بحران هوش مصنوعی در سیلیکون ولی

جهان صنعت نیوز – موفقیت شرکت DeepSeek در ارائه مدل زبانی R1 که با استفاده از تکنیک‌های نوآورانه و هزینه کمتر عملکردی مشابه مدل‌های پیشرفته غربی دارد، باعث کاهش ارزش بازار شرکت‌های فناوری آمریکایی و نگرانی سرمایه‌گذاران شده است. این اتفاق در زمانی رخ داده که شرکت‌های بزرگی مانند مایکروسافت، متا و آمازون سرمایه‌گذاری‌های عظیمی در زیرساخت‌های هوش مصنوعی انجام داده‌اند. اگرچه کاهش هزینه آموزش مدل‌ها می‌تواند به استفاده بیشتر از این فناوری منجر شود، اما افزایش هزینه در مرحله استنتاج و چالش‌های پیاده‌سازی آن در مقیاس بزرگ، تردیدهایی درباره تقاضای واقعی ایجاد کرده است. علاوه بر این، موفقیت DeepSeek نشان می‌دهد که محدودیت‌های صادراتی آمریکا برای جلوگیری از پیشرفت هوش مصنوعی چین ناکارآمد بوده و ممکن است منجر به تشدید بیشتر این محدودیت‌ها شود. این عوامل، همراه با عدم قطعیت‌های اقتصادی و ژئوپلیتیکی، می‌توانند رکود فعلی بازار را به سقوطی جدی‌تر تبدیل کنند.

سقوط ناگهانی ارزش بازار فناوری در سایه وحشت از هوش مصنوعی

در یک چشم به هم زدن، شور و هیجان مربوط به هوش مصنوعی به وحشت تبدیل شده است. قیمت سهام شرکت انویدیا یکی از پیشتازان ساخت تراشه‌های هوش مصنوعی از ۱۴۲ در روز جمعه هفته گذشته با کاهش بیش از ۱۰ درصدی به ۱۲۷ دلار در روز سه شنبه رسید. قیمت سهام شرکت‌های آلفابت، آمازون و مایکروسافت نیز افت قیمت را تجربه کردند. هرچند این شرکت‌ها توانستند برخلاف انویدیا افت قیمت را جبران کنند. به طور کلی، شرکت‌های فناوری آمریکایی حدود یک تریلیون دلار از ارزش خود را از دست داده‌اند.

DeepSeek: استارتاپ چینی که معادلات را تغییر داد

علت اصلی وحشت سرمایه‌گذاران، شرکت DeepSeek است؛ یک صندوق سرمایه‌گذاری پوشش ریسک چینی که اخیراً به یک استارتاپ هوش مصنوعی تبدیل شده و هفته گذشته با مدل زبانی بزرگ جدید خود به نام R1، تحلیل‌گران را حیرت‌زده کرد. کاربران به شکل گسترده‌ای به چت‌بات این شرکت جذب شده‌اند، به طوری که این اپلیکیشن در آخر هفته به پردانلودترین برنامه در گوشی‌های آیفون تبدیل شد. تکنیک‌های نوآورانه‌ای که این شرکت به کار گرفته، به آن اجازه داده تا مدل‌های هوش مصنوعی‌ای را توسعه دهد که تقریباً به اندازه پیشرفته‌ترین مدل‌های غربی عملکرد دارند، اما تنها با استفاده از بخشی از قدرت پردازشی—و به همین دلیل با هزینه‌ای به مراتب کمتر.

سرمایه‌گذاری‌های میلیارد دلاری غول‌های فناوری زیر سوال رفته است

ورود شرکت DeepSeek به عرصه هوش مصنوعی در زمانی اتفاق افتاده است که غول‌های فناوری آمریکایی هرچه بیشتر در زیرساخت‌های هوش مصنوعی سرمایه‌گذاری می‌کنند. سال گذشته، مجموع هزینه‌های سه شرکت بزرگ محاسبات ابری و متا (که آن نیز در حال توسعه مدل‌های هوش مصنوعی است) برای مراکز داده به حدود ۱۸۰ میلیارد دلار رسید که نسبت به سال قبل ۵۷ درصد افزایش یافته است. در ابتدای این ماه، مایکروسافت اعلام کرد که در سال ۲۰۲۵ مبلغ ۸۰ میلیارد دلار دیگر برای زیرساخت‌های هوش مصنوعی هزینه خواهد کرد. هفته گذشته نیز متا اعلام کرد که قصد دارد امسال ۶۵ میلیارد دلار در هوش مصنوعی سرمایه‌گذاری کند.

کاهش هزینه آموزش، اما افزایش هزینه استنتاج

با این حال، اگر بتوان مدل‌های با عملکرد بالا را با قدرت محاسباتی کمتری آموزش داد، ممکن است تمام این سرمایه‌گذاری‌ها بیش از حد و غیرضروری به نظر برسند. هرچند سهام‌داران غول‌های محاسبات ابری ممکن است از کاهش فشار برای هزینه‌های سرمایه‌ای بیشتر استقبال کنند، اما اکنون شاید این پرسش برایشان مطرح شود که سرنوشت سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده تاکنون چه خواهد شد. نگرانی بزرگ‌تر این است که همه این اتفاقات چه تأثیری بر انویدیا و سایر شرکت‌های تأمین‌کننده تجهیزات مراکز داده، و همچنین شرکت‌هایی که انرژی لازم برای این مراکز را فراهم می‌کنند، خواهد داشت. سهام شرکت زیمنس انرژی، تولیدکننده تجهیزات الکتریکی، و کامکو، تولیدکننده اورانیوم مورد استفاده در نیروگاه‌های هسته‌ای، به ترتیب ۲۰ درصد و ۱۳ درصد سقوط کرده است.

خطرات پیش روی استارتاپ‌ها و شرکت‌های خصوصی

رکود در بازارهای عمومی به شرکت‌های خصوصی نیز سرایت خواهد کرد. طبق برآوردهای شرکت تحقیقاتی PitchBook، سرمایه‌گذاران خطرپذیر در سال ۲۰۲۴ حدود ۱۳۲ میلیارد دلار در استارتاپ‌های هوش مصنوعی سرمایه‌گذاری کرده‌اند، که این رقم بیش از ۵۰ درصد نسبت به سال قبل افزایش یافته است. اما اکنون که DeepSeek نشان داده می‌توان با منابع کمتر به نتایج بیشتری دست یافت، شرکت‌های تولیدکننده مدل‌های هوش مصنوعی که تاکنون منابع مالی زیادی مصرف کرده‌اند، مانند OpenAI و Anthropic، ممکن است برای جذب سرمایه با مشکلات بیشتری مواجه شوند. دیگر شرکت‌هایی که با سرمایه‌گذاری خطرپذیر پشتیبانی می‌شوند، مانند Groq و Cerebras (دو شرکت تولیدکننده تراشه‌های هوش مصنوعی) و CoreWeave (یک شرکت ارائه‌دهنده خدمات ابری هوش مصنوعی)، نیز ممکن است با چالش‌هایی روبه‌رو شوند.

سه ابهام بزرگ که آینده بازار را تهدید می‌کند

رکود بازار تا چه حد شدید خواهد بود؟ سه عدم قطعیت بزرگ بر بازار سایه افکنده است. اولین مورد به اقتصاد هوش مصنوعی مربوط می‌شود. نوآوری‌های DeepSeek نشان می‌دهد که هزینه اولیه برای آموزش یک مدل ممکن است به شدت کاهش یابد. اما این کاهش در زمانی اتفاق می‌افتد که موجی از مدل‌های موسوم به “مدل‌های استدلالی”، از جمله O3 شرکت OpenAI و R1 شرکت DeepSeek، در مرحله استنتاج (جایی که مدل به سوالات پاسخ می‌دهد) از قدرت محاسباتی بسیار بیشتری استفاده می‌کنند. این مدل‌ها به نوعی توانایی “تفکر عمیق‌تر” درباره پرسش‌ها را دارند تا پاسخ‌های بهتری تولید کنند. این‌که ترکیب نیروهای متضادِ کاهش هزینه‌های آموزش و افزایش هزینه‌های استنتاج دقیقاً چه تأثیری بر میزان هزینه برای قدرت محاسباتی خواهد داشت، ممکن است تا مدتی مشخص نشود.

منبع دوم عدم قطعیت، مسائل ژئوپلیتیکی است. آمریکا تلاش می‌کند با محدود کردن صادرات تراشه‌های پیشرفته و تجهیزات لازم برای ساخت آن‌ها، پیشرفت چین در حوزه هوش مصنوعی را متوقف کند. اما موفقیت DeepSeek نشان می‌دهد که این استراتژی تاکنون شکست خورده است. ممکن است دونالد ترامپ به این نتیجه برسد که راه‌حل این است که محدودیت‌های صادراتی را بیشتر تشدید کند، که این موضوع ضربه شدیدتری به شرکت‌های فعال در زنجیره تأمین هوش مصنوعی وارد خواهد کرد.

آخرین منبع عدم قطعیت، تقاضا است. برخی از خوش‌بین‌های وال‌استریت از پیشرفت‌های DeepSeek جنبه مثبتی می‌بینند. با کاهش هزینه آموزش مدل‌های هوش مصنوعی، شرکت‌ها ممکن است استفاده بیشتری از این فناوری داشته باشند. تاکنون، سهام شرکت‌هایی که خدمات خود را بر اساس مدل‌های هوش مصنوعی دیگران ارائه می‌دهند، مانند Salesforce (یک شرکت نرم‌افزاری سازمانی) و اپل (سازنده آیفون)، به دلیل امیدواری سرمایه‌گذاران به کاهش هزینه‌ها افزایش یافته است.

تقاضا برای هوش مصنوعی؛ رشد یا سقوط؟

با این حال، یک سناریوی بدتر هم وجود دارد. برای بسیاری از شرکت‌ها، هزینه هوش مصنوعی کمتر از مشکلات مربوط به پیاده‌سازی آن در مقیاس بزرگ اهمیت دارد. اگر این مشکلات ادامه یابد، ممکن است تقاضای اساسی برای این فناوری کاهش پیدا کند. و همین امر می‌تواند باعث شود که رکود فعلی بازار به یک سقوط کامل تبدیل شود.

پیشنهاد ویژهدانش و فناوری