مرگ تدریجی مزارع گندم؛ آفتی به‌نام سن

جهان صنعت نیوز، گندم، به‌عنوان اصلی‌ترین محصول استراتژیک کشاورزی در ایران، در سال‌های اخیر با تهدید جدی از سوی آفتی خاموش و خسارت‌زا به‌نام «سن گندم» مواجه شده است. این حشره که در بسیاری از مناطق گندم‌خیز کشور شیوع دارد، با تغذیه از خوشه‌ها در مراحل حساس رشد، موجب افت شدید کمی و کیفی در محصول نهایی می‌شود.

تهدیدی بی‌صدا اما مخرب

آفت سن گندم (Eurygaster integriceps) با فرو بردن خرطوم خود در دانه‌های گندم، شیره آن را می‌مکد و آنزیم‌هایی ترشح می‌کند که پروتئین گلوتن را تجزیه کرده و کیفیت آرد و نان را به‌شدت کاهش می‌دهد. میزان آلودگی کمتر از ۲ درصد نیز برای رد محصول در نانوایی کافی است. از همین رو، این آفت نه تنها برای کشاورز، بلکه برای کل زنجیره غذایی کشور تهدیدی جدی محسوب می‌شود.

خسارتی چندلایه: از مزرعه تا نان سفره مردم

تأثیر سن گندم همزمان در دو جبهه عمل می‌کند: کاهش عملکرد و افت کیفیت. برآوردها نشان می‌دهد که این آفت می‌تواند تا ۳۰ درصد از محصول را نابود کرده و باعث برگشت خوردن محموله‌های گندم از مراکز خرید شود. کاهش گلوتن، چروکیدگی و پوکی دانه‌ها، نتیجه مستقیم تغذیه سن در مراحل شیری و خمیری است. در نتیجه، نانوایی‌ها نمی‌توانند از آرد چنین گندمی نان مطلوب تهیه کنند.

صدای کشاورزان: هشدار دیرهنگام، سم کم، خسارت سنگین

دو کشاورز باسابقه در گفت‌وگو با ایسنا از ناکارآمدی در هشدارهای به‌موقع، کمبود سموم مؤثر، و هزینه بالای مبارزه گلایه کردند. به گفته آنان، تأخیر در توزیع سموم و نبود نظارت کارشناسان باعث شده که بسیاری از مزارع بدون دفاع در برابر این آفت باقی بمانند. آن‌ها خواهان حمایت جدی‌تر دولت، حضور میدانی کارشناسان، و تأمین یارانه‌ای سموم هستند.

مبارزه علمی؛ از شخم عمیق تا زنبور پارازیتوئید

برای مقابله با سن گندم، سه مسیر اصلی تعریف شده است:

1. مبارزه زراعی شامل شخم عمیق، تناوب زراعی، حذف بقایای گیاهی و پرهیز از کاشت در زمین‌های آلوده.
2. مبارزه شیمیایی با استفاده از سموم تأییدشده همچون دیازینون و فنیتروتیون در زمان دقیق مشاهده پوره‌های سن دو.
3. مبارزه بیولوژیک از طریق استفاده از زنبورهای پارازیتوئید که تخم‌های سن را از بین می‌برند.

علاوه بر این، سیستم‌های هشدار سریع، اطلاع‌رسانی مداوم و آموزش کشاورزان نقش کلیدی در کاهش خسارت دارند.

سن گندم در زنجان؛ ۱۵۰ هزار هکتار در تیررس

مجید بلالی، مدیر حفظ نباتات جهاد کشاورزی استان زنجان اعلام کرد که امسال در ۱۵۰ هزار هکتار از مزارع استان عملیات مبارزه با سن گندم انجام خواهد شد. تاکنون تنها ۱۲ هزار هکتار تحت سم‌پاشی قرار گرفته و بقیه مناطق نیازمند اقدام فوری هستند. وی بر اهمیت زمان‌بندی دقیق سم‌پاشی و مشاوره کارشناسان پهنه تأکید کرد.

سخن پایانی: تهدیدی برای امنیت غذایی

سن گندم تهدیدی فراتر از یک آفت است؛ تهدیدی برای پایداری تولید گندم، امنیت غذایی ملی و سلامت جامعه. اگر مبارزه با آن به‌صورت اصولی، برنامه‌ریزی‌شده و تلفیقی انجام نشود، نه‌تنها کشاورزان متضرر می‌شوند، بلکه نان سفره مردم نیز تحت تأثیر قرار خواهد گرفت. زمان آن رسیده که آفت سن گندم به‌عنوان یک مسئله ملی دیده شود و منابع و سیاست‌گذاری‌ها متناسب با آن تدوین گردد.

کشاورزی