پیشرفت هوش مصنوعی چین؛ پایان سلطه آمریکا فرا رسید؟

جهان صنعت نیوز – اکونومیست این هفته در دو جلد منتشر شد. در سرمقاله جلد دوم با عنوان « ماشین هوش مصنوعی کارآمد و قدرتمند چین» به پیشرفت‌های چین در زمینه هوش مصنوعی مولد (Generative AI) پرداخته‌است. برتری آمریکا در حوزه هوش مصنوعی اکنون به کمترین حد خود رسیده است، به‌ویژه از زمانی که ChatGPT به شهرت رسید. مدل‌های زبانی بزرگ چین شاید بهترین نباشند، اما ساخت آن‌ها بسیار ارزان‌تر است. موفقیت این مدل‌ها، همراه با تغییرات گسترده در صنعت، می‌تواند اقتصاد هوش مصنوعی را به‌کلی متحول کند. آمریکا باید خود را برای جهانی آماده کند که در آن هوش مصنوعی چین به‌شدت در حال رقابت و نزدیک شدن باشد.

هوش مصنوعی مولد: فناوری کلیدی برای آینده آمریکا

اگر تنها یک فناوری باشد که آمریکا برای تحقق «دوران تازه و هیجان‌انگیز موفقیت ملی» که رئیس‌جمهور دونالد ترامپ در سخنرانی تحلیف خود وعده داد، به آن نیاز دارد، آن فناوری هوش مصنوعی مولد (Generative AI) است. در ساده‌ترین حالت، هوش مصنوعی به رشد بهره‌وری در دهه آینده کمک می‌کند و محرک اصلی رشد اقتصادی خواهد بود. در بالاترین سطح، این فناوری می‌تواند بشریت را وارد تحولی کند که با انقلاب صنعتی قابل مقایسه است.

میزبانی ترامپ در روز بعد از مراسم آغاز پروژه «بزرگ‌ترین زیرساخت هوش مصنوعی در تاریخ» نشان می‌دهد که او به خوبی از پتانسیل این فناوری آگاه است. اما او تنها کسی نیست که این موضوع را درک کرده است—و بیش از همه، چین. هم‌زمان با سخنرانی تحلیف ترامپ، یک شرکت چینی از آخرین مدل زبانی بزرگ (LLM) خود رونمایی کرد که چشمگیر بود. ناگهان، برتری آمریکا نسبت به چین در حوزه هوش مصنوعی کمتر از هر زمانی از زمان شهرت ChatGPT به نظر می‌رسد.

پیشرفت شگفت‌آور چین در هوش مصنوعی و چالش‌های آن برای آمریکا

پیشرفت چین شگفت‌آور است، زیرا این کشور پیش‌تر فاصله زیادی با آمریکا داشت—و همچنین به این دلیل که آمریکا تلاش کرده بود سرعت پیشرفت چین را کاهش دهد. دولت جو بایدن نگران بود که هوش مصنوعی پیشرفته بتواند برتری نظامی حزب کمونیست چین (CCP) را تضمین کند. به همین دلیل، آمریکا صادرات پیشرفته‌ترین تراشه‌های موردنیاز برای آموزش هوش مصنوعی به چین را محدود کرده و دسترسی چین به بسیاری از ماشین‌آلات حیاتی برای ساخت این تراشه‌ها را قطع کرده است.

مدل‌های زبان بزرگ چین (LLMs) ممکن است بهترین نباشند، اما ساخت آن‌ها بسیار ارزان‌تر است. مدل QwQ، که متعلق به شرکت علی‌بابا، غول تجارت الکترونیک است، در ماه نوامبر عرضه شد و تنها سه ماه از پیشرفته‌ترین مدل‌های آمریکایی عقب‌تر است. مدل DeepSeek، که توسط شرکتی منشعب از یک موسسه سرمایه‌گذاری توسعه داده شده، بر اساس یکی از معیارها در رتبه هفتم قرار دارد. ظاهراً این مدل با استفاده از ۲,۰۰۰ تراشه متوسط آموزش دیده است، در حالی که مدل شرکت متا با ۱۶,۰۰۰ تراشه پیشرفته آموزش داده شده است. با این وجود، DeepSeek در برخی رتبه‌بندی‌ها از مدل متا پیشی گرفته است.

کاهش هزینه‌های آموزش مدل‌ها و تحول در صنعت هوش مصنوعی

هزینه آموزش یک مدل زبان پیشرفته آمریکایی ده‌ها میلیون دلار است و همچنان رو به افزایش است. در مقابل، مالک DeepSeek اعلام کرده که هزینه آموزش مدلش کمتر از ۶ میلیون دلار بوده است. شرکت‌های آمریکایی می‌توانند در صورت تمایل از تکنیک‌های DeepSeek استفاده کنند، زیرا این مدل به صورت منبع‌باز (Open-Source) عرضه شده است. بااین‌حال، روش‌های آموزش ارزان، همراه با پیشرفت‌های طراحی مدل‌ها، می‌تواند صنعت هوش مصنوعی را به‌کلی دگرگون کند.

پیامد دیگر پیشرفت چین این است که آمریکا اکنون با رقابتی نامتقارن روبه‌رو است. اکنون روشن است که چین می‌تواند موانعی مانند کمبود بهترین تراشه‌ها را دور بزند—چه از طریق افزایش کارایی و چه با جبران نبود سخت‌افزارهای باکیفیت از طریق استفاده از تجهیزات بیشتر. تراشه‌های تولید داخل چین، از جمله آن‌هایی که توسط شرکت فناوری هوآوی طراحی شده‌اند، در حال بهبود هستند.

چین و احتمال دستیابی به ابرهوش

اگر چین همچنان در نزدیکی مرزهای فناوری پیشرفته باقی بماند، ممکن است اولین کشوری باشد که به ابرهوش دست پیدا می‌کند. اگر این اتفاق رخ دهد، دستاوردی فراتر از مزیت نظامی نصیب چین خواهد شد. در سناریوی ابرهوش، ممکن است بار دیگر پویایی «برنده همه را می‌برد» خود را به‌طور ناگهانی نشان دهد.

چالش‌های آمریکا در پذیرش سریع هوش مصنوعی و راهکارهای پیشنهادی

ترامپ باید چه کاری انجام دهد؟ اعلام پروژه زیرساختی او شروع خوبی بود. آمریکا باید موانع قانونی برای ساخت مراکز داده را برطرف کند. همچنین باید استخدام مهندسان خارجی را آسان‌تر کرده و فرآیند خرید تجهیزات دفاعی را اصلاح کند تا پذیرش سریع هوش مصنوعی در این حوزه تشویق شود.

برخی معتقدند که او باید ممنوعیت صادرات تراشه به صنعت چین را نیز لغو کند. دولت بایدن اذعان کرده است که این ممنوعیت نتوانست پیشرفت هوش مصنوعی چین را متوقف کند. اما این به معنای بی‌نتیجه بودن این سیاست نیست. در بدترین حالت، هوش مصنوعی می‌تواند به‌اندازه تسلیحات هسته‌ای مرگبار باشد. آمریکا هرگز اجزای ساخت تسلیحات هسته‌ای را به دشمنانش نمی‌فروشد، حتی اگر آن‌ها راه‌های دیگری برای دستیابی به این فناوری داشته باشند. اگر چین دوباره دسترسی آسان به بهترین تراشه‌ها را به دست آورد، بدون شک قدرت هوش مصنوعی این کشور بیشتر خواهد شد.

خطر تکیه بیش از حد به برتری آمریکا و آینده رقابت جهانی هوش مصنوعی

موضوع مهم‌تر، بازبینی و کاهش محدودیت‌های پیش‌نویس «قانون انتشار هوش مصنوعی» جو بایدن است، که قرار است دسترسی کشورهای مختلف به فناوری آمریکا را تنظیم کند. این قانون با هدف وادار کردن دیگر کشورها به پیوستن به اکوسیستم هوش مصنوعی آمریکا طراحی شده است، اما صنعت فناوری استدلال کرده که ایجاد چنین قوانین دست‌وپاگیر نتیجه‌ای معکوس خواهد داشت. با هر پیشرفت جدید چین، این انتقاد باورپذیرتر می‌شود.

اگر آمریکا فرض کند که فناوری آن تنها گزینه برای کشورهایی مانند هند یا اندونزی است، ممکن است بیش از حد به برتری خود تکیه کند و دچار اشتباه شود. برخی از متخصصان فناوری وعده می‌دهند که نوآوری بعدی بار دیگر آمریکا را در صدر قرار خواهد داد. شاید این‌طور باشد، اما تکیه بیش از حد به پیشتازی آمریکا می‌تواند خطرناک باشد.

پیشنهاد ویژهدانش و فناوری