چگونه دلار به ارز اصلی جهان تبدیل شد؟
پس از پایان جنگ جهانی دوم، دلار آمریکا مهمترین ارز جهان شد، چرا که بیشترین استفاده را در تجارت بین‌المللی داشت. سال گذشته، تقریباً ۸۸ درصد معاملات جهانی با استفاده از دلار انجام شد.
جهان صنعت نیوز، طبق گزارش‌های صندوق بین‌المللی پول (IMF)، دلار آمریکا همچنان ارز پیشرو در اقتصاد بین‌المللی است. در سه‌ماهه‌ی دوم سال ۲۰۲۴، بانک‌های مرکزی کشورها حدود ۵۸ درصد از ذخایر ارزی خود را به دلار نگه داشتند، که بخش عمده‌ای از این ذخایر در قالب اسکناس نقد و اوراق قرضه‌ی آمریکا است.
با نزدیک شدن به پایان جنگ جهانی دوم، ۴۴ کشور متحد در ماه ژوئیه ۱۹۴۴ در برتون وودز (Bretton Woods) آمریکا گرد هم آمدند تا درباره‌ی ایجاد یک نظام ارزی جدید جهانی مذاکره کنند. هدف از این نشست، جبران خسارت‌های جنگ، آماده شدن برای چالش‌های آینده و ایجاد یک سیستم مالی باثبات برای تجارت جهانی بود.
در این توافق، کشورها پذیرفتند که ترازهای بین‌المللی خود را به دلار آمریکا تبدیل کنند و دلار را به طلا، با نرخ ثابت ۳۵ دلار برای هر اونس، متصل نمایند.
اما چرا دلار آمریکا انتخاب شد؟
اقتصاد آمریکا پس از جنگ جهانی دوم تقریباً بدون آسیب باقی مانده بود، درحالی‌که اقتصادهای اروپایی به‌شدت آسیب دیده بودند. همچنین آمریکا بیشترین ذخایر طلای جهان را در اختیار داشت، بنابراین دلار، که پشتوانه‌ی طلا داشت، گزینه‌ای باثبات‌تر نسبت به سایر ارزها بود. نتیجه این توافق آن شد که دلار به ارز ذخیره‌ی جهانی تبدیل شد.
چرا ارتباط دلار با طلا قطع شد؟
سیستم برتون وودز تا اوت ۱۹۷۱ برقرار بود، اما در آن سال، ریچارد نیکسون، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، تصمیم گرفت قابلیت تبدیل دلار به طلا را متوقف کند. این تصمیم به دو دلیل اصلی گرفته شد. اولا افزایش هزینه‌های دولت آمریکا در جنگ ویتنام که باعث شد نگرانی‌هایی درباره ثبات دلار ایجاد شود. ثانیا کاهش ذخایر طلای آمریکا که دیگر کفاف پشتوانه‌ی ارزش دلار را نمی‌داد.
تسلط دلار و استفاده آمریکا از آن به‌عنوان ابزار قدرت
با وجود چالش‌های جهانی، دلار آمریکا همچنان بر تجارت بین‌المللی تسلط دارد. این امر چند دلیل کلیدی دارد. ثبات نسبی ارزش دلار، اقتصاد عظیم آمریکا با تولید ناخالص داخلی بیش از ۲۷ تریلیون دلار و قدرت نظامی ایالات متحده مهمترین عوامل بودند.
نفوذ گسترده آمریکا در سیاست و اقتصاد جهانی
از زمان جنگ سرد، آمریکا دلار و سیستم پرداخت بین‌المللی دلاری را به ابزاری برای اعمال فشار اقتصادی علیه کشورهای مخالف خود تبدیل کرده است.
تحریم‌های اقتصادی از دهه‌ی ۱۹۵۰ آغاز شد، ابتدا علیه اتحاد جماهیر شوروی و کره‌ی شمالی. سپس این تحریم‌ها به کشورهایی مانند ایران، کوبا، ونزوئلا، افغانستان و پاکستان گسترش یافت. حتی اعضای دادگاه کیفری بین‌المللی (I.C.C.) نیز به دلیل تحقیق درباره جنایات جنگی احتمالی آمریکا در افغانستان، با تحریم مواجه شدند. با این حال، استفاده بیش از حد از تحریم‌ها باعث کاهش اثربخشی آن‌ها شده است.
واکنش جهانی به تحریم‌های دلاری آمریکا
پس از آغاز جنگ اوکراین در فوریه ۲۰۲۲، آمریکا دسترسی روسیه به ۳۰۰ میلیارد دلار از ذخایر ارزی خود را مسدود کرد. این اقدام، هرچند مورد حمایت برخی متحدان آمریکا قرار گرفت، اما باعث شد کشورهای دیگر نگران شوند که ممکن است آمریکا از دلار علیه آن‌ها نیز استفاده کند. به همین دلیل، کشورهای اروپایی متوجه شدند که نیاز به یک سیستم مالی مستقل از SWIFT و دلار آمریکا دارند. در سال ۲۰۲۳، امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، بر لزوم کاهش وابستگی اروپا به دلار تأکید کرد و گفت این کار برای محافظت از اقتصاد اروپا در برابر فشارهای آمریکا ضروری است.
همچنین، بسیاری از کشورها در حال جایگزین کردن دلار با ارزهای دیگر در تجارت‌های دوجانبه هستند. طبق گزارش Global Times، در سال ۲۰۲۴ چین و روسیه بیش از ۲۴۰ میلیارد دلار تجارت دوجانبه داشتند که ۹۰ درصد آن با یوان چین انجام شد. علاوه بر این، کشورهایی مانند هند، عربستان سعودی، امارات و ترکیه نیز از ارزهای دیگر به‌جای دلار برای تجارت با روسیه استفاده می‌کنند.
نقش BRICS در کنار گذاشتن دلار
گروه BRICS که شامل چین، روسیه، برزیل، هند و آفریقای جنوبی است، در سال ۲۰۰۹ تأسیس شد تا سلطه غرب بر نهادهای مالی بین‌المللی را کاهش دهد. از سال ۲۰۲۲، روسیه پیشگام ایده ایجاد یک ارز بین‌المللی برای BRICS شد. این موضوع در اجلاس BRICS در آگوست ۲۰۲۳ مورد بررسی قرار گرفت و پیشنهاد شد این ارز جدید «R5» نام‌گذاری شود. امروزه، BRICS شامل ۱۴ کشور است که ۲۵ درصد از اقتصاد جهانی و تقریباً نیمی از جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند.
اخبار برگزیدهاقتصاد کلانلینک کوتاه :