چرا عربستان سرمایه‌اش را به آمریکا می‌برد؟

جهان صنعت نیوز – سارا پوردلجو: به بهانه سرمایه‌گذاری ۶۰۰ میلیارد دلاری ریاض در آمریکا، شاید بد نباشد اطلاعاتی در خصوص محوریت دلار به عنوان ارز جهانی و دلایل مختلف این سرمایه‌گذاری به دست آوریم. پس از لغو نظام برتون وودز در سال ۱۹۷۱ توسط نیکسون، دلار آمریکا بدون پشتوانه طلا به کار خود ادامه داد. برای حفظ ارزش و تقاضای دلار، آمریکا فروش نفت با دلار را به کشورهایی مانند عربستان تحمیل کرد. این اقدام باعث وابستگی اقتصادی کشورها به دلار و بازگشت پترودلارها به اقتصاد آمریکا شد. هرگونه تلاش برای فروش نفت با ارزهای دیگر، مانند اقدام عراق، با واکنش شدید آمریکا مواجه شده است. این چرخه، پایه‌ای برای سلطه اقتصادی آمریکا در جهان محسوب می‌شود. بر همین اساس، گفت‌وگویی با فرشید ایلاتی، کارشناس اقتصادی، انجام دادیم.

دلار جهانی؛ هدیه آمریکا به خودش

موضوعی که در دنیا مطرح است، این است که پس از برچیده شدن پیمان برتون وودز توسط رئیس‌جمهور وقت آمریکا، آقای نیکسون، در سال ۱۹۷۱، دلاری که در دنیا چاپ می‌شود دیگر هیچ پشتوانه‌ای ندارد.
(در نظام برتون وودز، هر کشور باید سیاست پولی خود را چنان اتخاذ می‌کرد که نرخ مبادله ارز خود را به طلا گره زده و این نرخ را ثابت نگه دارد.)

پس از جنگ جهانی دوم، ساختاری در دنیا شکل گرفت که آمریکا برای تثبیت قدرت خود در دنیای پس از جنگ، به‌عنوان کشور پیروز، اعلام کرد که پول آمریکا به‌عنوان پول رایج دنیا پذیرفته شود و دلار به ارز جهانی تبدیل شد. سپس اعلام کرد تضمینی که برای این موضوع وجود دارد این است که به‌ازای هر دلار، معادل ۰.۳۵ اونس طلا ذخیره می‌کند (هر ۱ دلار معادل ۰.۳۵ اونس طلا). این اقدام به‌اصطلاح «شوک نیکسون» نامیده شد؛ زیرا از آن پس دلاری که چاپ می‌شد دیگر پشتوانه طلا نداشت و آمریکا، به‌عنوان ابرقدرت دنیا، اعلام کرد که از این به بعد دلارهایی که چاپ می‌شود، هیچ پشتوانه‌ای نخواهند داشت.

این اقدام باعث شد بسیاری از کشورهایی که اوراق قرضه آمریکا را خریداری کرده بودند، در بهت عجیبی فرو روند؛ چرا که تا پیش از این امکان آن وجود داشت که اوراق بازگردانده شوند و در ازای آن طلا دریافت شود. بسیاری از کشورها بر همین اساس، دلار را به‌صورت ارز ذخیره در بانک مرکزی خود نگهداری می‌کردند.

تدبیری که در آن زمان اندیشیده شد این بود که موضوع انرژی و نفت در مرکز توجه قرار گرفت. کشورهایی مانند عربستان، که تولیدکنندگان عمده نفت بودند، وادار شدند که به‌واسطه تضمین حفظ حکومتشان توسط آمریکا، مشروط به این شرط که نفت خود را فقط به دلار بفروشند، همکاری کنند. در نتیجه، خریداران نفت در جهان ناچار بودند برای خرید نفت، دلار تهیه کنند.

این واقعه، مقدمه‌ای بر اتفاقاتی بود که به‌ظاهر در خصوص خرید و فروش نفت به دلار رخ داده است. حتی یکی از بهانه‌هایی که برای حمله به عراق پس از شکل‌گیری اتحادیه اروپا و واحد پولی یورو مطرح شد، این بود که صدام اعلام کرد دیگر نفت عراق را به دلار نخواهد فروخت و قصد دارد آن را با یورو مبادله کند.

این تصمیم باعث شد به بهانه وجود سلاح‌های کشتار جمعی و سلاح‌های شیمیایی که ادعا می‌شد عراق در حال ساخت آن‌هاست ـ و البته هیچ‌گاه سندی درباره آن منتشر نشد ـ به عراق حمله شود، زیرساخت‌های این کشور هدف قرار گیرد و کشور عملاً نابود گردد.

سلاح، سرمایه، سلطه؛ سه‌ضلعی پنهان دلار

چرخه‌ای که میان کشورهای دارای نفت و آمریکا در حال اجراست، چرخه‌ای بسته است. آمریکا در حال تضمین بقای حکومت سعودی است، به شرط آن‌که عربستان نفت را فقط به دلار بفروشد. از سوی دیگر، عربستان نیز نمی‌تواند دلارهای خود را هرجایی سرمایه‌گذاری کند و باید آن را صرف خرید اوراق قرضه یا سهام در بورس آمریکا کند. این موضوع عملاً باعث می‌شود تا مسئله تورم ناشی از چاپ بی‌پشتوانه دلار کنترل شود؛ چرا که حجم زیادی از پول بدون پشتوانه در حال چاپ است و آمریکا منابع بسیاری از کشورها را مجدداً به‌سوی خود جذب می‌کند.

کشورهایی که دلار در اختیار دارند، اصطلاحاً پترودلارهایی که در اختیار کشورهای عربی است، باید به آمریکا بازگردد. در مجموع، این موضوع یک نظام اقتصاد سیاسی پیچیده و شگفت‌انگیز است که فراتر از این گزارش می‌باشد. اعداد و سرمایه‌گذاری‌هایی که شنیده می‌شود، وابسته به چرخه عظیمی هستند که کل اقتصاد دنیا را شکل می‌دهند.

ناگفته نماند که پیش‌تر نیز شاهد اعلام سرمایه‌گذاری‌هایی از سوی ریاض در آمریکا بودیم که بسیاری از آن‌ها هرگز محقق نشد. در دوره پیشین ریاست جمهوری دونالد ترامپ نیز قراردادی مشابه بسته شد و وی اعلام کرد که “ما به عربستان به چشم یک گاو شیرده نگاه می‌کنیم” که بازتاب رسانه‌ای گسترده‌ای داشت و موجب ناراحتی عربستانی‌ها شد. در آن زمان، تفاهم‌نامه‌ای حدود ۴۰۰ میلیارد دلار برای خرید تسلیحات نظامی امضا شد که تنها حدود ۲۰ درصد آن به مرحله اجرا رسید.

لازم به ذکر است که بخشی از این چرخه اقتصادی به همین خرید تسلیحات نظامی از آمریکا مربوط می‌شود؛ یعنی فروش نفت به دلار و در ازای آن خرید سلاح آمریکایی، که خود موضوعی پیچیده است.

 

اخبار برگزیدهاقتصاد کلان