انقلاب ارزان هوش مصنوعی؛ DeepSeek چگونه انحصار فناوری را به چالش کشید؟

جهان صنعت نیوز – موفقیت مدل‌های جدید DeepSeek، که با هزینه‌ای بسیار کمتر عملکردی هم‌سطح با مدل‌های OpenAI و گوگل دارند، ضربه‌ای شدید به شرکت‌های فناوری آمریکا وارد کرد و موجب سقوط یک تریلیون دلاری بازار شد، از جمله کاهش ۶۰۰ میلیارد دلاری ارزش انویدیا که از حاشیه سود بالای تراشه‌هایش بهره می‌برد؛ این تحول، انحصار شرکت‌های آمریکایی را به چالش کشیده، رقابت در هوش مصنوعی را افزایش داده و راه را برای استفاده گسترده‌تر و ارزان‌تر از این فناوری در سطح جهان باز کرده است. به نظر می‌رسد شرکت‌های کوچک‌تر و مصرف‌کنندگان اصلی‌ترین برندگان این تغییرات خواهند بود.

واکنش شدید بازار به مدل‌های جدید DeepSeek

وقتی واکنش بازار بالاخره اتفاق افتاد، بسیار شدید بود. در ۲۷ ژانویه، پس از اینکه سرمایه‌گذاران متوجه شدند مدل‌های جدید “v3” و “R1” شرکت DeepSeek چقدر قدرتمند هستند، ارزش بازار شرکت‌های فناوری آمریکا حدود یک تریلیون دلار سقوط کرد.

انویدیا، شرکت تولیدکننده تراشه و یکی از مهم‌ترین تأمین‌کنندگان سخت‌افزار برای رونق هوش مصنوعی، به تنهایی ۶۰۰ میلیارد دلار از ارزش خود را از دست داد.

با این حال، حتی اگر مدل‌های جدید DeepSeek باعث نگرانی سرمایه‌گذاران در برخی شرکت‌ها شده باشند، در مقیاس جهانی یک تحول مثبت محسوب می‌شوند. این اتفاق نشان می‌دهد که رقابت و نوآوری می‌توانند هزینه‌های هوش مصنوعی را کاهش دهند و در نتیجه آن را در دسترس‌تر و کاربردی‌تر کنند.

مدل‌های DeepSeek؛ رقابتی با غول‌های هوش مصنوعی با هزینه‌ای بسیار کمتر

مدل‌های DeepSeek از نظر عملکرد تقریباً هم‌سطح مدل‌های گوگل و OpenAI هستند، اما با هزینه‌ای بسیار کمتر ساخته شده‌اند. این شرکت چینی که به دلیل محدودیت‌های صادراتی آمریکا از استفاده از تراشه‌های پیشرفته محروم بود، به دنبال افزایش کارایی رفت و حتی تراشه‌های موجود را مجدداً برنامه‌ریزی کرد تا از تمام توان آن‌ها استفاده کند. در نتیجه، هزینه ساخت یک مدل هوش مصنوعی که بتواند با برترین‌ها رقابت کند، به‌شدت کاهش یافته است. تنها چند روز پس از معرفی، چت‌بات DeepSeek به پرترافیک‌ترین اپلیکیشن در آیفون تبدیل شد.

در مقابل، رویکرد آمریکا کاملاً متفاوت است. سم آلتمن، مدیرعامل OpenAI، سال‌هاست که به سرمایه‌گذاران و حتی رئیس‌جمهور جدید آمریکا می‌گوید که برای حفظ برتری در هوش مصنوعی، به سرمایه‌گذاری‌های کلان و قدرت پردازشی عظیم نیاز است. همین موضوع باعث شده بود که سرمایه‌گذاران تصور کنند تنها چند شرکت خاص می‌توانند سودهای کلان و انحصاری از این صنعت به دست آورند.

اما حالا که شرکت‌هایی مانند DeepSeek با هزینه‌ای بسیار کمتر در حال کاهش این فاصله هستند، این سودهای کلان در معرض خطر قرار گرفته‌اند.

سقوط سهام انویدیا

انویدیا به ارزشمندترین شرکت سهامی عام در جهان تبدیل شد، زیرا بسیاری معتقد بودند که ساخت بهترین مدل‌های هوش مصنوعی نیاز به خرید گران‌ترین تراشه‌های این شرکت دارد—تراشه‌هایی که حاشیه سود انویدیا از آن‌ها بیش از ۹۰ درصد گزارش شده است. بنابراین، جای تعجب نبود که موفقیت DeepSeek باعث سقوط سهام این شرکت در ۲۷ ژانویه شد.

علاوه بر انویدیا، سایر شرکت‌های مرتبط با زیرساخت‌های مراکز داده نیز از این تحول آسیب دیدند، از جمله Siemens Energy (که قرار بود توربین‌های موردنیاز برای تأمین برق این مراکز را بسازد) و Cameco (که تأمین‌کننده اورانیوم موردنیاز برای سوخت نیروگاه‌های هسته‌ای جهت تولید برق برای این توربین‌ها بود). اگر OpenAI نیز یک شرکت سهامی عام بود، بدون شک سهام آن نیز سقوط می‌کرد.

برندگان بزرگ‌تر از بازندگان هستند

با این حال، تأثیر موفقیت DeepSeek تنها به زیان برخی شرکت‌ها محدود نمی‌شود، بلکه برندگان این تغییرات بسیار بیشتر از بازندگان هستند—حتی در دنیای فناوری.

اپل، که تصمیم گرفته بود میلیاردها دلار برای توسعه مدل‌های هوش مصنوعی اختصاص ندهد، حالا از این تصمیم خوشحال خواهد بود، زیرا می‌تواند بدون سرمایه‌گذاری سنگین، بهترین مدل‌های موجود را انتخاب کند.

در همین حال، آزمایشگاه‌های کوچک‌تر مانند Mistral در فرانسه و TII در امارات، حالا در تلاش خواهند بود تا از همین پیشرفت‌های DeepSeek استفاده کنند و خود را به رقبای بزرگ‌تر برسانند.

با این حال، افزایش بهره‌وری لزوماً به معنای کاهش میزان هزینه‌کرد کلی برای هوش مصنوعی نخواهد بود. بر اساس پارادوکس جونس—این نظریه که افزایش کارایی می‌تواند باعث افزایش استفاده از یک منبع صنعتی شود، نه کاهش آن—احتمالاً همین اتفاق در دنیای هوش مصنوعی نیز رخ خواهد داد.

مدل‌های زبانی که هزینه پردازش آن‌ها به‌اندازه DeepSeek پایین است (۱ دلار برای هر یک میلیون توکن)، می‌توانند در کاربردهای بسیار بیشتری استفاده شوند نسبت به مدل‌هایی مانند Anthropic که هزینه آن‌ها ۱۵ برابر بیشتر است (۱۵ دلار برای هر یک میلیون توکن). بسیاری از کاربردهای بالقوه هوش مصنوعی ارزان‌تر هنوز کشف نشده‌اند.

آینده انویدیا؛ چالش‌ها و فرصت‌ها

حتی انویدیا هم ممکن است در بلندمدت آسیب جدی نبیند. با اینکه نفوذ بازار این شرکت ممکن است کاهش یابد، اما همچنان به فروش گسترده تراشه‌های خود ادامه خواهد داد.

مدل‌های استدلالی، مانند R1 از DeepSeek و o3 از OpenAI، برای پاسخ به سؤالات نیاز به قدرت پردازشی بسیار بیشتری نسبت به مدل‌های زبانی معمولی دارند. انویدیا امیدوار است که همچنان تأمین‌کننده این پردازش‌های سنگین باقی بماند.

برندگان واقعی این رقابت؛ مصرف‌کنندگان

در نهایت، بزرگ‌ترین برندگان این تحول، مصرف‌کنندگان خواهند بود. برای اینکه هوش مصنوعی واقعاً بتواند جامعه را متحول کند، باید ارزان، فراگیر و خارج از کنترل انحصاری هر کشور یا شرکتی باشد. موفقیت DeepSeek نشان می‌دهد که چنین آینده‌ای دور از دسترس نیست.

به عنوان مثال، در بریتانیا، سر کی‌یر استارمر، نخست‌وزیر این کشور، برنامه‌ای را برای افزایش بهره‌وری از طریق هوش مصنوعی معرفی کرده است. اگر او مجبور نباشد که بخش زیادی از صرفه‌جویی‌های این برنامه را به عنوان هزینه‌های استفاده به مایکروسافت بپردازد، شانس موفقیت این طرح بسیار بیشتر خواهد شد. در نهایت، هرچه سودهای انحصاری تولیدکنندگان کاهش یابد، این پول در جیب کاربران باقی می‌ماند.

رقابت، نه تقلید

برخی منتقدان ادعا کرده‌اند که پیشرفت‌های DeepSeek چندان مهم نیستند، زیرا این شرکت تنها با استفاده از مدل‌های آمریکایی و استخراج دانش آن‌ها، بهره‌وری بیشتری به دست آورده است. اما حتی اگر چنین باشد، مدل R1 همچنان یک نوآوری چشمگیر محسوب می‌شود.

موفقیت DeepSeek نشان می‌دهد که افزایش بهره‌وری، بسیار آسان‌تر از آن چیزی است که تصور می‌شد، و همین موضوع باعث تشدید رقابت در صنعت هوش مصنوعی خواهد شد. این پیشرفت نشان می‌دهد که فرصت‌های بسیاری برای بهبود عملکرد و کاهش هزینه‌ها هنوز کشف نشده‌اند.

در دو سال گذشته، بزرگ‌ترین آزمایشگاه‌های هوش مصنوعی آمریکا بیشتر بر بهبودهای جزئی در کیفیت مدل‌های خود تمرکز کرده‌اند، تا اینکه روی ساخت مدل‌هایی که هم ارزان، هم سریع و هم کارآمد باشند کار کنند.

DeepSeek نشان داد که رویکردی بهتر و کارآمدتر برای پیشرفت در این حوزه وجود دارد.

پیشنهاد ویژهدانش و فناوری