از یارانه سبز تا فولاد بازیافتی؛ تجربیات کشورهای توسعه یافته در به‌کارگیری فناوری در صنعت فولاد

هما میرزایی-جهان صنعت نیوز: تجربیات کشورهای صنعتی و توسعه یافته در جایگزین کردن روش‌های سنتی پرهزینه مخرب برای محیط زیست با روش‌های مبتنی بر فناوری‌های روز در تولید فولاد می‌تواند راهگشای فعالین این صنعت بالادستی و پر اهمیت در کشورهای در حال توسعه همچون ایران باشد. هرچند به دلیل محدودیت‌های مالی ناشی از تحریم‌ها، سو مدیریت در بخش صنایع و عدم توجه کافی به مساله محیط زیست نمی‌توان انتظار داشت چنین روش‌هایی به طور کامل در صنعت فولاد ایران پیاده شوند، اما می‌توان با به‌کارگیری فناوری‌های روز و همکاری با شرکت‌های دانش‌بنیان افق روشن‌تری ترسیم کرد. طبق آخرین آمار انجمن تولید کنندگان فولاد ایران، تولید محصولات فولادی در ۵ ماهه اول سال ۱۴۰۳ مجموعا بالغ بر ۹ میلیون و ۱۸۰ هزار تُن بوده است که نسبت به بازه مشابه سال قبل، منفی ۲.۶ درصد تغییر کرده است. استفاده از هیدروژن سبز در تولیدات صنایع فولادی مستلزم استفاده از برق حاصل از انرژی‌های تجدیدپذیر به جای انرژی‌های فسیلی است، که به دلیل پر هزینه بودن و عدم وجود زیرساخت‌های لازم در حال حاضر قابل اجرا نیست.  

شناسایی ۳۰ نیاز فناورانه در حوزه فولاد

در همین راستا مجید وفایی‌فرد،  رئیس مرکز نوآوری معادن و صنایع معدنی ایران (ایمینو) می‌گوید بیش از ۳۰ نیاز فناورانه در حوزه فولاد شناسایی و از طریق فن‌بازار تخصصی معدن و صنایع معدنی به شرکت‌های دانش‌بنیان ارائه شده است. این نیازها شامل بهینه‌سازی مصرف انرژی، توسعه فولاد سبز، و رعایت ملاحظات محیط‌زیستی هستند. وی بر نقش کلیدی شرکت‌های دانش‌بنیان در رفع این نیازها، افزایش تولید و بهره‌وری تأکید کرد و حمایت‌های مالی و بازارسازی صندوق نوآوری و شکوفایی را برای آن‌ها امری مهم و ضروری دانست.

آلمان و جایگزینی کوره‌های الکتریکی پیشرفته

کشورهای صنعتی توسعه یافته موفق شده‌اند با تکیه بر فناوری‌های پیشرفته مصرف انرژی در فرآیند تولید فولاد را به طور چشمگیری کاهش دهند. به‌عنوان مثال، در آلمان، استفاده از کوره‌های الکتریکی پیشرفته (EAF)  باعث شده است مصرف انرژی به کمتر از ۴.۵ گیگاژول بر تن فولاد برسد؛ این مقدار در کوره‌های بلند سنتی بیش از ۲۰ گیگاژول بر تن است. همچنین، سیستم‌های بازیافت حرارت در صنایع فولاد ژاپن سالانه بیش از ۱۵ درصد از انرژی حرارتی تولید شده در فرآیند را بازیابی و مجدداً مورد استفاده قرار می‌دهند. هوشمندسازی خطوط تولید با استفاده از فناوری اینترنت اشیا و هوش مصنوعی نیز به کنترل دقیق‌تر مصرف انرژی در مراحل مختلف از جمله ذوب و نورد کمک قابل توجهی کرده است.

ژاپن و تولید ۸۵ درصدی از فولاد بازیافتی

تجربه کشورهای توسعه‌یافته نشان داده است که جایگزینی هیدروژن سبز به جای کک در فرآیند احیای آهن، به کاهش چشمگیر انتشار دی‌اکسیدکربن کمک می‌کند. برای مثال، سوئد در پروژه HYBRIT توانسته است انتشار کربن را تا ۹۰ درصد کاهش دهد. همچنین، فناوری‌های جذب و ذخیره‌سازی کربن (CCS) در ایالات متحده و نروژ به‌طور گسترده‌ مورد استفاده قرار گرفته و سالانه میلیون‌ها تن دی‌اکسید کربن را از چرخه تولید خارج می‌کند. در کنار این اقدامات، کشورها با افزایش سهم فولاد بازیافتی توانسته‌اند مصرف انرژی و انتشار گازهای گلخانه‌ای را به طور چشمگیری کاهش دهند. فولاد بازیافتی در ژاپن ۸۵ درصد کل تولید این محصول را به خود اختصاص داده است.  

اتحادیه اروپا و یارانه‌های سبز

ارائه مشوق‌های مالی و سیاست‌های حمایتی نقش اساسی در تشویق تولیدکنندگان به استفاده از فناوری‌های پایدار ایفا می‌کند. اتحادیه اروپا با ارائه یارانه‌های سبز شامل یارانه مستقیم، معافیت مالیاتی، تسهیلات اعتباری و وام‌های کم‌بهره، و اجرای گسترده برنامه‌های تحقیق و توسعه در کنار اعمال قوانین سختگیرانه تولید فولاد از طریق انرژی‌های تجدیدپذیر را تقویت کرده است. در آلمان، بیش از ۵ میلیارد یورو برای توسعه فناوری‌های مبتنی بر هیدروژن در صنعت فولاد اختصاص داده شده است. علاوه بر این، توسعه گواهینامه‌های زیست‌محیطی و استانداردهای بین‌المللی مانند ISO 14001، تولیدکنندگان را ملزم به رعایت اصول پایداری کرده و نقش کلیدی در کاهش اثرات زیست‌محیطی صنایع فولاد ایفا کرده است.

 

 

 

اخبار برگزیدهصنعت و معدن