تابستان نیامده، برق رفت

هما میرزایی- جهان صنعت نیوز: هنوز وارد تابستان نشده‌ایم، اما صدای اعتراض مردم به قطعی چند ساعته برق بلند شده است. در برخی مناطق این قطعی به ۴ ساعت نیز رسیده است. از سوی دیگر مصرف برق رکورد شکسته و از مرز ۶۰ هزار وات گذشته است. صنایع دیگر مدت‌ها است به قطعی حداقل ۲ روز در هفته عادت کرده‌اند، ظاهرا مصرف‌کنندگان خانگی نیز باید این وضعیت را بپذیرند. طرفداران دولت‌ها در شبکه‌های مجازی، تقصیر را به گردن یکدیگر می‌اندازند؛ مدافعین دولت قبل از قطع نشدن برق خانگی در آن دوره دستاورد می‌سازند و مدافعین دولت فعلی از نابودی صنایع به دلیل قطعی‌های مکرر برق در آن دوره می‌گویند. در این بین مردم و صنعتگران مانده‌اند با انبوهی از پرسش‌ها و نگرانی‌های بی پاسخ. نگرانی از اینکه با وجود وضعیت فعلی، در تابستان پیش رو شرایط به چه شکل خواهد بود؟

مشترکان خانگی متهم ردیف اول نیستند

دمای هوا به نسبت زمان مشابه در سال قبل چندین درجه گرم‌تر شده و این باعث افزایش چند برابری از کولرهای آبی و گازی شده است. کولرهای آبی فرسوده یکی از متهمان اصلی مصرف بالای برق در ایران هستند. گرایش به استفاده از کولرهای گازی در منازل نیز در سال‌های اخیر رواج پیدا کرده است. بیش از ۸۰ درصد مناطق مسکونی ایران شرایط آب و هوایی معتدلی دارند که استفاده از کولر گازی را بی‌مورد می‌کند، اما همچنان بسیاری از افراد به خرید این نوع کولر تمایل دارند. اما بسیاری از کارشناسان می‌گویند ناترازی بحرانی برق متهمانی فراتر از کولرهای خانگی دارند؛ زیرساخت‌های فوق فرسوده، عدم به‌کارگیری فناوری‌های روز، فعالیت بی سر و صدای ماینرها، و نوسانات ارزی مداوم متهمان ردیف اول بحران برق هستند. بنا بر اعلام توانیر، ۷۵ درصد از مشترکان خانگی کمتر از الگو برق مصرف می‌کنند و در طرف مقابل، مشترکانی که ۵ برابر الگو یا بیشتر مصرف می‌کنند تنها ۰.۵ درصد مشترکان را تشکیل می‌دهند.

راندمان تولید نیروگاه‌ها در ایران تنها ۳۹ درصد است

تجهیزات تولید برق در نیروگاه‌ها با راندمانی بسیار پایین‌تر از استاندارد کار می‌کنند؛ به گفته رئیس اتحادیه انجمن‌های انرژی ایران راندمان متوسط نیروگاه‌های ایران ۳۹ درصد است. در حالی‌ که با استفاده از فناوری‌های روز، راندمان نیروگاه‌ها می‌تواند تا ۶۰ درصد افزایش یابد. از سویی دیگر، بنا بر آمارهای موجود، به دلیل فرسودگی شدید شبکه توزیع بیش از ۱۲ درصد از برق تولید شده در فرآیند توزیع هدر می‌رود. بخش خصوصی می‌گوید دولت با ایجاد فضای غیر رقابتی و قیمت‌گذاری دستوری انگیزه‌ برای سرمایه‌گذاری در صنعت برق را از آن‌ها گرفته است. بنا بر اعلام اتاق بازرگانی ایران، ارزش دلاری صادرات برق ۱۴ برابر میانگین ارزش‌افزوده صادرات کشور است و این موضوع می‌تواند محرک خوبی برای جذب سرمایه بخش خصوصی در این صنعت باشد.

تجدیدپذیرها کمتر از یارانه هزینه بر دوش دولت می‌گذارند

یکی از مواردی که همواره انگشت اتهام کارشناسان صنعت برق را به سوی خود جلب می‌کند، قیمت‌گذاری دستوری در حوزه انرژی و پرداخت یارانه کلان به مصرف‌کنندگان است. مسعود پزشکیان عدد یارانه پرداختی برای برق و گاز و سوخت را ۱۵۰ میلیارد دلار عنوان کرده است. ایران دومین کشور جهان در حوزه پرداخت یارانه انرژی است و ۱۳ درصد از کل یارانه انرژی جهان در ایران پرداخت می‌شود. یزدان‌بخش، عضو کمیسیون صنعت اتاق ایران می‌گوید: قیمت‌گذاری دستوری بازار کالاهای انرژی‌بر را با مشکل مواجه کرده است. وقتی انرژی با قیمت ارزان و غیرواقعی به مصرف‌کننده تحویل داده می‌شود، کالای با رده انرژی کم‌‌‌مصرف در بازار مشتری نخواهد داشت و تولیدکننده یا نیازی به تولید این محصولات نمی‌‌‌بیند یا در صورت اجبار قانونی، قادر به جذب مشتری برای محصول باکیفیت و کم‌‌‌مصرف خود نخواهد بود. برخی از فعالین این صنعت، مصرف بی‌رویه انرژی در ایران را حاصل ارزانی آن دانسته و اصلاح تدریجی قیمت انرژی و کاهش یارانه آن را راهی به سوی جذب سرمایه بخش خصوصی و جایگزینی نیروگاه‌های حرارتی با نیروگاه‌های خورشیدی می‌دانند. سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های تجدیدپذیر، در کشوری که از میزان تابش آفتاب بالایی برخوردار است، هزینه به مراتب کمتری از یارانه پرداختی توسط دولت دارد.

به طور کلی، حل بحران ناترازی برق که در سایه عدم توجه به اصلاحات اساسی و ساختاری دیگر به ابر بحران تبدیل شده است،نیازمند بازنگری جدی در حوزه‌های قیمت‌گذاری، جذب سرمایه‌گذار، و بهبود زیرساخت‌های شبکه تولید و توزیع است. در نبود عزم جدی برای حل این معضلات، تشویق مصرف‌کنندگان خانگی برای صرفه‌جویی و قطع کردن روزانه برق مشترکین خانگی و صنعتی راه به جایی نخواهد برد. 

اخبار برگزیدهصنعت و معدن