چشم‌انداز دور سوم مذاکرات چیست؟
برنامه‌ریزی برای دور سوم مذاکرات طی سه هفته اخیر، امیدها برای دستیابی به توافقی درباره برنامه هسته‌ای ایران را افزایش داده است؛ توافقی که می‌تواند از وقوع درگیری جدیدی در خاورمیانه جلوگیری کند.رئیس‌جمهور آمریکا اعلام کرده که باور دارد رسیدن به این توافق در دسترس است.
جهان صنعت نیوز به نقل از نیویورک تایمز: دور سوم مذاکرات میان ایران و ایالات متحده درباره فعالیت‌های هسته‌ای تهران برای روز شنبه برنامه‌ریزی شده است؛ اتفاقی که امیدها را برای دستیابی به توافقی تازه، که می‌تواند از یک درگیری دیگر در خاورمیانه جلوگیری کند، افزایش داده است. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، در گفت‌وگویی با مجله تایم که روز جمعه منتشر شد، گفت: « فکر می‌کنم ما با ایران به توافق خواهیم رسید. هیچ‌کس دیگری قادر به انجام این کار نیست.»
ترامپ در دوره نخست ریاست‌جمهوری خود در سال ۲۰۱۸ از توافق هسته‌ای پیشین با ایران خارج شد و آن را توافقی ناقص خواند. این مذاکرات می‌تواند امنیت منطقه‌ای و جهانی را دگرگون کند؛ چراکه هم احتمال حمله اسرائیل با حمایت آمریکا به تأسیسات هسته‌ای ایران را کاهش می‌دهد و هم می‌تواند مانع از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای شود. همچنین، یک توافق تازه می‌تواند چشم‌انداز اقتصادی و سیاسی ایران را متحول کند؛ از جمله با کاهش تحریم‌های آمریکا و باز کردن درهای کشور به روی سرمایه‌گذاران خارجی.
امروز چه اتفاقی قرار است بیفتد؟
استیو ویتکاف، نماینده ویژه ترامپ در امور خاورمیانه، عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، و تیم‌هایی از کارشناسان فنی دو طرف قرار است در سلطان‌نشین عمان، که نقش میانجی در این مذاکرات را ایفا می‌کند، دیدار کنند. این دور از مذاکرات شامل گفت‌وگوهای تخصصی و فنی خواهد بود؛ جلساتی که تیم‌های هسته‌ای و مالی دو طرف را گرد هم می‌آورد تا درباره جزئیات فنی به توافق برسند. این مسائل شامل نحوه نظارت بر تأسیسات هسته‌ای ایران، سطح غنی‌سازی اورانیوم، سرنوشت ذخایر اورانیوم با غنای بالا و همچنین کاهش تحریم‌ها خواهد بود.
ترامپ هدف مذاکرات را جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای عنوان کرده است؛ هرچند مقام‌های دولت او تاکنون پیام‌های ضدونقیضی درباره معنای دقیق این هدف فرستاده‌اند. مذاکرات امروز می‌تواند به روشن‌تر شدن چارچوب یک توافق احتمالی کمک کند.
چه چیزی در خطر است؟
یک توافق هسته‌ای جدید می‌تواند آغاز یک درگیری گسترده‌تر میان ایران، اسرائیل و ایالات متحده را به تأخیر بیندازد یا از آن جلوگیری کند. از زمان آغاز جنگ غزه در سال ۲۰۲۳، ایران و اسرائیل حملات مستقیمی علیه یکدیگر انجام داده‌اند. هفته گذشته، نیویورک تایمز گزارش داد که اسرائیل قصد داشت از ماه آینده به تأسیسات هسته‌ای ایران حمله کند، اما دونالد ترامپ ترجیح داد به جای آن به دنبال توافقی با تهران باشد. ترامپ در گفت‌وگوی خود با تایم گفت که حمله اسرائیل را متوقف نکرده، اما شرایط را برای انجام آن هم آسان نکرده است. او افزود: «فکر می‌کنم بدون حمله هم می‌توانیم به توافق برسیم. امیدوارم این‌طور شود.» همچنین تأکید کرد: « البته ممکن است در نهایت مجبور به حمله شویم، زیرا ایران نباید به سلاح هسته‌ای دست یابد.»
وضعیت فعلی برنامه هسته‌ای ایران
ایران در حال غنی‌سازی اورانیوم تا حدود ۶۰ درصد است؛ سطحی که کمی کمتر از میزان لازم برای تولید سلاح هسته‌ای است.
طبق گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA)، ایران به اندازه‌ای اورانیوم غنی‌شده انباشته کرده که در صورت تصمیم به ساخت سلاح، می‌تواند چندین بمب تولید کند. ایران همواره ادعا کرده که برنامه هسته‌ای‌اش کاملاً صلح‌آمیز است، و آژانس نیز تأیید کرده تاکنون نشانه‌ای از تلاش ایران برای ساخت سلاح نیافته است.
با این حال، ایران هشدار داده که در صورت حمله به تأسیسات هسته‌ای خود، به شدت پاسخ خواهد داد و ممکن است از معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) خارج شود. اقتصاد ایران و آینده ۹۰ میلیون جمعیت کشور نیز در معرض خطر است. سال‌ها تحریم، به همراه سوءمدیریت و فساد اقتصادی، موجب تورم مزمن شده است. بسیاری از ایرانیان امروز احساس می‌کنند در چرخه‌ای رو به سقوط گرفتار شده‌اند و به توافق احتمالی با آمریکا به عنوان روزنه‌ای برای بهبود اوضاع نگاه می‌کنند.
دورهای قبلی مذاکرات چه شد؟
دور نخست مذاکرات دو هفته پیش در عمان برگزار شد و دور دوم نیز آخر هفته گذشته در رم انجام گرفت. هر دو طرف اعلام کرده‌اند که مذاکرات سازنده بوده و روند گفتگوها در مسیر درستی پیش می‌رود. مقام‌های ایرانی گفته‌اند حاضرند سطح غنی‌سازی اورانیوم را به ۳.۶۷ درصد، مطابق با توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵، کاهش دهند؛ سطحی که برای تولید سوخت نیروگاه‌های هسته‌ای مناسب است.
اختلافات بر سر چیست؟
یکی از اصلی‌ترین اختلافات، مسئله ادامه غنی‌سازی اورانیوم توسط ایران است. استیو ویتکاف از طرحی سخن گفته که در آن ایران می‌تواند تحت نظارت دقیق، اورانیوم را در سطح پایین برای مصارف انرژی غنی‌سازی کند. اما مارکو روبیو، وزیر امور خارجه آمریکا، در مصاحبه‌ای پیشنهاد داده که ایران بدون انجام غنی‌سازی داخلی، اورانیوم مورد نیاز خود را وارد کند؛ همان‌طور که بسیاری دیگر از کشورها انجام می‌دهند. مایک والتز، مشاور امنیت ملی، نیز اعلام کرده که آمریکا به دنبال برچیدن کامل برنامه هسته‌ای ایران است؛ موضعی که ایران آن را غیرقابل قبول می‌داند. ایران در مقابل پیشنهاد داده آمریکا در برنامه هسته‌ای این کشور سرمایه‌گذاری کند و برای ساخت ۱۹ نیروگاه هسته‌ای جدید همکاری داشته باشد؛ اقدامی که ایران آن را نوعی تضمین امنیتی بیشتر می‌داند.
عباس عراقچی در سخنرانی‌ای که در شبکه‌های اجتماعی منتشر کرد، گفت: « فرصت اقتصادی هزار میلیارد دلاری که اقتصاد ما ارائه می‌دهد، ممکن است به روی شرکت‌های آمریکایی باز شود؛ از جمله شرکت‌هایی که بتوانند در تولید برق پاک از منابع غیرهیدروکربنی به ما کمک کنند.»
برخی تحلیلگران معتقدند که برای بهبود توافق قبلی می‌توان تدابیری همچون نظارت‌های سخت‌گیرانه‌تر بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران، ایجاد پروژه‌های مشترک برای مدیریت تأسیسات و دائمی‌کردن تضمین‌های ایران را لحاظ کرد.
ما چطور به اینجا رسیدیم؟
دو طرف با بی‌اعتمادی عمیق وارد مذاکرات شدند. توافق قبلی میان ایران، آمریکا و قدرت‌های جهانی که به “برنامه جامع اقدام مشترک” (برجام) معروف است، سطح غنی‌سازی اورانیوم را به ۳.۵ درصد محدود می‌کرد، ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران را به روسیه منتقل می‌کرد و اجازه بازرسی‌های گسترده از سوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را می‌داد. با این حال، خروج شرکت‌های اروپایی از ایران و توقف همکاری بانک‌ها به دلیل ترس از تحریم‌های آمریکا، باعث شد ایران منافع اقتصادی مورد انتظارش را از توافق دریافت نکند. حدود یک سال پس از امضای توافق، ایران به تدریج تعهدات خود را کاهش داد و سطح غنی‌سازی اورانیوم را به ۶۰ درصد افزایش داد.
گام بعدی چیست؟
تا اینجا، به نظر می‌رسد اراده سیاسی برای دستیابی به توافق جدید در هر دو طرف وجود دارد. آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر ایران، که پیش‌تر مذاکره با ترامپ را ممنوع کرده بود، این بار اجازه آغاز مذاکرات را داده و از تیم مذاکره‌کننده حمایت کرده است. با این حال، دستیابی به توافق هنوز قطعی نیست.مذاکرات ممکن است همچنان در سطح فنی، که در مذاکرات قبلی هم دشوارترین بخش بود، به بن‌بست بخورد. همچنین این احتمال وجود دارد که ابتدا یک توافق موقت برای توقف روند غنی‌سازی اورانیوم حاصل شود تا فرصت بیشتری برای رسیدن به یک توافق دائمی فراهم شود.
اخبار برگزیدهسیاسی
لینک کوتاه :