بورس، پیشتاز مطلق سرمایه‌گذاری

دیبا حاجیها-جهان صنعت نیوز: بازارهای مالی ایران همواره در معرض نوسانات شدید اقتصادی، تحولات سیاسی و تغییرات بین‌المللی بوده‌اند. این بازارها، به‌عنوان بسترهای اصلی سرمایه‌گذاری، تحت تأثیر عواملی همچون تورم، سیاست‌های پولی و مالی، تغییرات نرخ ارز، تحریم‌ها، ناترازی انرژی و … روندهای متفاوتی را تجربه کرده‌اند که در بازه زمانی کوتاه‌مدت ضررهای هنگفتی را به سهامداران تحمیل کرده است. در این میان، همواره این سؤال مطرح بوده است که با توجه به ریسک بالای بازار سهام و رشد چشم‌گیر دارایی‌هایی همچون مسکن و سکه طلا که در اثر تورم به طور فزاینده‌ای افزایش قیمت داشته‌اند، آیا بورس همچنان گزینه‌ای جذاب برای سرمایه‌گذاری به شمار می‌آید یا بهتر است به سمت خرید و نگهدارایی دارایی‌های غیر مولد حرکت کنیم؟

چندی است که در کانال‌های تلگرامی و همچنین در میان فعالان بازار سرمایه یک تفکر ناامید کننده شکل گرفته است. شاخص کل بورس تهران در یک سال اخیر تقریبا ۳۰ درصد رشد داشته است درحالی‌که قیمت طلا بیش از ۱۰۰ درصد رشد کرده است. یعنی اگر سرمایه‌گذار در ابتدای سال همان مبلغی را که در اختیار بازار سرمایه و تولید کشور قرار داده بود، به خرید طلا اختصاص می‌داد بدون این که لازم باشد استرس بکشد و برای مدیریت سرمایه، مدیریت ریسک، بررسی مداوم تابلو و غیره وقت زیادی را صرف کند، بازدهی بسیار بیشتری کسب می‌کرد. برای صحت سنجی این موضوع لازم است کمی بلندمدت‌تر به عملکرد بازار سرمایه، مسکن، طلا و شاخص قیمت مصرف‌کننده ،به عنوان بازتاب‌دهنده تورم، نگاه کنیم تا ببینیم آیا سهام انقدری که می‌گویند عملکرد ضعیفی داشته است یا این فضا ناشی از نوسانات بی‌شمار بازار سرمایه است.

بورس برنده نبردی ۳۰ ساله

طی سه دهه گذشته، بازار سرمایه ایران رشد چشمگیری را تجربه کرده و شاخص کل بورس در این مدت بیش از ۵۰۶۶ برابر شده است. در مقایسه، شاخص قیمت مسکن(HPI) ۱۴۴۴ برابر، سکه طلا ۱۳۶۲ برابر، شاخص قیمت مصرف‌کننده ۳۸۹ برابر و نرخ دلار تنها ۲۲۰ برابر رشد داشته است. این آمار نشان می‌دهد که بورس توانسته عملکردی فراتر از سایر بازارها ارائه دهد و از بازارهای موازی به‌طور چشم‌گیری در کسب بازدهی موفق‌تر باشد.

از سوی دیگر، تورم بالا که به‌عنوان یک ویژگی پایدار اقتصاد ایران شناخته می‌شود، دغدغه اصلی سرمایه‌گذاران نه فقط در بازار سهام بلکه در هر بازاری است. سرمایه‌گذاران برای حفاظت از ارزش پول خود در برابر تورم همواره دنبال بازاری هستند که بیشترین بازدهی را نصیب آن‌ها کند.

 آمار نشان می‌دهد که تأثیر تورم بر بورس بسیار بیشتر از سایر بازارها بوده است. به بیان دیگر، در حالی که تورم باعث افزایش قیمت تمامی دارایی‌ها شده، بورس به دلیل ماهیت پویای خود و انعطاف‌پذیری بالاتر نسبت به سیاست‌های پولی و مالی، توانسته به‌عنوان یک گزینه سرمایه‌گذاری مطمئن‌تر ظاهر شود. دلیل این امر را می‌توان در ارتباط مستقیم بسیاری از شرکت‌های بورسی با تورم جست‌وجو کرد. برای مثال شرکت‌هایی که در صنایع پتروشیمی و فلزات اساسی فعالیت می‌کنند و ذاتا ماهیت صادرات محور دارند، از رشد نرخ ارز و افزایش قیمت‌های جهانی بهره برده و در نتیجه، سهام آن‌ها با افزایش سودآوری رشد قابل‌توجهی داشته است. در نتیجه سهام در ۳۰ سال اخیر نه تنها سرمایه‌گذاران را از تورم محافظت کرده بلکه در مقایسه با بازارهای موازی نیز عملکرد به مراتب بهتری داشته است.

هرچند این بازار فرصت‌های سودآوری بالایی را در درون خود می‌پروراند، اما همچنان فعالیت در بازار سرمایه نیازمند دانش و شناخت کافی است. نوسانات قیمتی و سیاست‌های اقتصادی می‌توانند بورس را تحت تأثیر قرار دهند، اما در بلندمدت داده‌ها نشان می‌دهد که این بازار بهترین گزینه برای حفظ ارزش سرمایه بوده است.

پیشتازی بورس در ۱۵ سال اخیر

در ۱۵ سال گذشته، بازارهای مختلف مسیرهای متفاوتی را طی کرده‌اند و هر یک تحت تأثیر عوامل اقتصادی، سیاست‌های پولی و تورم فزاینده کشور رشد کرده‌اند. با این حال، داده‌ها نشان می‌دهد که بورس همچنان برترین بازار سرمایه‌گذاری بوده و بیشترین بازدهی را نسبت به سایر بازارها ثبت کرده است. شاخص کل بورس طی این دوره ۲۵۷ برابر شده که اختلاف قابل‌توجهی با سایر بازارها دارد. در همین مدت، شاخص قیمت مسکن تنها ۲۱ برابر رشد کرده و سکه طلا با ۱۷۱ برابر افزایش، همچنان پشت سر بورس قرار گرفته است. شاخص قیمت مصرف‌کننده که بیانگر میزان تورم در کشور است، ۳۳ برابر شده و نرخ دلار نیز ۵۸ برابر شده است. این آمار به روشنی نشان می‌دهد که بورس نه‌تنها از تورم جا نمانده، بلکه چندین برابر نرخ رشد تورم سودآوری داشته است.

جز موضوع صادرات محور بودن شرکت‌های بورسی و درنتیجه انتفاع آن‌ها از درآمد دلاری، موضوع دیگری نیز وجود دارد که بازار سرمایه را در مقابل بازارهای موازی یاری می‌کند و آن، ورود نقدینگی به بورس، افزایش حجم معاملات و توسعه ابزارهای مالی است که نقش مهمی در این رشد داشته است. با این حال، باید در نظر داشت که بورس بازاری پرنوسان است و نیاز به دانش، تحلیل و مدیریت ریسک دارد. هرچند که در بلندمدت، آمارها نشان می‌دهد که بورس بهترین گزینه برای سرمایه‌گذاری بوده و همچنان توانایی حفظ ارزش سرمایه را در برابر تورم دارد، اما تصمیم‌گیری آگاهانه و بهره‌گیری از استراتژی‌های مناسب برای فعالیت در این بازار از اهمیت بالایی برخوردار است.

صدرنشینی بورس در دهه‌ای پرنوسان

در دهه گذشته، اقتصاد ایران تحت تأثیر عوامل متعددی از جمله تحریم‌های بین‌المللی، نوسانات نرخ ارز و سیاست‌های پولی داخلی دستخوش تغییرات گسترده‌ای شده است. این ۱۰ سال، در ریزش سنگین سال ۱۳۹۹، فرار پول حقیقی به بازار سرمایه، نوسان‌گیری‌های متعدد از بورس و غیره را در درون خود دارد اما با این حال، بررسی روند بازدهی بازارهای مختلف نشان می‌دهد که بورس همچنان توانسته عملکرد بهتری نسبت به سایر گزینه‌های سرمایه‌گذاری داشته باشد. شاخص کل بورس در این دوره ۲۶ برابر شده که از رشد سایر بازارها پیشی گرفته است. در مقابل، قیمت مسکن ۲۱ برابر افزایش یافته و سکه طلا با ۴۳ برابر رشد، جایگاه بالاتری نسبت به مسکن و ارز داشته است. شاخص قیمت مصرف‌کننده، طی این دوره ۱۲ برابر شده و نرخ دلار نیز ۱۸ برابر رشد کرده است. در این بازه زمانی بازارهایی مانند مسکن و ارز، تحت تأثیر عوامل بیرونی همچون تحریم‌ها و ناآرامی‌های منطقه و سیاست‌های کنترلی نظیر تخصیص ارز ترجیحی، کنترل عرضه و تقاضای ارز، طرح‌هایی همچون مسکن ملی، کنترل تسهیلات بانکی برای کاهش تقاضای مسکن و غیره، رشد محدودتری را تجربه کرده‌اند. در سوی دیگر، ورود نقدینگی به بازار سرمایه و توسعه ابزارهای مالی نظیر احداث أنواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری به رشد پایدار بورس کمک کرده است. در نهایت، داده‌های دهه اخیر نشان می‌دهد که بورس همچنان به عنوان گزینه‌ای برتر برای سرمایه‌گذاری بلندمدت مطرح بوده و توانسته در برابر تورم، ارزش سرمایه را بهتر حفظ کند.

درخشش بورس در بازه پنج ساله

در پنج سال گذشته، اقتصاد ایران اندکی از بند تحریم‌ها رها شد و توانست به طور مجدد صادرات نفت خود را از سر بگیرد. هرچند صادرات نفت با قیمتی کمتر از قیمت‌ جهانی انجام می‌شد لکن فروش محدود طلای سیاه به کشورهایی خاص، بحران کسری بودجه دولت را کمی تا اندکی تسکین دارد. با این حال، نوسانات نرخ ارز، افزایش تورم و تحریم‌های خارجی همگی تاثیر خود  در تعیین روند بازارهای مالی برجای گذاشتند. با این وجود، بررسی عملکرد بازارهای مختلف نشان می‌دهد که بورس همچنان در مقایسه با سایر گزینه‌های سرمایه‌گذاری، بازدهی بالاتری را به ثبت رسانده است. در این دوره، شاخص کل بورس ۱۱ برابر شده که نشان‌دهنده رشد چشمگیر آن نسبت به سایر بازارهاست. در مقابل، شاخص قیمت مسکن ۶ برابر افزایش یافته و سکه طلا با ۹ برابر رشد، عملکردی بهتر از مسکن و ارز داشته است. شاخص قیمت مصرف‌کننده که میزان رشد تورم را نشان می‌دهد، طی این مدت ۵ برابر شده و نرخ دلار نیز ۴ برابر افزایش یافته است.

این مقایسه نشان می‌دهد که بورس، نه‌تنها در برابر تورم مقاومت کرده، بلکه در مقایسه با بازارهای موازی، بازدهی بیشتری را برای سرمایه‌گذاران خود فراهم آورده است. یکی از مهم‌ترین دلایل این برتری، افزایش سودآوری شرکت‌های بورسی و رشد ارزش دارایی‌های آن‌ها در نتیجه تورم و افزایش نرخ ارز است. بسیاری از صنایع بورسی، از جمله شرکت‌های صادرات‌محور در حوزه‌های پتروشیمی، فولاد و معدن، توانسته‌اند با افزایش قیمت‌های جهانی و رشد نرخ ارز، سودآوری بالایی را تجربه کنند. در مقابل، بازارهای دیگر مانند مسکن و ارز، با محدودیت‌های بیشتری در مسیر رشد مواجه بوده‌اند و سیاست‌های کنترلی دولت نیز نقش مهمی در کاهش نوسانات آن‌ها داشته است و حتی بازار مسکن را به ورطه رکود کشانده است.

با این حال، با هم تاکید می‌شود که نباید از ریسک‌های ذاتی بورس غافل شد. نوسانات بازار سرمایه، وابستگی آن به سیاست‌های اقتصادی و تصمیمات دولت، و همچنین تأثیر عوامل غیراقتصادی، از جمله چالش‌هایی است که سرمایه‌گذاران باید به‌طور کامل از آن آگاهی داشته باشند.

چرا بورس؟

بورس ایران طی سال‌های اخیر در بازه‌های زمانی میان‌مدت و بلندمدت توانسته بیشترین بازدهی را نسبت به سایر بازارهای مالی ارائه دهد و به‌عنوان گزینه‌ای برتر برای سرمایه‌گذاری شناخته شود. دلایل متعددی را می‌توان برای این رشد پایدار مطرح کرد که در ترکیب با یکدیگر، شرایط مناسبی را برای رونق بازار سرمایه فراهم آورده‌اند. یکی از مهم‌ترین عوامل، افزایش حجم نقدینگی در اقتصاد ایران است که به‌دلیل رشد پایه پولی و سیاست‌های پولی انبساطی، روندی صعودی داشته است. این حجم عظیم از نقدینگی، در مقاطع مختلف به سمت بازارهای مختلفی از جمله ارز، مسکن، طلا و بورس حرکت کرده، اما بورس به‌عنوان بازاری با ظرفیت جذب بالاتر که سرعت‌ نقدشوندگی قابل‌توجهی نیز دارد، توانسته بخش بزرگی از این نقدینگی را به خود اختصاص دهد.

یکی دیگر از عوامل کلیدی در رشد بورس، افزایش ارزش جایگزینی شرکت‌های بورسی است. با توجه به رشد هزینه‌های تولید، افزایش قیمت ماشین‌آلات، مواد اولیه و هزینه‌های راه‌اندازی کسب‌وکارها، ارزش جایگزینی بسیاری از شرکت‌های فعال در بازار سرمایه به‌شدت افزایش یافته است. این موضوع موجب شده است که قیمت سهام این شرکت‌ها نیز با رشد قابل‌توجهی مواجه شود، زیرا سرمایه‌گذاران به این نتیجه رسیده‌اند که ارزش دارایی‌های شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس، متناسب با افزایش هزینه‌های جایگزینی، افزایش یافته و در نتیجه سهام آن‌ها به‌عنوان یک دارایی باارزش شناخته می‌شود. یکی از علل اصلی جذابیت افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها در بورس ایران نیز فزاینده بودن سرعت رشد ارزش دارایی‌ها است. در سایر کشورهای جهان مخصوصا کشورهای غربی که تورم چندانی وجود ندارد، تجدید ارزیابی دارایی‌ها تاثیر زیادی بر قیمت یک سهم یا تشکیل صف خرید و فروش برای آن ندارد اما در کشور ما که میانگین تورم ۴۵ الی ۵۰ درصد در سال را تجربه می‌کند، حتی تجدید ارزیابی بعد از پنج سال می‌تواند در میزان دارایی‌های شرکت تاثیر به‌سزایی داشته باشد چه برسد به شرکتی شاخص‌ساز با مارکت کپ بالا که سال‌ها است صورت‌های مالی خود را بازبینی نکرده است.

از طرفی، تورم همواره یکی از مهم‌ترین محرک‌های افزایش قیمت دارایی‌ها در اقتصاد ایران بوده است. با توجه به اینکه ایران در دهه‌های اخیر همواره با تورم بالا مواجه بوده، دارایی‌هایی که قابلیت رشد متناسب با تورم را دارند، از جمله سهام شرکت‌های بورسی، بیشترین رشد را تجربه کرده‌اند. برخلاف پول نقد که در برابر تورم کاهش ارزش پیدا می‌کند، سهام شرکت‌ها به‌واسطه افزایش قیمت محصولات و خدماتشان، می‌توانند از تورم تأثیر مثبت بگیرند و به همین دلیل، همواره مورد توجه سرمایه‌گذاران قرار گرفته‌اند.

از سوی دیگر، محدودیت‌های موجود در سایر بازارهای مالی از جمله کنترل‌های دولتی بر بازار ارز، سخت‌گیری‌های مالیاتی در حوزه مسکن و محدودیت‌های مربوط به خرید و فروش طلا، موجب شده است که سرمایه‌گذاران گزینه‌ای مناسب‌تر و با نقدشوندگی بالاتر را برای سرمایه‌گذاری انتخاب کنند.

علاوه بر تمامی این عوامل، رشد سودآوری شرکت‌های بورسی، مخصوصا شرکت‌های صادرات‌محور که از افزایش نرخ ارز منتفع می‌شوند، یکی از محرک‌های اصلی رشد بازار سرمایه بوده است. صنایع پتروشیمی، فلزات اساسی، معدنی‌ها و برخی از صنایع غذایی و دارویی، توانسته‌اند با افزایش قیمت محصولات خود که از رشد نرخ ارز نشات می‌گیرد، درآمدهای ریالی بالاتری کسب کنند و این موضوع تأثیر مستقیمی بر افزایش قیمت سهام آن‌ها داشته است.

در مجموع، ترکیب این عوامل باعث شده است که بورس ایران در تمامی بازه‌های زمانی، از سایر بازارها عملکرد بهتری داشته باشد و همچنان به‌عنوان پربازده‌ترین بازار مالی کشور شناخته شود.

بورسپیشنهاد ویژه