قفل رشد در انتظار مذاکره؛ برجام دیروز و فردای توافق
تجربه برجام نشان داد که دیپلماسی و مذاکره می‌تواند تأثیر مستقیم بر رشد اقتصادی ایران داشته باشد، به ویژه در بخش‌های صادرات نفت، گردشگری و سرمایه‌گذاری خارجی. در صورت دستیابی به توافق جدید، اقتصاد ایران ممکن است شاهد بازگشت رونق و رشد اقتصادی در مدت نسبتا کوتاهی باشد.
محمد اصغرزاده مرغملکی- جهان صنعت نیوز: مرور روند رشد اقتصادی ایران پس از توافق برجام، نشان می‌دهد که سیاست خارجی و دیپلماسی هسته‌ای تأثیر مستقیمی بر شاخص‌های کلان اقتصادی کشور داشته‌اند؛ به‌ویژه در بخش‌هایی مانند گردشگری، صادرات نفت و سرمایه‌گذاری خارجی. در حالی که احتمال احیای یک توافق جدید در فضای سیاسی پررنگ‌تر شده، تجربه برجام به ما می‌گوید که توافق‌ها چگونه می‌توانند درهای بسته اقتصاد را باز کنند.
برجام؛ گشایش اقتصادی در سایه دیپلماسی
سال ۱۳۹۴، درحالی‌که ایران درگیر محدودیت‌های ناشی از تحریم‌های اقتصادی بود، رشد اقتصادی کشور به منفی ۲ درصد رسید؛ رقمی که حکایت از رکود سنگین در پی انسداد ارتباطات مالی، محدودیت صادرات نفت و فضای بی‌اعتمادی در سرمایه‌گذاری داشت. اما در سال ۱۳۹۵، پس از اجرایی‌شدن توافق هسته‌ای یا همان برجام، چرخ اقتصاد به شکل قابل‌توجهی به حرکت درآمد.
در همان سال نخست، نرخ رشد اقتصادی به ۸.۲ درصد جهش پیدا کرد. این اتفاق نه تنها نتیجه افزایش صادرات نفت و دسترسی به منابع ارزی بلوکه‌شده بود، بلکه بازتاب کاهش ریسک‌های سیاسی و بهبود چشم‌انداز تجارت خارجی برای ایران به شمار می‌رفت.
گردشگری؛ شاخص چابک در اتمسفر سیاست
یکی از بخش‌هایی که بلافاصله به ثبات سیاسی ناشی از توافق هسته‌ای واکنش نشان داد، صنعت گردشگری بود. با آغاز اجرای برجام، ایران دوباره به‌عنوان مقصدی امن و جذاب در میان گردشگران خارجی به‌ویژه اروپایی‌ها مطرح شد؛ به‌طوری که تنها در سال ۱۳۹۵، شمار گردشگران اروپایی ورودی به کشور با رشد چشمگیر ۸۰ درصدی مواجه شد.
این روند در سال ۱۳۹۶ نیز ادامه یافت و با افزایش ۱۱.۶ درصدی جذب گردشگر، صنعت توریسم توانست بخشی از رکود سال‌های تحریم را جبران کند. این آمار، بیش از هر تحلیل دیگری، نشان‌دهنده تأثیر مستقیم فضای سیاسی بر تقاضای بین‌المللی برای سفر به ایران است؛ بخشی که به سرعت و پیش از صنایع دیگر، سیگنال‌های مثبت دیپلماتیک را دریافت و به آنها واکنش نشان می‌دهد.
بازگشت تحریم‌ها؛ اقتصاد دوباره در سراشیبی سقوط
اما این روند صعودی دیری نپایید. با روی کار آمدن دولت دونالد ترامپ در آمریکا و خروج این کشور از توافق هسته‌ای در سال ۱۳۹۷، اقتصاد ایران بار دیگر تحت فشارهای شدید تحریمی قرار گرفت. در همان سال، نرخ رشد اقتصادی به منفی ۳ درصد سقوط کرد و این روند در سال ۱۳۹۸ هم تکرار شد.
گردشگری نیز متأثر از این تحولات سیاسی و کاهش اعتماد بین‌المللی، دچار افت شد. ورود گردشگران خارجی در سال ۱۳۹۷ نسبت به سال پیش، کاهش ۱۵ درصدی را تجربه کرد؛ عددی که به‌خوبی نشان می‌دهد صنعت توریسم چقدر نسبت به تحولات دیپلماتیک حساس است.
آینده اقتصاد؛ توافق جدید و احتمال جهش دوباره
حالا که مذاکرات برای رسیدن به توافقی جدید با ایالات متحده در دستورکار قرار گرفته، بار دیگر این پرسش جدی مطرح است که آیا اقتصاد ایران می‌تواند مسیر رشد سال‌های ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ را تکرار کند؟
بر اساس تجربه برجام، در صورت امضای توافق و کاهش فشارهای سیاسی و مالی، نخستین نشانه‌های بازگشت رونق، احتمالاً در بخش‌هایی چون صادرات نفت، جذب سرمایه‌گذاران خارجی و گردشگری دیده خواهد شد. چراکه این بخش‌ها به دلیل ماهیت بین‌المللی و ارتباط تنگاتنگ با فضای سیاسی، سریع‌تر از سایر حوزه‌ها به تحولات دیپلماتیک واکنش نشان می‌دهند.
وقتی سیاست خارجی، فرمان رشد اقتصادی را در دست می‌گیرد
کارنامه برجام به‌خوبی نشان داد که سیاست خارجی می‌تواند به موتور محرکه رشد اقتصادی تبدیل شود؛ آن هم در بازه زمانی کوتاه. صنایع مختلف کشور، از گردشگری گرفته تا صادرات نفت و تجارت خارجی، بار دیگر در آستانه تصمیم‌گیری‌های کلان بین‌المللی، چشم‌انتظار سیگنال‌هایی از میز مذاکرات هستند.
تجربه ثابت کرده است که توافق‌ها نه فقط یک قرارداد سیاسی، بلکه بلیت بازگشت به رونق اقتصادی‌اند. اقتصاد ایران نیز در شرایط فعلی نیازمند یک توافق مناسب است تا بتواند شرایط رکودی را پشت سر گذاشته و از روزهای نه چندان خوشایند فاصله بگیرد.
اخبار برگزیدهاقتصاد کلان
لینک کوتاه :