اقتصاد نقره‌ای و چالش بزرگ قرن
سالمندی جمعیت در جهان، رشد اقتصادی و بودجه دولت‌ها را با چالش روبه‌رو می‌کند.
جهان صنعت نیوز، جهان در حال ورود به دوره‌ای است که در آن جمعیت مسن‌تر بخش بزرگ‌تری از نیروی کار را تشکیل می‌دهد و این تغییر جمعیتی می‌تواند رشد اقتصادی، پایداری مالی دولت‌ها و بازار کار را تحت تأثیر قرار دهد. با این حال، اگر افراد مسن‌تر در سلامت خوبی به سر ببرند و قابلیت کاری خود را حفظ کنند، این تغییر به‌جای تهدید، به فرصتی برای افزایش مشارکت نیروی کار و بهره‌وری تبدیل خواهد شد. شرط موفقیت، اجرای سیاست‌هایی در حوزه سلامت، آموزش، سن بازنشستگی و کاهش شکاف‌های جنسیتی در بازار کار است.
جهان در مسیر سالمند شدن؛ چالشی جهانی با اثرات اقتصادی عمیق
جهان در حال ورود به مرحله‌ای بی‌سابقه از تغییرات جمعیتی است. طی دهه‌های آینده، نرخ رشد جمعیت به‌تدریج به صفر نزدیک می‌شود، سن متوسط جمعیت افزایش می‌یابد و سهم سالمندان در ساختار جمعیتی کشورهای مختلف به شکل چشمگیری بالا می‌رود. این دگرگونی جمعیتی که از آن با عنوان «ظهور اقتصاد نقره‌ای» یاد می‌شود، نه‌فقط بر بازار کار و رشد اقتصادی، بلکه بر بودجه عمومی، سیاست‌های بازنشستگی و حتی روابط خارجی کشورها تأثیر خواهد گذاشت.
خبر خوب این است که برخلاف تصور رایج، سالمندی امروز با گذشته تفاوت دارد. افراد مسن نه‌تنها بیشتر عمر می‌کنند، بلکه در مقایسه با نسل‌های قبل، سالم‌تر، قوی‌تر و باهوش‌تر هستند. در بسیاری از کشورها، توانایی‌های شناختی و جسمی افراد ۷۰ ساله امروز، معادل افراد ۵۰ ساله دو دهه پیش است. این یعنی اگر سیاست‌ها به‌درستی طراحی شوند، می‌توان نیروی کار مسن‌تر را فعال نگه داشت و از تجربه و بهره‌وری آن‌ها برای رشد اقتصادی بهره برد.
جمعیت مسن‌تر، رشد کندتر
با این حال، اثر خالص روند سالمندی بر اقتصاد جهانی منفی خواهد بود. طبق پیش‌بینی‌ها، رشد تولید جهانی طی سال‌های ۲۰۲۵ تا ۲۱۰۰ حدود ۲ درصد کمتر از میانگین سال‌های ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۸ خواهد بود. سهم زیادی از این کاهش به دلیل تغییرات جمعیتی است: کاهش جمعیت در سن کار، افزایش نرخ وابستگی سالمندان و فشار بر صندوق‌های بازنشستگی و هزینه‌های درمانی. بنابراین اگرچه سالمندی سالم بخشی از این فشار را جبران می‌کند، اما کافی نیست.
کارشناسان توصیه می‌کنند که برای مقابله با آثار سالمندی باید سه دسته سیاست در دستور کار قرار گیرد:
- سیاست‌های سلامت فعال: ارتقای سبک زندگی سالم، غربالگری بیماری‌های مزمن، آموزش عمومی درباره تغذیه، فعالیت بدنی و کاهش مصرف دخانیات.
- افزایش سن مؤثر بازنشستگی: نه صرفاً با افزایش سن قانونی، بلکه با مشوق‌هایی برای ماندن در بازار کار برای سالمندانی که توان کاری دارند.
- کاهش شکاف جنسیتی در مشارکت نیروی کار: ارتقای مشارکت زنان از طریق بهبود مرخصی‌های زایمان، دسترسی به خدمات نگهداری از کودک و انعطاف‌پذیری شغلی.
اجرای این سیاست‌ها می‌تواند تا سال ۲۱۰۰ رشد اقتصادی جهانی را به‌طور میانگین سالانه ۰.۳ تا ۰.۶ درصد بالا ببرد و بیش از نیمی از فشار جمعیتی را خنثی کند.
نقش حیاتی کشورها با جمعیت جوان
کشورهای دارای جمعیت جوان (مخصوصاً در آفریقا و بخش‌هایی از آسیا و خاورمیانه) هنوز فرصت بهره‌برداری از «سود جمعیتی» را دارند، اما این پنجره در حال بسته شدن است. این کشورها اگر بتوانند با اصلاح بازارهای مالی، ارتقای سرمایه انسانی و جذب سرمایه، از این دوره به‌درستی استفاده کنند، می‌توانند جهش اقتصادی بزرگی را تجربه کنند، در غیر این صورت با چالش‌های مشابه کشورهای پیرتر روبه‌رو خواهند شد.
پیامدهای مالی سالمندی؛ بدهی‌ها افزایش می‌یابد
با بالا رفتن سهم سالمندان، درآمد مالیاتی دولت‌ها کاهش و هزینه‌ها افزایش می‌یابد. به‌ویژه کشورهایی که بدهی عمومی بالایی دارند، برای حفظ پایداری مالی نیازمند اصلاحات ساختاری در نظام بازنشستگی و سیاست‌های مالی هستند. اما خبر خوب اینکه اگر سیاست‌های ارتقای سلامت، افزایش مشارکت نیروی کار و کاهش شکاف‌های جنسیتی اجرا شوند، بسیاری از کشورها خواهند توانست تا ۴ درصد از تولید ناخالص داخلی فضای مالی جدید برای هزینه‌های ضروری ایجاد کنند.
اقتصاد نقره‌ای، فرصت یا تهدید؟
سالمندی جمعیت اگر با غفلت و بی‌برنامگی همراه باشد، می‌تواند موتور رشد را کند کند، نظام بازنشستگی را ناپایدار و بدهی‌ها را فزاینده کند. اما اگر کشورها با نگاهی فعال به سیاست‌گذاری در حوزه سلامت، اشتغال، آموزش و عدالت جنسیتی بنگرند، می‌توانند از اقتصاد نقره‌ای به‌عنوان نیرویی تازه برای توسعه پایدار استفاده کنند.
منبع صندوق بین المللی پول
اقتصاد کلانپیشنهاد ویژهلینک کوتاه :