ورود دوباره آژانس به دنیای سیاست

جهان صنعت نیوز، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خود را سازمانی بین‌المللی با مأموریت ترویج استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای و جلوگیری از ساخت سلاح‌های اتمی توسط کشورهای مختلف تعریف کرده است. اما دلایل متعددی در سال‌های گذشته موجب شده‌اند آژانس نه به عنوان یک سازمان فنی بلکه به عنوان بخشی از نهادهای سیاسی با وابستگی ساختاری به ایالات متحده آمریکا دیده شود.

«رافائل گروسی» مدیرکل سازمان بین‌المللی انرژی اتمی در جدیدترین اظهارات خود در مجمع جهانی اقتصاد (داووس ۲۰۲۵) درباره برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران اعلام کرد که ما در حال تعامل با روسیه، چین، با کشورهای اروپایی هستیم، اما برای همه روشن است که آمریکا ضروری است. آنچه ما نیاز داریم این است که تفاهم پیدا کنیم. این مأموریت ما در چند هفته آینده خواهد بود.

وی همچنین گفت که ایران همچنان به تولید اورانیوم با خلوص بالا ادامه می‌دهد.

با اینکه تا پیش از خروج دونالد ترامپ از برجام، آژانس بارها پایبندی ایران به مفاد توافق هسته‌ای برجام را تأیید کرد و وضعیت کنونی نتیجه طبیعی خروج آمریکا از این توافق بین‌المللی است، اما مدیر کل آژانس بین‌المللی گفته است که نیاز است که ایران درباره فعالیت هسته‌ای‌اش با دولت ترامپ به تفاهم برسد تا از کشیده‌شدن به یک درگیری نظامی دیگر در خاورمیانه اجتناب شود.

توصیه گروسی به توافق ایران با دولت ترامپ، در حالی مطرح می‌شود که شاهد تغییر ادبیات مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی پس از روی کار آمدن ترامپ هستیم و به نوعی رافائل گروسی سعی می‌کند آژانس را از نقش آفرینی درباره پرونده هسته‌ای ایران عقب بکشد و ایران و آمریکا را با همدیگر روبرو کند.

این اظهارات در حالیست که ایران به‌رغم خروج یک‌جانبه دولت آمریکا از توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۸، به تعهدات خود در متن توافق متعهد بوده و تنها پس از یک سال و نیم تحمل تحریم‌ها و بدعهدی شرکای اروپایی توافق در عمل به تعهدات‌شان مبنی بر ایجاد سازوکاری برای کاهش تأثیر تحریم‌ها و عادی‌سازی روابط تجاری با ایران، اعلام کرد در چند گام تعیین‌شده از تعهدات داوطلبانه خود در توافق هسته‌ای فاصله می‌گیرد.

این اقدام ایران، واکنشی مشروع به بدعهدی طرفین توافق، ذیل بند ۳۶ برجام و با اطلاع آژانس بوده است. با این حال، مقامات ایران اعلام کردند به‌رغم بازگشت تمامی طرفین به اجرای تعهداتشان، این اقدامات بازگشت‌پذیر به حالت اولیه بازگردانده خواهند شد.

سفر گروسی به ایران

گروسی اواخر آبان ماه سفری به ایران داشت که با مقامات بلندپایه ایران، از جمله «مسعود پزشکیان» رئیس‌جمهور و «سیدعباس عراقچی» وزیر امور خارجه ایران دیدار کرد.

او درباره تمام جنبه‌های مربوط به بیانیه مشترک توافق‌شده با ایران در مارس ۲۰۲۳ گفت‌وگوهای فنی و پادمانی با هیأت فنی و کارشناسی سازمان انرژی اتمی به سرپرستی «محمد اسلامی» برگزار کرده و از ۲ سایت مهم غنی‌سازی «نطنز» و «فردو» بازدید کرد.

مدیرکل آژانس در سخنرانی آغازین خود در نشست فصلی پیشین شورای حکام نیز درباره موضوع غنی‌سازی و انباشت اورانیوم در ایران گفته بود: بعد از گزارش قبلی‌ام، ذخایر اورانیوم با خلوص ۲۰ درصد و اورانیوم -۲۳۵ با خلوص ۶۰ درصد ایران افزایش داشته است.

او همچنین گفته بود که در دیدارهای بلندپایه میان آژانس و ایران در ۱۴ نوامبر ۲۰۲۴ در تهران، امکان گسترش نیافتن ذخایر اورانیوم -۲۳۵ با خلوص ۶۰ درصد، از جمله اقدامات راستی‌آزمایی فنی ضروری آژانس برای تأیید این موضوع مورد بحث قرار گرفت. در ۱۶ نوامبر ۲۰۲۴، راستی‌آزمایی آژانس نشان داد که ایران در تأسیسات غنی‌سازی فردو اجرای اقدامات مقدماتی با هدف متوقف کردن افزایش ذخایر اورانیوم -۲۳۵ تا خلوص ۶۰ درصد را آغاز کرده است. انتظار می‌رود که تعاملات میان آژانس و ایران در این زمینه ادامه بیابد.

تأیید تعهدات ایران در برجام در ۱۶ گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی

ایران پس از امضای برجام در سال ۱۳۹۴ با هدف لغو تحریم‌ها، به‌عنوان کشوری مسئولیت‌پذیر، تعهدات خود را به‌طور کامل اجرا کرد؛ موضوعی که در ۱۶ گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مورد تأیید قرار گرفت. با این حال، پس از روی کار آمدن دونالد ترامپ و تصمیم یکجانبه او برای خروج از برجام در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷ (۸ می ۲۰۱۸)، تحریم‌هایی که طبق توافق لغو شده بودند، دوباره اعمال شدند.

با روی کار آمدن جو بایدن در ژانویه ۲۰۲۱، این دولت سیاست خروج یکجانبه ترامپ از برجام را محکوم کرد اما در عمل همان سیاست فشار حداکثری در دولت ترامپ را ادامه داد. کاخ سفید به‌رغم ادعاهایی که برای بازگشت به دیپلماسی داشتند، اما اراده‌ای برای بازگشت به برجام و جبران سیاست‌های شکست‌خورده ترامپ را نشان نداد.

مذاکرات برای احیای برجام طی هشت دور در وین برگزار شد و نمایندگان گروه ۱+۴، اتحادیه اروپا و ایران در این گفت‌وگوها شرکت کردند. هیأت آمریکایی نیز به‌طور غیرمستقیم در مذاکرات حضور داشت اما به دلیل تناقض در رفتار، تعلل در تصمیم‌گیری و زیاده‌خواهی واشنگتن، توافقی حاصل نشد.

مذاکرات وین در دولت «جو بایدن» برای احیای این توافق بی‌نتیجه ماند، اما ایران تاکید کرده است در صورتی که طرفین اراده سیاسی نشان دهند، آماده نهایی کردن توافقی برای لغو تحریم‌ها خواهد بود.

اظهارات مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی را باید یک اعتراف ضمنی ازسوی او دانست؛ تمام گزارشات و اقداماتش سیاسی است (نه فنی) و این نهاد مثلاً تخصصی نیز درحقیقت بازوی آمریکاست تا به بهانه‌های واهی و با پرونده سازی، فشارهای آمریکا را نزد افکارعمومی موجه جلوه دهد.

گروسی به دنبال ایجاد عملیات روانی است

فواد ایزدی کارشناس روابط بین‌الملل در خصوص اظهارات اخیر رافائل گروسی، اظهار کرد: ترامپ آمده است ولی موضوع اصلی مسئله مذاکره نیست. گروسی با رژیم صهیونیستی کاملاً هماهنگ است و حرف‌ها و کارهایش را با آنها هماهنگ می‌کند، لذا مواردی بوده است که قبل از آنکه به ایران سفر کند، بصورت حضوری در سفر به سرزمین‌های اشغالی با مقامات رژیم صهیونیستی درمیان می‌گذاشت و خط لازم را می‌گرفت و بعد از آن به ایران می‌آمد؛ در نتیجه باید گفت حرف‌هایی که می‌زند حرف خودش نیست، بلکه سخنانی گفته شده که باید مطرح کند و به نوعی می‌خواهد توپ را در زمین ایران بیندازد، در حالی که توپ در زمین طرف‌های غربی است، آمریکایی‌ها از برجام خارج شده‌اند و اروپایی‌ها نیز عملاً این کار را کردند.

وی با بیان آنکه یکی از مقامات آمریکا در جلسه‌ای گفته بود اگر منابع مالی به دست ایران برسد، برای سیاست‌های منطقه‌ای و موشکی از آن استفاده می‌کند، تاکید کرد: نتیجه‌ای که می‌خواهم بگیرم این است که اسرائیلی‌ها و آمریکایی‌ها چون متوجه شدند، موضوع مذاکره در کشورمان به یک دو قطبی تبدیل شده، می‌خواهند بنزین روی آتش دوقطبی شدن مذاکره یا عدم مذاکره، بریزند. البته نباید فضا دوقطبی شود و اینگونه باشد ولی متأسفانه این شرایط در کشور به وجود آمده است، لذا این سخنان سیاسی رئیس یک نهاد فنی سازمان ملل، یک عملیات روانی علیه ایران است.

جمهوری اسلامی ایران در عرصه دیپلماسی از هر فرصتی برای پیگیری مطالبات خود استفاده می‌کند، همچنین گفت‌وگوها برای رفع تحریم‌ها با سه کشور اروپایی (انگلیس، فرانسه و آلمان) و اتحادیه اروپا را پیگیری می‌کند. تاکنون نیز ۳ دور گفت‌وگو برگزار شده و طرف‌ها در تلاش هستند تا زمینه لازم را برای کاهش تنش‌ها و ادامه روند دیپلماسی فراهم کنند.

منبع: مهر

سیاسی