کشورهای فقیر دلشان برای پادشاه دلار تنگ خواهد شد

جهان صنعت نیوز، ضعیف شدن غیرمنتظره دلار آمریکا نه‌تنها سود شرکت‌های بین‌المللی از بازار آمریکا را کاهش داده، بلکه باعث تقویت ارزهای خارجی و در نتیجه افزایش قیمت محصولات صادراتی شده است. این روند فشار مضاعفی بر کشورهای صادرکننده مانند ژاپن و کشورهای اروپایی وارد کرده، به‌طوری‌که بانک‌های مرکزی مانند بانک مرکزی اروپا، بانک کره و احتمالاً بانک سوئیس به فکر کاهش نرخ بهره افتاده‌اند. همزمان، شرکت‌هایی مانند تویوتا، پرادا و هریس توئید با کاهش سودآوری روبرو شده‌اند. در مقابل، سیاست‌های تعرفه‌ای ترامپ و نوسانات سیاست‌های تجاری، سرمایه‌گذاران را از دارایی‌های دلاری دور کرده و آینده دلار به‌عنوان پناهگاه امن سرمایه را زیر سوال برده است.

کشورهای فقیر در تله نظم نوین ارزی

افت ارزش دلار معمولاً به نفع کشورهای در حال توسعه است. از آنجا که این کشورها بیشتر از کشورهای ثروتمند به دلار وام می‌گیرند، کاهش ارزش دلار باعث می‌شود بدهی‌هایشان سبک‌تر شود. هم‌زمان، واردات برایشان ارزان‌تر شده و این به ذخایر ارزی‌شان که اغلب تحت فشار است، کمک می‌کند و همچنین اعتماد سرمایه‌گذاران را افزایش می‌دهد. این الگو از ۱۹۷۱ تا ۱۹۷۸ (زمانی که کشورهای فقیر به‌شدت در زیرساخت‌ها سرمایه‌گذاری کردند) و از ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۸ (زمان رونق ناگهانی صادرکنندگان کالاهای اساسی) نیز دیده شده بود.

اما این بار اوضاع متفاوت خواهد بود. از اول آوریل تاکنون، ارزش دلار در برابر سبدی از ارزهای کشورهای ثروتمند ۴ درصد کاهش یافته و فروش اوراق خزانه‌داری آمریکا نیز جایگاه دلار به‌عنوان ارز ذخیره جهانی را به خطر انداخته است. با این حال، اقتصادهای نوظهور آسیب‌پذیرتر از همیشه وارد این دوره شده‌اند؛ یعنی قبل از اعلام تعرفه‌های دونالد ترامپ هم در شرایط دشواری بودند. ضعف فعلی دلار، بازتاب یک رکود معمولی نیست، بلکه نتیجه تلاش ترامپ برای تغییر نظم تجاری جهانی است. ترکیب تقاضای ضعیف آمریکا و موانع تجاری بیشتر، به رشد اقتصادی کشورهای فقیر که به صادرات وابسته‌اند، آسیب می‌زند. دلار ارزان‌تر هم نمی‌تواند این ضربه را جبران کند.

آثار محدود تضعیف دلار

شاخص MSCI که ۲۴ ارز را در برابر دلار دنبال می‌کند، از دوم آوریل (زمانی که ترامپ تعرفه‌هایش را به جهان تحمیل کرد) تنها ۰.۵ درصد افزایش یافته—رقمی که برای بهبود بودجه دولت‌ها کافی نیست. کشورهایی که بیشترین آسیب را از سیاست‌های ترامپ دیده‌اند، مانند کشورهایی در «آسیای کارخانه‌ای» و بسیاری از کشورهای آفریقایی، افت ارزش بیشتری نسبت به خود دلار تجربه کرده‌اند. به‌عنوان نمونه، در ۸ آوریل، ارزش دونگ ویتنام به پایین‌ترین حد تاریخی رسید. حتی با وجود عقب‌نشینی ترامپ از برخی تعرفه‌ها، ارزهای آسیب‌دیده هنوز نتوانسته‌اند زیان خود را جبران کنند.

بازارهای سهام نیز وضعیت بدتری دارند—از اول آوریل، شاخص بازارهای نوظهور داوجونز ۴ درصد کاهش یافته و طبق گزارش شرکت مدیریت دارایی «شرودرز»، ارزش اعتبارات شرکتی بازارهای نوظهور نیز در حال افت است.

آسیب‌پذیری اقتصادی کشورهای در حال توسعه

اقتصادهای فقیر عمدتاً با فروش کالا به مصرف‌کنندگان کشورهای ثروتمند رشد می‌کنند. در بهترین سناریو، کالاهایی که قرار بود به آمریکا صادر شوند، به چین و اروپا صادر خواهند شد—البته با تخفیف و هزینه بیشتر برای عبور از مرزهای جدید و انطباق با بازارهای دیگر. در بدترین حالت، کشورهای بزرگ ممکن است برای حمایت از صنایع داخلی خود، موانع تجاری بیشتری اعمال کنند. بازارهای نوظهور اکنون هم با تعرفه‌ها و هم با ابهام ناشی از آن‌ها دست‌وپنجه نرم می‌کنند. این ترکیب موجب شده پیش‌بینی‌های رشد اقتصادی منفی شود و «حق بیمه ریسک» (هزینه اضافه‌ای که کشورهای فقیر برای استقراض پرداخت می‌کنند) در بازار اوراق قرضه و سهام افزایش یابد. ممکن است بانک‌های مرکزی ناگزیر به کاهش نرخ بهره شوند—اقدامی که هرگونه مزیت باقی‌مانده از تضعیف دلار برای بودجه دولت‌ها را از بین می‌برد.

هزینه‌های رو به افزایش استقراض دلاری

در واقع، طبق گزارش جی‌پی مورگان چِیس، هزینه استقراض به دلار برای اقتصادهای نوظهور از همین حالا هم افزایش یافته است. شاخص بازدهی اوراق قرضه دولتی این کشورها اکنون ۰.۸ درصد بالاتر از میانگین پنج‌ساله خود است. و این فقط کشورهایی مانند پاکستان و سریلانکا با بدهی بالا را شامل نمی‌شود؛ طبق گزارش شرکت پژوهشی Tellimer، در ماه جاری هیچ بازار نوظهوری اوراق قرضه خارجی منتشر نکرده است.

خداحافظی با سلطه دلار؟

در حالی که کشورهای در حال توسعه مجبور به تطبیق با شوک تجاری خواهند شد، ممکن است دلار برای همیشه جایگاه خود را به‌عنوان ارز غالب جهان از دست بدهد. بری آیشن‌گرین، اقتصاددان دانشگاه برکلی کالیفرنیا، پیش‌بینی نمی‌کند که یک ارز خاص جای دلار را بگیرد، بلکه انتظار دارد دلار، یورو و یوان برای برتری با یکدیگر رقابت کنند. در این دنیای چندارزی، دیگر هیچ کشوری از «امتیاز فوق‌العاده»—یعنی تخفیف هزینه‌های استقراض که آمریکا اکنون از آن بهره‌مند است—سود چندانی نخواهد برد.

کشورهای فقیر، بازنده اصلی گذار ارزی

با این حال، کشورهای در حال توسعه بازنده اصلی این گذار خواهند بود، چون باید با ریسک‌های انتقالی دست و پنجه نرم کنند. بانک‌های مرکزی کشورهای فقیر ممکن است در تلاش برای مدیریت بدهی‌های دلاری بلندمدت خود، در حالی که واردات و سرمایه‌گذاری‌هایشان به یورو یا یوان انجام می‌شود، به تله بیفتند. به گفته آیشن‌گرین، بیشتر این کشورها ناچار خواهند بود یکی از سه ارز بزرگ را انتخاب کنند. واردات و صادرات نیز به سمت کشورهای آن بلوک متمایل خواهد شد، که هزینه‌های موقتی اما اضافی برای شرکت‌ها ایجاد می‌کند؛ در عین حال، مبادلات بین بلوک‌ها گروگان تنش‌های ژئوپلیتیک خواهند بود. کاهش نقش دلار ممکن است خبر خوبی برای چین و اروپا باشد، اما برای بقیه جهان چیزی جز دردسر نخواهد بود.

اخبار برگزیدهاقتصاد کلان