عدالت با قیچی یارانه؛ حذف یارانه پولدارها کلید خورد

جهان صنعت نیوز، پرداخت یارانه نقدی در ایران همواره یکی از حساس‌ترین مسائل اجتماعی، اقتصادی و سیاسی بوده است؛ طرحی که با هدف حمایت از اقشار ضعیف آغاز شد اما به تدریج از مسیر اصلی خود فاصله گرفت. اکنون، دولت چهاردهم با همراهی مجلس تلاش دارد یارانه دهک‌های پردرآمد را حذف و منابع حاصل از آن را به دهک‌های پایین و خانوارهای تحت پوشش نهادهای حمایتی اختصاص دهد.

حذف تدریجی در سکوت؛ از ۷۵۰ هزار تا ۱۸ میلیون نفر

طبق اعلام رسمی، تا کنون یارانه ۷۵۰ هزار نفر قطع شده که ۱۵۰ هزار نفر از آن‌ها مقیم خارج از کشور بوده‌اند. احمد میدری، وزیر تعاون، اعلام کرده این روند ادامه خواهد یافت و سقف نهایی حذف، ۱۸ میلیون نفر از جمعیت غیرنیازمند است. این در حالی است که در واریز یارانه ۳۰۰ هزار تومانی فروردین‌ماه ۱۴۰۴، ۴۳۶ هزار نفر از دریافت این کمک حذف شده‌اند.

شاخص‌های وسع‌سنجی؛ مبنای دهک‌بندی

دهک‌بندی خانوارها هر شش ماه یک بار براساس داده‌های ثبتی اقتصادی و اجتماعی انجام می‌شود. به این ترتیب، دهک‌های درآمدی از نظر جمعیتی ثابت می‌مانند، اما ترکیب افراد حاضر در آن‌ها بسته به شرایط اقتصادی و اطلاعات به‌روز ممکن است تغییر کند.

در آخرین به‌روزرسانی، تعداد یارانه‌بگیران دهک‌های اول تا سوم از ۲۷.۸ میلیون نفر به ۲۷.۹ میلیون نفر افزایش یافته و مشخص شده که بخشی از دهک‌های بالا به دلیل افت درآمد به دهک‌های پایین‌تر منتقل شده‌اند.

داده‌های ناقص، مانع جدی اصلاحات

رئیس‌جمهور مسعود پزشکیان در جلسه اخیر هیأت دولت بر لزوم تسریع در اجرای حذف یارانه سه دهک بالای درآمدی تأکید کرده، اما همزمان از فقدان داده‌های دقیق به‌عنوان عامل کندی این فرآیند انتقاد کرده است. با این حال او تأکید کرده که این ضعف نباید بهانه‌ای برای عدم اجرای قانون باشد.

اعتراض و بازگشت یارانه؛ راه باز است، اما با شروط

وزارت رفاه اعلام کرده که افراد حذف‌شده می‌توانند نسبت به قطع یارانه اعتراض کنند. این اعتراض‌ها مستلزم ارائه اطلاعات مالی است و در صورت تأیید وسع پایین، یارانه بازگردانده می‌شود. اما اگر فرد اطلاعات نادرست داده باشد، پیشنهاد وزارت کار آن است که چنین افرادی از سایر یارانه‌های دولتی نیز محروم شوند؛ رویکردی که در بسیاری از کشورها نیز رایج است.

پرداخت هدفمندتر؛ پایان سیاست پرداخت همگانی

اکنون دولت ماهانه بیش از ۲۶ هزار میلیارد تومان یارانه نقدی پرداخت می‌کند که حدود ۱۵ هزار میلیارد تومان آن به دهک‌های چهارم تا نهم تعلق دارد—جمعیتی بالغ بر ۵۱ میلیون نفر. این در حالی است که طبق گزارش هزینه و درآمد خانوارهای شهری، دهک دهم بیش از ۱۳ برابر دهک اول هزینه دارد، اما همچنان در فهرست یارانه‌بگیران باقی مانده است.

زمان‌بندی جدید و اصلاح مسیر پرداخت

از بهمن ۱۴۰۲ پرداخت یارانه‌ها به‌صورت زمان‌بندی‌شده انجام می‌شود:

• مستمری مددجویان کمیته امداد و بهزیستی: بیستم هر ماه
• یارانه دهک‌های اول تا سوم: ۲۵م هر ماه (۴۰۰ هزار تومان)
• یارانه سایر خانوارها: ۳۰م هر ماه (۳۰۰ هزار تومان)
• یارانه‌های حوزه دارو، حمل‌ونقل و سوخت: ابتدای هر ماه

چشم‌انداز سیاستی؛ عزم برای بازتوزیع عادلانه منابع

اکنون که هفت میلیون نفر از فهرست یارانه‌بگیران حذف شده‌اند، همچنان بیش از ۱۱ میلیون نفر دیگر باقی مانده‌اند که طبق قانون باید در لیست حذف قرار بگیرند. لایحه جدید وزارت رفاه به‌دنبال شفاف‌سازی شیوه اجرا و رفع چالش‌های عملیاتی حذف یارانه دهک‌های بالا است.

به نظر می‌رسد دولت و مجلس این‌بار مصمم‌تر از گذشته‌اند تا سیاست یارانه‌ای کشور را هدفمند، کارآمد و منصفانه کنند—تلاشی که اگر به‌درستی اجرا شود، می‌تواند عدالت اجتماعی را در توزیع منابع به‌طور محسوسی بهبود ببخشد.

اقتصاد کلان