از ابومحمد الجولانی تا احمد الشرع؛ از القاعده تا کاخ ریاست‌جمهوری

جهان صنعت نیوز – احمد الشرع (ابومحمد الجولانی)، رهبر پیشین القاعده در سوریه، در اولین مصاحبه خود پس از تصدی ریاست‌جمهوری، از برنامه‌هایش برای بازسازی کشور، برگزاری انتخابات و کاهش نفوذ خارجی سخن گفت، اما همچنان با چالش‌های گسترده‌ای از جمله حضور گروه‌های مسلح، بحران اقتصادی و نگرانی‌های بین‌المللی مواجه است.

چشم‌انداز احمد الشرع (ابومحمد الجولانی) برای آینده سوریه

احمد الشرع، که پیش‌تر به عنوان رهبر القاعده در سوریه و فرمانده هیئت تحریر الشام شناخته می‌شد، در نخستین مصاحبه خود پس از تصدی ریاست‌جمهوری، از برنامه‌هایش برای دموکراسی و بازسازی کشور جنگ‌زده سوریه سخن گفت. او وعده برگزاری انتخابات و تدوین قانون اساسی را داد، اما تأکید کرد که این فرایند چندین سال به طول خواهد انجامید. در عین حال، اظهارات او درباره حضور نظامی آمریکا و مذاکراتش با روسیه، نگرانی‌هایی را در مورد سیاست خارجی او برانگیخته است.

رهبر پیشین جهادی در قامت یک رئیس‌جمهور

تنها ۴۸ ساعت پس از آغاز ریاست‌جمهوری موقت، احمد الشرع در مصاحبه‌ای با اکونومیست اظهار داشت که قصد دارد سوریه را به سمت دموکراسی هدایت کند. او وعده داد که انتخابات ریاست‌جمهوری برگزار کند و ارتش جدیدی را تشکیل دهد. اما واقعیت این است که بسیاری از وعده‌های او، از جمله تدوین قانون اساسی، به تعویق افتاده‌اند.

الشرع که در گذشته به عنوان “ابو محمد الجولانی” شناخته می‌شد، به شدت از حضور نظامی آمریکا در سوریه انتقاد کرد، در عین حال مذاکرات با روسیه درباره پایگاه‌های نظامی این کشور را پذیرفت و به اسرائیل درباره پیشروی‌هایش در سوریه هشدار داد. بسیاری از ناظران، روی کار آمدن او را نقطه عطفی در سیاست سوریه می‌دانستند اما اظهارات ضد و نقیض او، ابهاماتی را در مورد سیاست خارجی و روابط منطقه‌ای‌اش ایجاد کرده است.

قدرت‌نمایی بدون ساختار دولتی؟

در حالی که او تلاش می‌کند خود را به عنوان رهبر ملی سوریه معرفی کند، اما حلقه مشاورانش عمدتاً از افرادی تشکیل شده‌اند که در امارت ادلب حضور داشتند. هیچ‌کدام از شخصیت‌های سیاسی قدیمی سوریه در دولت او جایگاهی ندارند. کاخ ریاست‌جمهوری او، علی‌رغم وسعت زیاد، تقریباً خالی است و از نظر تشکیلات اداری با مشکلات جدی مواجه است.

الشرع همچنین چندین بار سبک لباس خود را تغییر داده است، از یونیفورم نظامی برای دیدار با فرماندهان شورشی گرفته تا کت و شلوار رسمی در سخنرانی‌های عمومی و استایل مدرن و غیررسمی در مصاحبه با رسانه‌ها. این تغییرات به تحلیل‌گران این تصور را داده که او در تلاش است چهره‌ای متفاوت برای مخاطبان گوناگون ارائه دهد.

چالش کنترل گروه‌های مسلح

یکی از بزرگ‌ترین مشکلات پیش‌روی احمد الشرع، تثبیت قدرت در کشوری پر از گروه‌های مسلح رقیب است. او مدعی شده که تمام گروه‌های مسلح، از جمله هیئت تحریر الشام، منحل شده‌اند و تمامی نیروهای نظامی به ارتش جدید خواهند پیوست. اما در میدان عمل، شواهدی از این یکپارچگی دیده نمی‌شود.

در حال حاضر، بسیاری از گروه‌های مسلح، به ویژه کردها، حکومت او را به رسمیت نمی‌شناسند و کنترل بخش‌های وسیعی از خاک سوریه را در اختیار دارند. کردها همچنین اصلی‌ترین منابع نفتی و کشاورزی سوریه را کنترل می‌کنند که چالشی جدی برای اقتصاد دولت جدید محسوب می‌شود. در همین حال، وزیر دفاع او هنوز هیچ مهلتی برای خلع سلاح گروه‌های مسلح تعیین نکرده است.

بازگشت داعش؛ تهدیدی تازه برای سوریه

در حالی که الشرع تلاش دارد نیروهای جهادی سابق را مهار کند، اما بسیاری از تحلیل‌گران معتقدند که سلول‌های داعش در حال بازگشت به سوریه هستند. او در مصاحبه خود هرگونه خطر احیای داعش را “اغراق‌شده” دانست، اما اذعان کرد که نیروهای امنیتی او حملات متعددی را خنثی کرده‌اند. این مسئله، همراه با عدم پذیرش دولت او توسط اقلیت‌های سوری، می‌تواند خطر شورش‌های تازه‌ای را به همراه داشته باشد.

آیا الشرع واقعاً به وعده‌های خود عمل خواهد کرد؟

سوال مهم این است که آیا احمد الشرع واقعاً به سمت دموکراسی حرکت خواهد کرد یا این وعده‌ها تنها ابزاری برای تحکیم قدرت او هستند؟ او وعده داده که کابینه خود را تغییر دهد و دولتی با مشارکت تمام اقشار جامعه تشکیل دهد. همچنین تأکید کرده که انتخابات آزاد برگزار خواهد شد. اما تحلیل‌گران معتقدند که ممکن است این انتخابات شبیه همه‌پرسی‌هایی باشد که در سایر رژیم‌های اقتدارگرا دیده می‌شود.

همچنین، او درباره حقوق زنان پاسخ‌های مبهمی داده است. گرچه او گفته که تصمیم‌گیری درباره اجرای شریعت را به نهادهای دولتی واگذار خواهد کرد، اما برخی اقدامات او، از جمله حذف نمادهای سکولار از کاخ ریاست‌جمهوری، نگرانی‌هایی را در مورد سیاست‌های اجتماعی او ایجاد کرده است.

اقتصاد بحران‌زده و نیاز به سرمایه‌گذاری خارجی

یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های احمد الشرع اقتصاد سوریه است. کشور با بحران شدید نقدینگی مواجه است، زیرساخت‌های آن تخریب شده و برق فقط یک ساعت در روز وصل می‌شود. او هشدار داده که بدون توسعه اقتصادی، کشور دوباره به آشوب کشیده خواهد شد.

به همین دلیل، الشرع به دنبال سرمایه‌گذاری خارجی است. او نخستین سفر خارجی خود را به عربستان سعودی انجام داد و از قطر و عربستان به عنوان شرکای اقتصادی بالقوه نام برد. در عین حال، او از تحریم‌های آمریکا به عنوان “بزرگ‌ترین تهدید” برای برنامه‌های خود یاد کرده و گفته که امیدوار است روابط دیپلماتیک سوریه و آمریکا به‌زودی از سر گرفته شود.

موضع‌گیری درباره اسرائیل و فلسطین

الشرع در مصاحبه خود تأکید کرد که اسرائیل باید از مناطقی که پس از سقوط اسد اشغال کرده، خارج شود. او همچنین تأکید کرد که سوریه از آرمان فلسطین حمایت خواهد کرد. اما وقتی از او درباره احتمال عادی‌سازی روابط با اسرائیل مانند آنچه عربستان سعودی در نظر دارد، سوال شد، پاسخی مبهم داد و گفت که چنین توافقی به حمایت گسترده افکار عمومی نیاز دارد.

جمع‌بندی؛ آینده سوریه در هاله‌ای از ابهام

احمد الشرع در حالی قدرت را به دست گرفته که سوریه در آرام‌ترین وضعیت خود از سال ۲۰۱۱ تاکنون قرار دارد. اما آیا او می‌تواند یک دولت باثبات و همه‌شمول ایجاد کند، یا اینکه سوریه را به مسیری نامعلوم خواهد برد؟
مسیر او به سوی دموکراسی یا اقتدارگرایی جدید همچنان نامشخص است، اما یک چیز روشن است: او در تلاش است که خود را به عنوان تنها رهبر مشروع سوریه تثبیت کند، حتی اگر این به قیمت نادیده گرفتن گروه‌های دیگر تمام شود.

اخبار برگزیدهسیاسی