فراز و نشیب‌های مشاغل سخت و زیان‌آور برای کارگر، کارفرما و سازمان تامین اجتماعی

هما میرزایی- جهان صنعت نیوز: بر اساس قانون کارو آیین‌نامه‌های مربوطه، مشاغل سخت و زیان‌آور به مشاغلی اطلاق می‌شود که دارای ویژگی‌هایی هستند که به‌مرور زمان باعث کاهش ظرفیت‌های جسمی و روانی شاغل می‌شوند، حتی اگر فرد از تجهیزات ایمنی استفاده کند. طبق ماده ۷۶ قانون تأمین اجتماعی، کارهایی که در آن‌ها عوامل فیزیکی، شیمیایی، مکانیکی و بیولوژیکی محیط کار، غیرقابل حذف یا کنترل باشند و در نتیجه شاغل علی‌رغم رعایت اصول ایمنی و بهداشت حرفه‌ای، در معرض آسیب جسمی یا روانی قرار گیرد، جزء مشاغل سخت و زیان‌آور محسوب می‌شود.  

دسته‌بندی مشاغل سخت و زیان‌آور

تشخیص سخت و زیان‌آور بودن یک شغل از طریق هیأت‌های تشخیص استانی و زیر نظر وزارت کار انجام می‌شود. کارگر یا نمایندگان کارگری می‌توانند با ارائه درخواست، موضوع را به این هیأت ارجاع دهد. سپس بازرسان به محل کار رفته و شرایط را بررسی می‌کنند و بر اساس آیین‌نامه، نظر نهایی اعلام می‌شود. مشاغل سخت و زیان‌آور به طور کلی به دو دسته تقسیم می‌شوند؛ دسته اول مشاغلی که به طور ذاتی آسیب‌زا بوده و امکان حذف عوامل خطرآفرین در آن‌ها وجود ندارد. این دسته از مشاغل شامل کار در معدن، کار با مواد شیمیایی و سمی و کار در ارتفاع زیاد یا فضاهای بسته مثل مخازن و چاه‌ها می‌شود. دسته دوم، مشاغلی هستند که به طور ذاتی خطرآفرین نیستند اما در صورت عدم رعایت ایمنی می‌توانند زیان‌آور باشند؛ رانندگی ماشین‌های سنگین، مشاغلی که دارای سروصدای زیاد هستند، و برخی مشاغل شیفت شب در این دسته قرار می‌گیرند.

بازنشستگی در ۵۰ سالگی

یکی از مزایای اشتغال در مشاغل سخت و زیان‌آور، کاهش سن بازنشستگی است. کارکنان این مشاغل می‌توانند با ۲۰ سال پرداخت حق بیمه و بدون در نظر گرفتن شرط سنی بازنشسته شوند. همچنین، کارفرما موظف است ۴ درصد حق بیمه اضافه‌تر نسبت به سایر مشاغل برای کارکنان مشاغل سخت و زیان‌آور پرداخت کند. رئیس سازمان بازنشستگی از پایین بودن سن بازنشستگی در این مشاغل گلایه دارد و این موضوع را باعث افزایش فشار مالی به صندوق بازنشستگی کشور می‌داند. مصطفی سالاری در این خصوص می‌گوید: سن بازنشستگی حتی در مشاغل غیر سخت و زیان‌آور هم حدود ۵۰ تا ۵۵ سالگی است که این هم از دیگر مشکلات ماست. این امکان وجود دارد که افراد با ۳۶ سال سن بازنشسته شوند که این در هیچ کجای دنیا وجود ندارد و کشور و وضع نیروی شاغل را با مشکل قرار داده است. اخیرا سازمان تامین اجتماعی پیشنهاد داده است کف سن بازنشستگی برای مشاغل سخت و زیان‌آور ۵۵ سال تعیین شود. بازنشستگی در سن‌ پایین با وجود در اختیار داشتن توانایی کار، تجربه بالاتر نسبت به نیروی کار جدید و هزینه کمتر برای کارفرما در کنار عدم کفایت مستمری باعث می‌شوند که بخشی از بازنشستگان این مشاغل‌ مجدداً وارد بازار کار شوند. این امر، موجب تهدید فرصت‌های شغلی برای افراد جوان و‌ کم‌تجربه است.

تشخیص زیان‌آور بودن شغل دشوار است

رئیس سازمان بازنشستگی از قانونمند نبودن مشاغل سخت و زیان‌آور نیز شکایت داشته و می‌گوید: مشاغل سخت و زیان‌آور نظم و سیاق خاصی ندارد و سلیقه‌ای است و هر مرجعی می‌تواند هر شغلی را سخت و زیان‌آور اعلام کند. ۵۲  درصد از مستمری‌بگیران صندوق، بازنشستگی بیش از موعد دارند. زیان این امر چندین برابر است. وقتی دولت نتوانست مشکل را حل کند تصمیم گرفت بخشی از آن را به کارفرما منتقل کند. چه کسی می‌پذیرد که ۵۲ درصد مشاغل ما سخت و زیان‌آور هستند. شبکه ناکارآمد و بعضاً فاسد سرنوشت این صندوق را نابود خواهد کرد. از سوی دیگر، ایجاد محیط کار مناسب برای این دسته ز مشاغل هزینه‌های گزافی دارد که بسیاری از کارفرمایان از زیر این بار شانه خالی می‌کنند. براساس آمار ارائه شده توسط وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی از بین کارگاه‌هایی که تکلیف به سالم‌‌‌سازی محیط کار داشته‌اند، تنها حدود ۳ درصد نسبت به سالم‌‌‌سازی اقدام کرده‌اند. عدم پیش‌‌‌‌‌بینی ضمانت اجرایی در قانون و در برخی موارد هزینه‌های بالای سالم‌‌‌سازی محیط کار، ازجمله موانع موجود محسوب می‌شوند.

اخبار برگزیدهصنعت و معدن