آیا ورود به زمین بازی خطرناک ارز تک‌نرخی باعث استیضاح همتی شد؟

هما میرزایی- جهان صنعت نیوز: پس از استیضاح همتی برخی کارشناسان اقتصادی که مخالف عزل او بودند، اقدامات وی در جهت از بین بردن اختلاف نرخ رسمی ارز و بازار آزاد را عامل برکناری وی دانسته‌اند. تیم اقتصادی دولت چهاردهم و به خصوص وزیر اقتصاد، از ابتدای فعالیت خود بر لزوم تک نرخی کردن ارز تاکید داشتند و وضعیت فعلی را منشا به وجود آمدن انواع رانت‌ها معرفی می‌کردند.

آذر ماه امسال بود که همتی در صفحه شخصی خود در توییتر نوشت: بر اساس یافته‌های علم اقتصاد و تجربه خود در این سال‌ها می‌گویم که بدون مهار تورم، دفاع از نرخ‌های ارز غیر واقعی، اگر هم در کوتاه مدت فایده اندکی برای آن متصور شویم، پایدار نیست بلکه با از بین بردن ذخایر ارزی امنیت اقتصادی کشور را دچار آسیب جدی می‌کند.

حذف سامانه نیما و شدت گرفتن اختلاف ارز رسمی و آزاد

از ابتدای اعلام این تصمیم کارشناسان درباره اجرای سیاست تک نرخی سازی ارز در شرایط تورمی فعلی اختلاف نظر داشتند. مخالفان از نبود زیرساخت‌های لازم برای اجرای این سیاست می‌گفتند و تشدید تورم را اولین نتیجه آن می‌دانستند. اول بهمن امسال، سخنگوی مرکز مبادله ارز و طلای ایران اعلام کرد که از این تاریخ سامانه نیما متوقف می‌شود و تمام معاملات ارز در کشور صرفا از طریق مرکز مبادله و بازار ارز تجاری صورت می‌گیرد.  پس از حذف سامانه نیما بر خلاف آنچه که تصور می‌شد، اختلاف نرخ ارز رسمی و بازار آزاد افزایش پیدا کرد و به حدود ۲۵ هزار تومان رسید. پس از حذف ارز نیمایی، کالاهایی که ارز ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومانی دریافت می‌کردند، کاهش پیدا کردند اما نه به آن میزان که مدنظر دولت بود. ترس از افزایش قیمت کالاهای اساسی مورد نیاز مصرف‌کنندگان و عدم تامین زیرساخت‌های لازم در شرایط تورم و رکود تورمی مانع از اجرای چنین سیاستی شد.  

غلامرضا تاجگردون، رئیس کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس شورای اسلامی در مصاحبه‌ای گه اخیرا با پایگاه خبری جماران انجام داده، با اشاره به اقدام دولت در حذف ارز ترجیحی می‌گوید: بد عمل کردند ولی در نهایت، این تصمیمی بود که باید گرفته می‌شد. مسئله این است که انتخاب بین یک تصمیم رانتی یا یک اصلاح اقتصادی بدون رانت (یا با حداقل رانت) مطرح بود. سال‌هاست که چندین میلیارد دلار از ارز مملکت به دلیل شکاف ارزی به جیب عده‌ای خاص می‌رود. همه هم می‌دانیم رانت است. به جز مبالغ قابل توجهی که به واسطه تحریم دارند به جیب می‌زنند، ما سال‌هاست که ارز ترجیحی را از ۴۲۰۰ تومان تا ۲۸ هزار تومان تخصیص داده‌ایم، اما در این چند سال، هیچ کالایی با این نرخ‌ها به دست مردم نرسیده است. مثلاً سال گذشته ۱۸ میلیارد دلار ارز ترجیحی تخصیص داده شد. حالا شما ۱۸ میلیارد دلار را ضربدر ۱۰ کنید. نمی‌گویم در ۳۰ یا ۴۰ هزار تومان ضرب کنید، یعنی رقم به این هنگفتی است. حالا شما باید انتخاب کنید. پس اصل تصمیم برای تغییر بازار، اشتباه نبود، بلکه زمان و نحوه اجرای آن و فاکتورهای متعددی که باید کنار هم بگذارید، تا این سیاست بتواند درست عمل کند، اهمیت داشت.

آیا مافیایی قدرتمند پشت استیضاح همتی ایستاده بود؟

حالا و به بهانه استیضاح همتی، بسیاری از کارشناسان اقتصادی می‌گویند در طول سالیان گذشته ارز چند نرخی چنان فرصتی برای قاچاقچیان و رانت‌خواران ایجاد کرده است که دیگر نمی‌توان شرایط را به راحتی تغییر داد. فساد گسترده‌ای که در جای جای اقتصاد نفوذ کرده و حذف آن به این سادگی‌ها ممکن نیست. در شبکه‌های مجازی برخی نوشته‌اند مافیای ارزی چنان قدرتمند است که وزیر اقتصاد را به دلیل مطرح کردن ایده تک نرخی سازی ارزی برکنار می‌کند؛ چرا که پای میلیاردها دلار رانت ارزی در میان است. تخصیص ارز با نرخ رسمی در نبود نظارت و شفافیت بستر مناسبی برای توزیع ناعادلانه منابع مالی ایجاد کرده و با حذف رقبای کم برخوردارتر از رانت، امکان ایجاد بازار رقابتی را از بین می‌برد. مانند تمام ناهنجاری‌های اقتصادی، در این میان عده معدودی برخوردار از رانت و متصل به منابع قدرت و ثروت، فربه‌تر شده و انحصار را در دست می‌گیرند.  

زبان سرخ سر سبز بر باد داد؟

نمایندگان موافق برکناری همتی در مجلس می‌گویند دلیل اصلی ایشان برای این تصمیم عدم اجرای سیاست‌های مناسب در جهت کنترل نرخ تورم ، افزایش سرسام‌آور نرخ ارز و کاهش ارزش پول ملی است. در طرف مقابل، طرفداران وزیر معزول با اشاره به اتفاقات سیاسی غیر قابل پیش‌بینی مانند جنگ غزه، ترور اسماعیل هنیه در تهران، اتفاقات سوریه و … نقش وزیر تازه بر سر کار آمده را در بروز چنین شرایطی کمرنگ می‌دانند. در این بین عده‌ای همتی را قهرمانی می‌بینند که با اقداماتی مانند واگذاری ایران خودرو به بخش خصوصی و حرکت به سوی تک نرخی کردن ارز توجه مافیا را به خود جلب کرد. به قول معروف زبان سرخ سر سبز می‌دهد بر باد. 

 

اخبار برگزیدهاقتصاد کلان