رسید.

برای اکوسیستم‌هایی که تحت فشار هستند، سرعت گرمایش اهمیت زیادی دارد. برای انسان‌ها نیز، افزایش سریع گرما به معنای زودتر رسیدن به شرایط افراطی است که ممکن بود چندین دهه بعد بروز کنند.

نقش کاهش آلودگی هوا

یکی از دلایل این کم‌نوری، کاهش آلودگی هوا است. سوخت‌های فسیلی حاوی مقادیری گوگرد هستند و دی‌اکسید گوگردی که از سوختن این ترکیبات آزاد می‌شود، ذرات ریزی در هوا ایجاد می‌کند که باعث آلودگی هوا می‌شود. این آلودگی کشنده است و هر ساله میلیون‌ها نفر در جهان بر اثر آن جان خود را از دست می‌دهند.

کاهش انتشار گوگرد سلامت، بهره‌وری و روحیه مردم را بهبود می‌بخشد. به همین دلیل است که حزب کمونیست چین به این کاهش‌ها علاقه‌مند بوده است. تلاش‌های چین در این زمینه قابل‌توجه بوده؛ طی دو دهه گذشته، حذف گوگرد از دودکش‌های صنعتی، انتشار عظیم این ماده را حدود ۹۰ درصد کاهش داده است. همچنین محدودیت‌هایی برای میزان گوگرد در سوخت‌های کشتی اعمال شده که از سال ۲۰۲۰ باعث کاهش انتشار گوگرد در دریاها شده است.

اما کاهش انتشار گوگرد باعث کاهش آلبدو نیز می‌شود. ذرات سولفاتی نور را پراکنده می‌کنند و بخشی از آن را به فضا بازمی‌گردانند. این ذرات همچنین می‌توانند به عنوان هسته‌ای برای تشکیل قطرات آب در ابرها عمل کنند. کاهش این ذرات ممکن است ابرها را کم‌نورتر کند یا حتی گاهی از تشکیل آن‌ها جلوگیری کند.

تغییرات اقلیمی و مهندسی خورشیدی

این‌که دقیقاً چه میزان از گرمایش سریع‌تر زمین به کاهش انتشار گوگرد مرتبط است، مشخص نیست. ابرها پیچیدگی‌های زیادی دارند و گوگرد تنها یکی از عوامل موثر است. اما دانشمندان مدت‌ها پیش پیش‌بینی کرده بودند که کاهش این عامل می‌تواند به گرمایش بیشتر منجر شود. همان‌گونه که پاول کروزن، یکی از بزرگ‌ترین دانشمندان اقلیمی، در سال ۲۰۰۶ نوشت: «مقررات مربوط به کاهش آلودگی هوا، همراه با ادامه انتشار دی‌اکسید کربن، ممکن است جهان را سریع‌تر از آنچه تصور می‌شود به خطر گرمایش فاجعه‌بار نزدیک کند.»

کروزن در مقاله‌ای بنیادی اشاره کرد که جایگزینی وجود دارد: ذرات موجود در لایه استراتوسفر (بالاترین لایه جو) مدت بیشتری باقی می‌مانند و بنابراین تأثیر خنک‌کنندگی بیشتری دارند. یک لایه نازک از سولفات‌ها که به‌طور عمدی به استراتوسفر اضافه شود، می‌تواند به همان اندازه آلودگی‌های شدید و زیان‌آور در نزدیکی سطح زمین، خنک‌کننده باشد، اما با آسیب کمتر به سلامت انسان.

او طرفدار این ایده نبود، اما معتقد بود که باید تحقیقاتی بیشتر درباره آن انجام شود و ممکن است شرایطی ایجاد شود که این اقدامات ضروری شوند. یکی از این شرایط، سرعت گرمایش بالای ۰.۲ درجه سانتی‌گراد در هر دهه بود.

از آن زمان، تحقیقات درباره مهندسی خورشیدی با استفاده از آئروسل‌های استراتوسفری افزایش یافته است، اما همچنان بسیار محدود است. یکی از دلایل این محدودیت، نگرانی کارشناسانی است که دولت‌ها به آن‌ها گوش می‌دهند. گزارشی برای کمیسیون اروپا در پایان سال ۲۰۲۴ خواستار توقف اقدامات عملی در این زمینه و اعمال محدودیت‌هایی بر تحقیقات شد.

نیاز به تحقیق و اقدام

کروزن خواستار کاهش سریع انتشار گازهای گلخانه‌ای بود تا بحث مهندسی اقلیمی بی‌نتیجه شود. او همچنین نگران بود که این خواسته ممکن است تنها یک آرزوی خوش‌بینانه باشد. ظرفیت جهان برای کنار گذاشتن سوخت‌های فسیلی از آن زمان بسیار افزایش یافته، اما انتشار گازهای گلخانه‌ای همچنان کاهش نیافته و گرمایش در حال تسریع است.

دولت‌ها باید علاوه بر کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، به‌طور فوری درخواست کروزن برای تحقیق را جدی بگیرند و در مورد نحوه استفاده از این توانایی‌ها بحث کنند. پیام آپولو ۸ همچنان معتبر است: این جهان روشن و زیبا نیاز به مراقبت دارد.

اخبار برگزیدهمحیط زیست