نکات کلیدی در ذخیره‌سازی و نگهداری مواد شیمیایی در انبارها

در اثر ترکیب عناصر شیمیایی مختلف، مواد شیمیایی گوناگونی با خواص منحصر‌به‌فرد تولید می‌شوند. از جمله این مواد می‌توان به اسیدها، بازها، مواد قابل اشتعال و گازهای فشرده اشاره کرد. نگهداری مواد شیمیایی در انبار به دلیل خواص فیزیکی و شیمیایی خاص آن‌ها اهمیت زیادی دارد. چراکه نگهداری نامناسب از این مواد می‌تواند حوادثی مانند آتش‌سوزی، انفجار یا آلودگی زیست‌محیطی را به دنبال داشته باشد. در ادامه با مهم‌ترین نکات مربوط به شرایط نگهداری مواد شیمیایی در انبار آشنا می‌شویم.

تفکیک مواد شیمیایی بر اساس شرایط لازم برای نگهداری

مواد شیمیایی بر اساس ویژگی‌هایشان و خطراتی که به‌دنبال دارند، در دسته‌بندی‌های مختلفی جای می‌گیرند. برای آشنایی با نحوه نگهداری مواد شیمیایی در انبار ابتدا بهتر است با دسته‌بندی‌های مهم این مواد آشنا شویم. از جمله مهم‌ترین این دسته‌بندی‌ها می‌توان به مواد قابل اشتعال، ترکیبات اسیدی، مواد سمی، ترکیبات بازی، مواد اکسیدکننده و غیره اشاره کرد. برای نگهداری این مواد در انبار لازم است نکاتی را برای تفکیک آن‌ها در نظر بگیرید از جمله:

• مواد قابل اشتعال باید در مکان‌هایی کاملا جدا از منابع آتش‌زا نگهداری شوند.

  

• از طرفی دیگر مواد سمی باید در قفسه‌هایی غیر‌ قابل دسترس (ترجیحا قفل‌شده) و دارای تهویه مناسب ذخیره شوند.

• ترکیبات اسیدی و قلیایی نباید در کنار یکدیگر قرار بگیرند؛ چرا که واکنش آن‌ها می‌تواند خطرناک باشد.

• همچنین مواد اکسیدکننده باید در قسمتی جدا از مواد قابل اشتعال ذخیره شوند.

 

برای نمونه اگر اسید نیتریک و آمونیاک در کنار هم ذخیره شوند، ممکن است واکنشی ایجاد شود که منجر به انفجار شود.

طراحی استاندارد انبارهای مواد شیمیایی

از دیگر مواردی که برای نگهداری مواد شیمیایی در انبار باید به آن توجه کرد، طراحی انبار مواد شیمیایی است. طراحی انبارهای مواد شیمیایی باید به‌ گونه‌ای باشد که ضمن تامین ایمنی کارکنان و محیط، امکان دسترسی سریع و ایمن به مواد شیمیایی هم فراهم شود. 

طراحی اصولی و استاندارد این انبارها، تاثیر مستقیمی بر جلوگیری از حوادث و حفظ کیفیت مواد دارد. از جمله اصولی که باید در طراحی این انبارها رعایت شود به موارد زیر می‌توان اشاره کرد:

سیستم‌های هشدار

از مهم‌ترین اصولی که برای نگهداری مواد شیمیایی در انبار باید به آن توجه شود، فراهم‌کردن سیستم‌های هشدار است. از جمله این سیستم‌ها می‌توان به حسگرهای نشت گاز و سیستم‌های آتش‌سوزی پیشرفته برای شناسایی سریع خطرات اشاره کرد.

سیستم تهویه مناسب

از دیگر موارد مهم در نحوه نگهداری مواد شیمیایی در انبار، برخورداری از سیستم تهویه کا‌رآمد است. تهویه انبار نگهداری مواد شیمیایی باید به گونه‌ای باشد که از انباشت بخار‌های سمی و گازهای خطرناک جلوگیری کند و هوای تازه به‌طور دائم جریان داشته باشد. برای مثال تجمع گازهای سمی در فضای انبار می‌تواند منجر به خفگی کارکنان و بروز حوادث جدی شود.

کف‌پوش و قفسه‌بندی مقاوم

همچنین کف انبار باید مقاوم باشد تا در اثر تماس با مواد شیمیایی خورنده آسیب نبیند و نشت پیدا نکند. علاوه‌برآن، قفسه‌ها باید تحمل وزن مواد را داشته باشند تا از ریزش یا واژگونی مواد جلوگیری شود. به‌عنوان مثال، سقوط یک بشکه حاوی اسید می‌تواند باعث آسیب به کارکنان، تخریب محیط و حتی ایجاد واکنش‌های شیمیایی خطرناک شود.

تجهیزات ایمنی در دسترس

وسایلی مانند عینک ایمنی و کپسول آتش‌نشانی باید در مکان‌های کلیدی انبار وجود داشته باشند تا در زمان وقوع حادثه به‌ راحتی قابل دسترسی و استفاده باشند.

شرایط محیطی مناسب برای نگهداری مواد شیمیایی

از موارد دیگری که برای نگهداری مواد شیمیایی در انبار باید در نظر بگیرید، شرایط محیطی مناسب مانند دمای محیط، رطوبت و نور است. 

• دمای محیط: دمای انبار باید بر اساس ویژگی‌های ترکیبات شیمیایی تنظیم شود. مثلا مواد قابل اشتعال در دمای پایین‌تری باید نگهداری شوند.

• رطوبت: مواد شیمیایی در شرایط مرطوب ممکن است واکنش نشان دهند. به‌ همین دلیل رطوبت محیط نباید به حدی باشد که باعث واکنش مواد شود.

• نور: از‌آنجایی‌که بسیاری از ترکیبات شیمیایی نسبت به نور حساس هستند، در بعضی از موارد لازم است برخی مواد و باید در ظروف تیره یا مکان‌های تاریک ذخیره شوند.

استفاده از برچسب‌گذاری و علائم هشداردهنده

یکی دیگر از عوامل مهم در نحوه نگهداری مواد شیمیایی در انبار، استفاده از برچسب برای توضیح موارد مختلف است. مواردی مانند نام ماده، ویژگی‌های آن، خطراتی که به همراه دارد، تاریخ انقضا و غیره را می‌توان با برچسب مشخص کرد. برای نمونه یک ظرف حاوی سوخت باید دارای برچسبی باشد که نشان دهد ماده قابل اشتعال است و در نزدیکی شعله قرار نگیرد.

الزامات ایمنی در حمل و نقل داخلی مواد شیمیایی

در هنگام حمل‌و‌نقل مواد شیمیایی، احتمال اتفاقاتی مانند نشتی، انفجار یا آسیب به پرسنل وجود دارد و به همین دلیل رعایت ایمنی‌های مربوط به حمل‌و‌نقل این مواد بسیار حائز اهمیت است. از جمله نکات مهم به مواردی مانند بسته‌بندی مناسب، نشانه‌گذاری دقیق (استفاده از برچسب) و نحوه آموزش کارکنان می‌توان اشاره کرد در ادامه با چند مثال برای حمل‌ونقل این مواد آشنا خواهید شد:

• برای حمل‌‌و‌نقل مواد اسیدی باید از بشکه‌های مقاوم در برابر خوردگی استفاده کنید. همچنین کسانی که مسئول جابه‌جایی این ترکیبات هستند باید از دستکش‌های مقاوم به اسید، لباس کار مناسب و عینک ایمنی استفاده کنند. 

• از طرفی دیگر، برای حمل‌‌و‌نقل ترکیبات مشتعل باید از ظروف مقاوم به نشت و مخازن ضد‌جرقه استفاده کنید. همچنین لازم است حمل این مواد در محیط‌هایی با تهویه مناسب انجام شود.

برنامه‌های اضطراری در انبار مواد شیمیایی

برنامه‌های اضطراری در انبار نگهداری مواد شیمیایی به مجموعه اقداماتی گفته می‌شود که در هنگام بروز حوادث مختلف و خطر‌ناک در انبار باید انجام شود. از جمله این اقدامات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• استفاده از کیت‌های مقابله با نشت مانند مواد جذب‌کننده

• آموزش کارکنان برای تخلیه سریع در صورت بروز حادثه

• دسترسی به تجهیزات اطفای حریق مانند کپسول‌های مناسب هنگام آتش‌سوزی

تاثیر ذخیره سازی مناسب بر کاهش خطرات زیست محیطی

روش‌های ذخیره‌سازی صحیح ترکیبات شیمیایی شامل مواردی مانند؛ استفاده از ظروف نگهداری مواد شیمیایی (مخازن مقاوم)، بسته‌بندی مناسب و رعایت اصول ایمنی می‌شود که از نشت یا ریزش مواد به محیط جلوگیری می‌کند.

برای مثال، نگهداری سوخت در مخازن دو جداره برای نگهداری مواد شیمیایی، باعث می‌شود که در صورت آسیب به لایه خارجی، ماده به محیط بیرونی نشت پیدا نکند و به محیط‌زیست آسیبی نرسد.

نقش آموزش کارکنان در ایمنی نگهداری مواد شیمیایی

فراتر از تمام مفاهیم مهمی که تاکنون بررسی کردیم، از جمله شرایط نگهداری مواد شیمیایی در انبار، آموزش کارکنان نیز نقشی اساسی و کلیدی در فرایند مدیریت این ترکیبات دارد.

کارکنان آموزش‌دیده در مواجهه با شرایط بحرانی، مانند مشاهده نشت مواد، به‌ خوبی می‌دانند که چگونه با استفاده از کیت‌ها و مواد جذب‌کننده، به‌سرعت اقدام کرده و از گسترش خطر جلوگیری کنند.

جمع‌بندی

رعایت استانداردهای ایمنی در نگهداری مواد شیمیایی در انبار، از تفکیک تا آموزش کارکنان، نقشی حیاتی در کاهش خطرات دارد. این اقدامات علاوه‌بر جلوگیری از حوادث، سلامت افراد و محیط‌زیست را تضمین می‌کند.

منبع: سایت بازرگ

این مطلب توسط جهان صنعت نوشته نشده و انتشار آن به منزله تایید محتوا نیست

خواندنی