مرکز پژوهش‌های مجلس: طرح کالابرگ بدون منابع پایدار، محکوم به توقف بود

جهان صنعت نیوز، مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی، اجرای سه‌مرحله‌ای طرح کالابرگ الکترونیکی از دی ۱۴۰۱ تا اردیبهشت ۱۴۰۳ را بررسی کرد و با اشاره به گسترش جامعه هدف و افزایش یارانه تشویقی، مشارکت صد درصدی دهک‌های پایین را تایید کرد. این طرح اگرچه مصرف کالری در خانوارهای کم‌درآمد را بهبود بخشید، اما به دلیل تأمین مالی موقت، هزینه‌های اجرایی بالا و ضعف‌های ساختاری متوقف شد. مرکز پژوهش‌ها تأمین منابع پایدار و انسجام نهادی را برای موفقیت طرح‌های حمایتی توصیه کرد.

تجربه کالابرگ الکترونیکی؛ درس‌هایی برای سیاست‌های حمایتی آینده

مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی جامع، جزئیات اجرای طرح کالابرگ الکترونیکی را از آغاز تا توقف آن در اردیبهشت ۱۴۰۳ تشریح کرد. این طرح که با هدف حمایت از دهک‌های پایین جامعه و بهبود دسترسی خانوارهای کم‌درآمد به کالاهای اساسی طراحی شده بود، به‌عنوان جایگزینی برای یارانه‌های غیرمستقیم پس از حذف ارز ترجیحی آغاز به کار کرد.

مراحل اجرای طرح کالابرگ الکترونیکی

طرح کالابرگ الکترونیکی از دی‌ماه ۱۴۰۱ در سه مرحله اجرایی شد. در مرحله نخست، جامعه هدف از سه دهک پایین درآمدی به هفت دهک افزایش یافت. مرحله دوم شاهد افزایش مبلغ یارانه تشویقی از ۸۰ هزار به ۲۲۰ هزار تومان بود و در مرحله پایانی، با اجرای طرح «فجرانه»، تلاش شد تا اثرات تورم جبران و قدرت خرید خانوارها حفظ شود.

استقبال دهک‌های پایین و بهبود مصرف کالری

بر اساس یافته‌های مرکز پژوهش‌های مجلس، مشارکت خانوارهای دهک‌های پایین در طرح کالابرگ به‌تدریج افزایش یافت و در مرحله فجرانه، به صد درصد رسید. این مرکز گزارش داد که تخصیص یارانه شبه‌نقدی باعث بهبود مصرف کالری در میان دهک‌های پایین شده است، اما این یارانه برای دهک‌های بالاتر اثرگذاری قابل‌توجهی نداشت و تغییر محسوسی در الگوی مصرف آن‌ها ایجاد نکرد.

چالش‌های مالی و ضعف‌های اجرایی

مرکز پژوهش‌های مجلس اعلام کرد که هزینه کل اجرای طرح تا اردیبهشت ۱۴۰۳ حدود ۴۲.۳ هزار میلیارد تومان بوده که ۷۶ درصد آن به مرحله فجرانه اختصاص یافته است. منابع مالی طرح عمدتاً از محل درآمدهای موقتی مانند عواید شرکت گاز تأمین شد که پایداری لازم را نداشت. گسترش جامعه هدف بدون تأمین منابع پایدار، فشار زیادی بر بودجه کشور وارد کرد و در نهایت، این مشکلات مالی به توقف طرح انجامید.

این گزارش همچنین به چالش‌های اجرایی طرح از جمله تغییرات مکرر در نحوه اجرا، عدم اطلاع‌رسانی کافی به خانوارها و فروشگاه‌ها، تخلفات برخی فروشگاه‌ها در فروش کالا و تأخیر در پرداخت‌های دولتی اشاره کرد. نبود زنجیره تأمین یکپارچه و تمرکز بیش از حد بر شبکه فروشگاهی نیز از دیگر عواملی بود که اجرای بهینه طرح را با مشکل مواجه کرد.

جمع‌بندی و توصیه‌های مرکز پژوهش‌های مجلس

مرکز پژوهش‌های مجلس در جمع‌بندی این گزارش، اگرچه اجرای طرح کالابرگ الکترونیکی را در بهبود معیشت دهک‌های پایین موفق دانست، اما تأکید کرد که چالش‌های ساختاری و مالی مانع تحقق اهداف بلندمدت این طرح شد. این مرکز توصیه کرد برای موفقیت طرح‌های حمایتی مشابه، تأمین منابع پایدار از محل درآمدهای باثباتی همچون مالیات بر ارزش افزوده، اتصال مؤثر به زنجیره تولید، تمرکز بر دهک‌های پایین و اجرای برنامه‌های آموزشی ضروری است. همچنین، این گزارش بر نیاز به انسجام نهادی و پایش مستمر برای اجرای موفق سیاست‌های حمایتی در شرایط تورمی تأکید کرد.

سیاسی