تامین مالی جمعی، راه نوین تامین مالی
دیبا حاجیها – حهان صنعت نیوز: همایش ملی تامین مالی جمعی، رویدادی استراتژیک و ارزشمند برای فعالان عرصه کارآفرینی، سرمایهگذاری و توسعه اقتصادی کشور به شمار میآید. این همایش در حالی برگزار میشود که تامین مالی جمعی به عنوان ابزاری نوین در زمینه تامین منابع مالی برای کسبوکارها و پروژهها، رشد چشمگیری را در سالهای اخیر تجربه کرده است. پس از بازگشت تحریمها در سال ۱۳۹۷ و در پی محدودیتهای مالی، این روش تامین مالی در کشور از ۱۳۹۹ تاکنون به طور قابل توجهی مورد استقبال قرار گرفته و بیش از ۱۰۰۰طرح موفق به جمعآوری منابع مالی از این طریق شدهاند. در این راستا، همایش ملی تامین مالی جمعی فرصتی برای تبادل نظر میان سیاستگذاران، کارشناسان و فعالان این حوزه به منظور رفع چالشها و موانع موجود و تبیین چشمانداز روشنتری از آینده این ابزار مالی در کشور است. در این همایش، علاوه بر ارائه جدیدترین اطلاعات و تحلیلهای اقتصادی در مورد تامین مالی جمعی، مشکلات و چالشهای پیش روی فعالان این حوزه بررسی خواهد شد. در کنار بررسی جنبههای اقتصادی و قانونی، یکی از مهمترین اهداف این همایش، آشنایی و ترویج بیشتر به صاحبان کسبوکارها، شرکتهای دانشبنیان و سایر فعالان اقتصادی در رابطه با روشهای نوین تامین مالی است که به آنها این امکان را میدهد از ظرفیتهای جدید تامین مالی بهرهبرداری کنند و در مسیر رشد و توسعه کسبوکار خود گام بردارند. با توجه به نرخهای سود بالاتر، سرعت بیشتر در تامین منابع مالی و توانایی این ابزار در جذب سرمایههای خرد، تامین مالی جمعی میتواند یکی از بهترین گزینهها برای تامین منابع مورد نیاز کسبوکارها، بهخصوص در شرایط تورمی اقتصادی کشور باشد. با توجه به اینکه تامین مالی جمعی به سرعت در حال تبدیل شدن به یکی از مهمترین ابزارهای تامین مالی در ایران است، این همایش فرصتی عالی برای شبکهسازی و شناخت دقیقتر از فرصتها و چالشهای این صنعت به شمار میآید. حضور نهادهای دولتی، مالی و اقتصادی در این رویداد، همراه با کارگاهها و پنلهای تخصصی، موجب تسهیل فرآیندهای قانونی، نظارتی و حتی گسترش فعالیتهای این بخش در بازار خواهد شد.
رشد شگفتانگیز تامین مالی جمعی
امیرمحمد مهراد، دبیرکل سازمان ملی کارآفرینی ایران درخصوص رشد تامین مالی جمعی از سال ۱۳۹۹ تاکنون گفت: بازار تامین مالی جمعی ایران امروز در شرایط ویژهای قرار دارد. پس از بازگشت تحریمها در سال ۱۳۹۷ و سختگیریهای بانک مرکزی در اعطای نقدینگی به بخش خصوصی، این روش تامین مالی از سال ۱۳۹۹ با رشد چشمگیری همراه شد. از سال ۱۳۹۹ تاکنون، بیش از ۱۰۰۰طرح از طریق تامین مالی جمعی اجرا شده است. تا دیماه ۱۴۰۳، حجم تامین مالی انجامشده در کشور از ۱۳هزار میلیارد تومان فراتر رفته و ۵۱۷شرکت از این طریق منابع مالی مورد نیاز خود را تامین کردهاند. تحریمها و کنترل ترازنامه بانک مرکزی موجب شد که در ۱۰ماه اخیر، بیش از ۸۰درصد شرکتها مشکلات مالی خود را از طریق تامین مالی جمعی برطرف کنند.
در حال حاضر، ۳۷سکوی تامین مالی جمعی در کشور فعال هستند و پنج سکوی برتر، بیش از ۵۷درصد از تامین مالی این بازار را به خود اختصاص دادهاند. میانگین نرخ سود از سال ۱۳۹۹ تاکنون از ۳۰درصد به ۴۰درصد افزایش یافته است و استانهای تهران، اصفهان و یزد به عنوان سه استان پیشرو در این حوزه شناخته میشوند.
نخستین همایش ملی تامین مالی جمعی در کشور، ۳۰بهمن امسال برگزار خواهد شد که فرصتی مهم برای بررسی چالشهای مالی و حقوقی فعالان این حوزه محسوب میشود.
تامین مالی جمعی: رویکرد نوین تامین منابع
علیرضا دلیری، دبیر علمی همایش بر لزوم آشنایی عوامل اقتصادی با ابزار تامین مالی جمعی تاکید کرد و گفت: در سراسر جهان، نخستین نیاز برای فعالیتهای تولیدی و اقتصادی، تامین مالی است. براساس بررسیهای سازمانهایی مانند بانک جهانی و مجمع جهانی اقتصاد، مهمترین چالش پیش روی هر شرکت، دستیابی به منابع مالی مناسب است. در سطح بینالمللی، بیش از ۴۰روش تامین مالی وجود دارد که براساس شرایط اقتصادی و ویژگیهای هر پروژه انتخاب میشوند. شرکتهای نوپا معمولا از روشهای سرمایهگذاری بهره میبرند، در حالی که شرکتهایی که از مرحله تجاریسازی عبور کردهاند، میتوانند از ابزارهایی مانند اخذ وام یا تامین مالی جمعی استفاده کنند. در مقابل، شرکتهای بزرگ معمولا از طریق انتشار اوراق، منابع مالی مورد نیاز خود را تامین میکنند. بنابراین انتخاب روش تامین مالی به مرحله رشد و توسعه شرکت بستگی دارد. در ایران به دلیل استفاده محدود از ظرفیتهای تامین مالی نوین، شرایط این حوزه تفاوتهایی با استانداردهای جهانی دارد. برخی از روشهای جدید مانند تامین مالی از طریق بازار سرمایه، تامین مالی جمعی و تامین مالی از طریق صندوقهای فناوری راهاندازی شدهاند اما یکی از مواردی که از ابتدا نگرانیهایی را برای بازار سرمایه به همراه داشت، تامین مالی جمعی بود زیرا این روش عمدتا به شرکتهای کوچک، متوسط و طرحهای اولیه اختصاص دارد که ممکن است با شکست مواجه شوند و سرمایه مردم را در معرض ریسک قرار دهند.
تامین مالی جمعی در آغاز با سقف ۲میلیارد تومان برای هر طرح شروع شد. سازمان بورس نیز در آن زمان نگران بود که این مدل تامین مالی، سرمایه مردم را با ریسکهای جدی مواجه کند اما اکنون این سقف به ۵۰میلیارد تومان افزایش یافته و با تقویت ساختارهای نظارتی، نگرانیهای سازمان بورس و فرابورس کاهش یافته است. علاوه بر این، رقابت میان سکوهای تامین مالی جمعی بیشتر شده و موضوع ضمانتنامه نیز نقش پررنگتری پیدا کرده است.
تامین مالی جمعی به دلیل سرعت بالای جذب منابع، جذابیت بالایی برای شرکتها دارد. با توجه به نرخ تورم نامتعادل در کشور، سرعت دریافت منابع مالی برای تولیدکنندگان بسیار حیاتی است. در برخی موارد، تامین مالی جمعی در کمتر از یک تا دو ساعت تکمیل میشود، در حالی که سایر روشهای تامین مالی چنین سرعتی ندارند. با وجود سقف نرخ سود ۴۵درصدی در بازار، تامین مالی جمعی همچنان برای شرکتها جذاب است و بسیاری از صندوقها در صف انتظار برای تامین مالی شرکتها از این طریق هستند. این روند نشان میدهد که تامین مالی جمعی در کشور نیازمند حمایت و پشتیبانی حاکمیت است. برگزاری همایش ملی تامین مالی جمعی میتواند به آشنایی بیشتر فعالان اقتصادی با این روش و جذب جامعه هدفی که تاکنون از آن استفاده نکردهاند، کمک کند. در تامین مالی جمعی، چهار حوزه اصلی وجود دارد که عبارت است از: تامین مالی جمعی از طریق بدهی (وام) که رایجترین روش در کشور است، تامین مالی جمعی از طریق سهام که سرمایهگذاران در سود و زیان سهیم میشوند، تامین مالی جمعی خیریه که اهداف اقتصادی ندارد و تامین مالی جمعی مبتنی بر پاداش که در ازای حمایت، پاداشی به مشارکتکنندگان ارائه میشود. متاسفانه در ایران تمرکز بیشتر روی تامین مالی جمعی از طریق بدهی بوده است. در صورت توسعه سایر روشها و ایجاد بازار ثانویه برای این مدل تامین مالی در بازار سرمایه، شاهد تحولات مثبت و نتایج ارزشمندی خواهیم بود.
راهکار توزیع عادلانه منابع مالی
محمدهادی موقعی، رییس کمیسیون تامین مالی کارآفرینی و رییس همایش چالشهای موجود در حوزه تامین مالی جمعی را تبیین کرد و بر لزوم استفاده از تامین مالی جمعی به عنوان ابزاری برای توزیع درست منابع مالی تاکید کرد: سازمان ملی کارآفرینی یک تشکل اقتصادی وابسته به اتاق ایران است که در حوزه فعالیتهای نوآورانه، کارآفرینی و زیستبوم نوآوری و کارآفرینی کشور فعالیت میکند و مجموعهای از انجمنها و تشکلهای مرتبط را در بر میگیرد. نگاه تشکلهای اقتصادی و اتاقهای بازرگانی عمدتا بر تنظیمگری و تسهیل فضای کسبوکار متمرکز است. اگر از این منظر به تامین مالی جمعی نگاه کنیم، درمییابیم که با صنعتی نوپا در نظام تامین مالی کشور مواجه هستیم که با ورود به نظام پولی و مالی کشور، رقابتی جدید را با نهادها و صنایع باسابقه ایجاد کرده است. این رقابت میتواند چالشبرانگیز باشد.
زمانی که یک صنعت جدید شکل میگیرد، نیازمند مکانیابی و جانمایی مناسب در اقتصاد کشور است. در صنایع فیزیکی مانند پتروشیمی، پالایشگاهها و فولاد، این مکانیابی از طریق مطالعات گسترده انجام میشود تا از آثار تخریبی احتمالی جلوگیری شود؛ نمونهای از این عدم مطالعات دقیق را میتوان در فولاد مبارکه اصفهان مشاهده کرد. در حوزه خدمات، بهخصوص در تامین مالی و خدمات مالی، مکانیابی به معنای تعیین جایگاه این صنعت در نظام اقتصادی و بازارهای مالی کشور است. باید بررسی شود که این صنعت در کجای نظام تامین مالی قرار میگیرد، مکانیسمهای شکلگیری آن چیست و آیا میتواند علاوه بر روانسازی جریانات نقدینگی، تاثیر ضدتورمی نیز داشته باشد؟
یکی از چالشهای اصلی این حوزه، مقررات اضافی، بخشنامههای دستوپاگیر و بازدارندگیهای موجود است اما پرسش کلیدی این است که اگر این محدودیتها کاهش یابد، آیا تامین مالی جمعی میتواند عملکردی ضدتورمی داشته باشد و در عین حال منجر به توزیع عادلانه و فراگیر نقدینگی شود؟
یکی از مشکلات اصلی اقتصاد کشور این است که منابع مالی و نقدینگی بهطور عادلانه در اختیار همه قرار نمیگیرد. تجربه کشورهای موفقی مانند هند و بنگلادش نشان میدهد که تامین مالی جمعی یکی از روشهای موثر در توزیع منابع مالی است. بنابراین اگر استراتژی ما جمعآوری گسترده منابع مالی و توزیع عادلانه آنها باشد، باید توجه کنیم که هر یک از ابزارهای تامین مالی از جمله بانکها، بازار سرمایه و تامین مالی جمعی، با رویکرد خاص خود در این مسیر حرکت میکنند.
از این منظر، تامین مالی جمعی میتواند بهعنوان ابزاری ضدتورمی و عاملی برای توزیع عادلانه نقدینگی در حوزه کارآفرینی نقشآفرینی کند. با این حال، این فرآیند در صورت عدم نظارت کافی، میتواند زمینهساز جریانات فسادزا نیز شود. از این رو، نگرانیهای نهادهای نظارتی، قانونگذار، دولت و حاکمیت درباره فعالیتهای نوین در حوزه تامین مالی باید برطرف شود. این مسوولیت برعهده ما است که با ایجاد شفافیت و سازوکارهای سالم، جریان انتقال نقدینگی را به درستی هدایت کنیم تا هم رشد اقتصادی و کارآفرینی تقویت شود و هم از بروز فساد جلوگیری گردد.
رابطه تامین مالی جمعی با تنظیمگری
محمدحسین سجادینیری، رییس انجمن سرمایهگذاری خطرپذیر در مورد لزوم برخورد درست تنظیمگران با فرآیند تامین مالی جمعی گفت: انجمن سرمایهگذاری خطرپذیر یکی از نهادهای مهم و انجمنی متشکل از نهادهایی است که در تامین مالی اکوسیستم دانشبنیان، فناوری و نوآوری کشور فعالیت میکنند. این انجمن دارای بیش از ۱۵۱عضو بوده و مجموع سرمایه ثبتی اعضای آن حدود ۹هزار میلیارد تومان است که نقش مهمی در تامین مالی و توسعه نوآوری در کشور ایفا میکند. تامین مالی جمعی در سطح کلان برای تامین مالی صنعت و خدمات، اهمیت قابل توجهی دارد. تجربه نشان داده است که هر ابزار نوآورانهای در کشور با موانعی مانند چالشهای تنظیمگری و مسائل قانونی روبهرو میشود. از جمله این ملاحظات، مواردی است که بانک مرکزی درباره تامین مالی جمعی و نرخ سود آن در نظر دارد یا الزامات مربوط به ضمانتنامهها و سایر شرایط اجرایی این ابزار. در حال حاضر، تامین مالی جمعی در کشور عمدتا بر مدل بدهی یا وام متمرکز است، در حالی که مدلهای دیگری مانند تامین مالی خیریهای، پاداشمحور و مبتنی بر سهام نیز وجود دارد که هنوز در کشور به طور عملیاتی پیادهسازی نشدهاند.
یکی از نگرانیهای اصلی این است که در آینده، در شرایطی که قانونگذاران و تنظیمگران نسبت به این حوزه غفلت کنند، نهادهای فعال با چالشهای ناگهانی مواجه شوند. نمونههایی از این چالشها را میتوان در صنایعی مانند صرافیهای رمزارزی و پرداختیارها مشاهده کرد که پس از رشد اولیه، با مشکلات تنظیمگری روبهرو شدند.
رویکرد انجمن سرمایهگذاری خطرپذیر در این همایش، بررسی جامع مسائل تنظیمگری و تلاش برای توسعه ابزار تامین مالی جمعی به منظور حمایت از اکوسیستم دانشبنیان، فناوری و نوآوری کشور است. توسعه این ابزار با رویکردهایی مانند سهامداری در شرکتها و بررسی چالشهای مرتبط با ضمانتنامهها از دیگر محورهای مورد توجه خواهد بود. امید است که این همایش فرصتی برای افزایش همفکری و همکاری در این حوزه باشد و به حل چالشهای موجود کمک کند.
فلسفه همایش ملی تامین مالی جمعی
محمدرضا راوند، مشاور رییس سازمان ملی کارآفرینی ایران بر لزوم آشنایی صنایع با روش تامین مالی جمعی تاکید کرد: سازمان ملی کارآفرینی به عنوان فدراسیون تشکلهای فعال در حوزه فناوری، کارآفرینی، نوآوری، اقتصاد دیجیتال و دانشبنیان فعالیت میکند و در حال حاضر ۲۷عضو دارد که عمده تشکلهای مرتبط را شامل میشود. این سازمان دارای ۶ کمیسیون فعال است که شامل کمیسیون تامین مالی کارآفرینی، کمیسیون کسبوکارهای خرد و خانگی، کمیسیون کارآفرینی سازمانی، کمیسیون کارآفرینی دانشجویی و کمیسیون کارآفرینی صادراتی میشود. فلسفه برگزاری این همایش از اینجا آغاز شد که برآوردها نشان میدهد تنها ۲درصد از صاحبان صنعت با ابزارهای نوآورانه تامین مالی جمعی آشنایی دارند.
از سوی دیگر، بخش بزرگی از اقتصاد کشور در حوزههای غیرمولد متمرکز بوده و این امر باعث کمبود نقدینگی در بخش کارآفرینی صنعتی شده است، بنابراین هدف اصلی این همایش آشنا کردن صاحبان صنعت با این ابزار مالی نوین است.
در اتاق بازرگانی ایران، ۱۹۵تشکل اقتصادی در حوزههای متنوع صنعتی و اقتصادی فعالیت دارند. به همین دلیل، آشنایی با روشهای جدید تامین مالی، بهخصوص تامین مالی جمعی، برای سرمایهگذاران ضروری است. این روش میتواند به گذار از سرمایهگذاری سنتی به سرمایهگذاری صنعتی کمک کند. از این رو، توسعه نوآوری در ابزارهای مالی مرتبط با تامین مالی جمعی اهمیت زیادی دارد. کمیسیون تامین مالی کارآفرینی، با همین هدف تشکیل شده تا ابزارهای نوآورانه در زیستبوم تامین مالی را ایجاد کند و توسعه دهد.
تاکنون بسیاری از تشکلهای اقتصادی از برگزاری این همایش استقبال کردهاند. یکی از نقاط قوت این رویداد این است که صاحبان صنعت نهتنها به عنوان سرمایهپذیر بلکه به عنوان سرمایهگذار نیز در آن حضور دارند. این موضوع میتواند نقش مهمی در تجاریسازی طرحهای صنعتی و دانشبنیان ایفا کند. بنابراین این همایش فرصتی است تا به عنوان شرکای راهبردی سکوهای تامین مالی جمعی، میزبان فعالان صنعتی و اقتصادی باشیم.
فلسفه همایش ملی تامین مالی جمعی
میثم دهقانیمنش، رییس کارگروه تامین مالی جمعی کمیسیون و دبیر اولین همایش ملی تامین مالی جمعی در مورد اهمیت توجه به تناسب میان ریسک و بازده و تقویت آگاهی عمومی نسبت به این موضوع گفت: حوزه تامین مالی جمعی در سطح بینالمللی به عنوان ابزاری موفق عمل کرده و تا سال ۲۰۲۳ بیش از ۱۱۴میلیارد دلار از طریق این روش برای کسبوکارهای مختلف تامین مالی شده است. در ایران نیز طی سالهای اخیر، با وجود چالشها و نگرانیهای موجود، موفقیتهای قابل توجهی در این حوزه به دست آمده است. سکوهای تامین مالی جمعی نقش مهمی در جذب سرمایههای خرد مردم و هدایت آنها به سمت پروژههای مولد و غیرتورمی ایفا کردهاند.
آگاهی عمومی نسبت به تامین مالی جمعی از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا حضور گسترده افراد در این روش تامین مالی، علاوه بر افزایش سرعت جذب سرمایه، به تقسیم ریسک بین سرمایهگذاران نیز کمک میکند. در این حوزه، تناسب بین نرخ بازده و ریسک سرمایهگذاری است. از این رو، نرخهای سود بالاتری نسبت به سایر بازارها مشاهده میشود و برخی پروژهها با نرخ سود ۴۵درصد و ضمانتنامههای مختلف در حال اجرا هستند. در نتیجه سرمایهگذارانی که در این حوزه فعالیت میکنند، معمولا ریسک نکول را میپذیرند، هرچند در اغلب موارد، اصل سرمایه توسط سکوها تضمین میشود.
طبق آمار، سکوهای تامین مالی جمعی عملکرد مطلوبی داشتهاند و نرخ نکول در این حوزه بسیار پایین بوده است. این موضوع نشان میدهد که این سکوها میتوانند به سمت طرحهایی با ریسک کنترلشده حرکت کنند. از آنجا که کشور ما در زمینه جذب منابع خارجی و نیز به دلیل تورم کشور، هدایت نقدینگیها به سمت بازارهای مولد با محدودیتهایی مواجه است، تامین مالی جمعی در صورت ارتقای آگاهی عمومی میتواند نقش موثرتری در اقتصاد ایفا کند.
یکی از اهداف اصلی این همایش، معرفی، ترویج و افزایش آگاهی در مورد این ابزار مالی در میان جامعه تخصصی و عمومی است. متاسفانه حتی بسیاری از تشکلهای تخصصی و صنعتی کشور با این روش تامین مالی آشنایی ندارند، در حالی که این ابزار در بازار سرمایه حضور دارد، توسط شورای عالی بورس تصویب شده و متولی آن فرابورس است.
در کارگروه تامین مالی جمعی کمیسیون به این نتیجه رسیدهایم که محفلی برای بیان دغدغهها و بررسی چالشهای این حوزه با حضور متخصصان و ذینفعان وجود ندارد. بنابراین امید است که همایش تامین مالی جمعی تحت حمایت اتاق بازرگانی و سازمان ملی کارآفرینی ایران به صورت سالانه برگزار شود و شاهد اثرات مثبت آن باشیم. این همایش سهشنبه ۳۰بهمنماه، از ساعت ۸صبح تا ۵بعدازظهر در محل اتاق بازرگانی ایران برگزار خواهد شد. این رویداد در سه بخش اصلی برگزار میشود: بخش اول شامل سخنرانیهای کلیدی مقامات مسوول ازجمله معاون علمی و فناوری ریاستجمهوری، رییس سازمان بورس، رییس فرابورس، رییس شورای علمی و فناوری روابط خارجی، رییس صندوق نوآوری و شکوفایی، رییس اتاق بازرگانی ایران و رییس سازمان ملی کارآفرینی خواهد بود.
بخش دوم شامل دو پنل تخصصی خواهد بود؛ پنل اول با عنوان فرصتها و چالشهای تامین مالی جمعی، میزبان ۶عضو اصلی از ذینفعان این حوزه خواهد بود تا ابعاد مختلف عملکردی این روش تامین مالی مورد بحث قرار گیرد. پنل دوم نیز با محوریت چشمانداز و مسیر توسعه تامین مالی جمعی در کشور برگزار خواهد شد و در آن سیاستگذاران این حوزه از سازمان بورس، صندوق نوآوری، معاونت علمی و فناوری، اتاق بازرگانی، انجمن سرمایهگذاری خطرپذیر و دانشگاه حضور خواهند داشت. بخش سوم نیز شامل بازدید از غرفههای سکوهای منتخب تامین مالی جمعی خواهد بود.
حضور دو گروه اصلی ذینفعان در همایش
میثم دهقانیمنش در پاسخ به سوال «جهانصنعت» در مورد برنامه همایش برای سکوها، سرمایهگذارها و سرمایهپذیرها گفت: در این برنامه از بخشهای مختلف ذینفعان حوزه تامین مالی جمعی برای حضور در همایش دعوت شده است. بخشی از مخاطبان این رویداد شامل مدیران صندوقهای پژوهش و فناوری، شرکتهای سرمایهگذاری خطرپذیر، شرکتها و نهادهای مالی و سرمایهگذاری و برخی هلدینگهای فعال در بازار سرمایه یا خارج از آن هستند. برخی از تشکلهای صنعتی عضو اتاق بازرگانی ایران و NGOهای صنعتی که بخش سرمایهپذیر را تشکیل میدهند، در این همایش حضور خواهند داشت. هدف از دعوت این گروهها، آشنایی بیشتر با تامین مالی جمعی و ایجاد جریانسازی برای اعضای زیرمجموعه آنهاست تا در صورت نیاز کسبوکارها به تامین مالی سریع و فوری، از این روش بهره ببرند. علاوه بر این، علاقهمندان و متخصصان این حوزه نیز در میان مهمانان این رویداد حضور خواهند داشت.
در همین راستا علاقهمندان میتوانند از طریق وبسایت همایش به نشانی www.ncfconf.com با کد تخفیف cfhamayesh20 برای ثبتنام اقدام کنند.
اخبار برگزیدهبورسلینک کوتاه :