یارانه‌ها مسکن موقت نابرابری؟ شهری‌ها همچنان در صف بی‌عدالتی درآمدی
ضریب جینی در چهار دهه اخیر نشان می‌دهد که نابرابری درآمدی در شهرها همواره بیشتر از روستاها بوده است.
جهان صنعت نیوز، داده‌های مرکز آمار ایران طی ۴۰ سال گذشته نشان می‌دهد که ضریب جینی در مناطق شهری همواره بالاتر از روستاها بوده است، به‌جز یک سال استثنا. بیشترین نابرابری درآمدی شهری در سال ۱۳۶۶ و روستایی در سال ۱۳۶۹ ثبت شده و اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها در سال‌های ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۲ باعث کاهش نسبی این شاخص شد، اما در ادامه با افزایش تورم و کاهش اثر سیاست‌های حمایتی، شکاف درآمدی مجدداً رو به افزایش رفت.
بررسی چهار دهه داده‌های ضریب جینی در ایران
در طول ۴۰ سال گذشته، همواره نابرابری درآمدی در مناطق شهری بیش از مناطق روستایی بوده است. این مسئله که با شاخص «ضریب جینی» سنجیده می‌شود، تصویری روشن از توزیع درآمد و فاصله طبقاتی در ایران ارائه می‌دهد و نشان می‌دهد که اگرچه سیاست‌های مقطعی مانند پرداخت یارانه‌ها توانسته‌اند نابرابری را کاهش دهند، اما فشارهای تورمی و تحولات اقتصادی آن را دوباره افزایش داده‌اند.
شهرها در صدر نابرابری
ضریب جینی به عنوان یکی از مهم‌ترین شاخص‌های سنجش توزیع درآمد، رقمی بین صفر و یک است؛ هرچه این عدد به یک نزدیک‌تر باشد، نابرابری بیشتر است. طبق آمار مرکز آمار ایران، بیشترین مقدار ضریب جینی شهری در سال ۱۳۶۶ و با عدد ۰.۴۳۴۷ به ثبت رسیده است. در همان حال، بیشترین نابرابری درآمدی در روستاها در سال ۱۳۶۹ با ضریب ۰.۴۱۸۴ گزارش شد.
تنها استثنا در این روند به سال ۱۳۷۷ بازمی‌گردد که ضریب جینی در مناطق شهری و روستایی تقریباً برابر شد. اما در باقی سال‌ها، همواره ضریب شهرها بالاتر بوده است. دلیل اصلی این شکاف، توزیع نابرابر فرصت‌های اقتصادی و اختلاف قابل‌توجه در سطح درآمدها در شهرهاست؛ هرچند که میانگین دستمزد در شهرها بیشتر است، اما دامنه اختلاف درآمدی نیز شدیدتر است.
تأثیر مقطعی یارانه‌ها و بازگشت نابرابری
در بازه سال‌های ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۲، اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها باعث شد ضریب جینی در هر دو منطقه کاهش پیدا کند. در این دوره، ضریب شهری از ۰.۳۸۴۱ به ۰.۳۵۱۲ و ضریب روستایی از ۰.۳۸۰۹ به ۰.۳۲۴۳ کاهش یافت. اما این روند دوام نداشت. از سال ۱۳۹۳ به بعد و هم‌زمان با افزایش تورم و کاهش ارزش یارانه‌ها، شاخص نابرابری دوباره صعودی شد.
وضعیت نابرابری در سال ۱۴۰۲
طبق جدیدترین داده‌ها، در سال ۱۴۰۲ ضریب جینی در شهرها از ۰.۳۶۹۶ به ۰.۳۸۲۰ افزایش یافته است؛ اما در روستاها از ۰.۳۶۴۳ به ۰.۳۵۸۳ کاهش یافته است. این موضوع حاکی از آن است که نابرابری درآمدی در مناطق شهری رشد کرده و در روستاها اندکی بهبود یافته است. عواملی مانند مهاجرت روستاییان کم‌درآمد به شهرها، کاهش قدرت خرید و نوسانات اقتصادی در شهر، در افزایش این شکاف تأثیرگذار بوده‌اند.
اصلاحات ساختاری ضروری است
بررسی‌های بلندمدت نشان می‌دهد که در نبود اصلاحات پایدار و ساختاری، سیاست‌های موقتی مانند یارانه‌های نقدی نمی‌توانند به بهبود پایدار نابرابری کمک کنند. اگرچه در برخی سال‌ها کاهش موقتی در نابرابری رخ داده، اما روند کلی همواره افزایش شکاف درآمدی به‌ویژه در مناطق شهری بوده است. کاهش نابرابری نیازمند توزیع عادلانه‌تر فرصت‌ها، کاهش تورم و بازطراحی سیاست‌های حمایتی با اثربخشی بلندمدت است.
منبع: اکوایران
اقتصاد کلانلینک کوتاه :