از مرگ مغزی تا زندگی دوباره دیگران؛ چرا هنوز تردید داریم؟

جهان صنعت نیوز، ایران با وجود دستیابی به رتبه نخست در پیوند عضو در میان کشورهای آسیایی، همچنان در جایگاه ۳۱ جهان قرار دارد. سالانه حدود ۷ هزار عضو سالم و قابل پیوند از بیماران مرگ مغزی به دلیل عدم رضایت خانواده‌ها، دفن می‌شوند؛ این در حالی‌ است که هر ۲ تا ۳ ساعت، یک بیمار نیازمند پیوند عضو جان خود را از دست می‌دهد.

به گزارش ایسنا، کشورهای موفق در زمینه پیوند عضو، از طریق فرهنگ‌سازی گسترده و نهادینه کردن این باور که مرگ مغزی بازگشت‌ناپذیر است، توانسته‌اند نرخ اهدای عضو را افزایش دهند. در ایران نیز به‌رغم پیشرفت‌های چشمگیر در زمینه دانش پزشکی و عمل‌های موفق پیوند، هنوز چالش فرهنگی مانع اصلی نجات جان بیماران نیازمند عضو است.

روز ملی اهدای عضو و پیشینه آن

دکتر امید قبادی، نایب‌رئیس هیأت‌مدیره انجمن اهدای عضو ایرانیان، با اشاره به اینکه ۳۱ اردیبهشت‌ماه به عنوان روز ملی اهدای عضو نام‌گذاری شده است، گفت: این روز به دلیل صدور فتوای تاریخی حضرت امام خمینی (ره) در سال ۱۳۶۸ درباره مجاز بودن اهدای عضو از بیماران مرگ مغزی انتخاب شده است. این فتوا پس از ارائه توضیحاتی توسط دکتر ایرج فاضل، رئیس وقت سازمان نظام پزشکی، صادر شد.

وی افزود: پیوند عضو از بیماران مرگ مغزی از جمله دستاوردهای مهم انقلاب اسلامی به شمار می‌رود، چرا که پیش از آن، چنین اقداماتی در کشور انجام نمی‌شد.

قانون اهدای عضو و آمارهای چشمگیر

قانون پیوند عضو از افراد مرگ مغزی در سال ۱۳۷۹ توسط مجلس شورای اسلامی تصویب شد و آیین‌نامه اجرایی آن نیز در سال ۱۳۸۱ به تأیید هیأت دولت رسید. دکتر قبادی اعلام کرد از زمان اجرای این قانون، بیش از ۱۲,۸۰۰ مورد رضایت برای اهدای عضو ثبت شده که در نتیجه آن بیش از ۸۵ هزار عمل پیوند عضو انجام شده است.

به گفته او، ارزش ریالی این میزان پیوند برای کشور، معادل بیش از ۳۰۰ هزار میلیارد تومان است. در برخی کشورهای پیشرفته، هزینه پیوند اندامی مانند ریه یا قلب بیش از یک میلیون دلار برآورد می‌شود، در حالی که در ایران این خدمات به صورت گسترده و مقرون‌به‌صرفه در اختیار بیماران قرار می‌گیرد.

رتبه اول ایران در آسیا، اما عقب‌ماندگی جهانی

قبادی با اشاره به اینکه ایران در حال حاضر رتبه نخست پیوند عضو در قاره آسیا را دارد، گفت: کشورهای کره‌جنوبی و امارات در جایگاه‌های بعدی قرار دارند. به عنوان مثال، تنها یک مرکز درمانی در شیراز توانسته در یک سال بیش از ۷۰۰ عمل پیوند کبد انجام دهد که حتی بالاتر از دومین مرکز برتر جهان در آمریکا با ۴۸۰ عمل پیوند در سال است.

چالش بزرگ: دفن اعضای سالم به دلیل عدم رضایت

در حالی که سالانه بین ۵ تا ۸ هزار مرگ مغزی در کشور ثبت می‌شود، تنها یک سوم از این موارد به رضایت برای اهدای عضو منجر می‌شود. این بدان معناست که سالانه حدود ۷ هزار عضو سالم قابل پیوند، بدون استفاده به خاک سپرده می‌شوند.

قبادی تأکید کرد: علت اصلی این موضوع، عدم باور عمومی نسبت به مرگ مغزی به عنوان مرگ قطعی است. هنوز بسیاری از خانواده‌ها نمی‌پذیرند که عزیزشان دیگر بازگشتی ندارد و این تردید موجب از دست رفتن زمان طلایی برای پیوند عضو می‌شود.

زمان طلایی برای نجات بیماران

وی خاطرنشان کرد: در فرآیند مرگ مغزی، ریه‌ها تنها تا ۲۴ ساعت، قلب بین ۴۸ تا ۷۲ ساعت و دیگر اعضا مانند کلیه، کبد و لوزالمعده تا چند روز کیفیت مناسب برای پیوند دارند. در صورتی که رضایت خانواده‌ها با تأخیر حاصل شود، اغلب اعضای حیاتی غیرقابل استفاده می‌شوند.

در حال حاضر، تنها حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد پیوند قلب و کمتر از ۱ درصد پیوند ریه از بیماران مرگ مغزی انجام می‌شود که دلیل اصلی آن تأخیر در رضایت خانواده‌ها است.

جایگاه ایران در جهان؛ فاصله تا رتبه اول

در سطح جهانی، کشور اسپانیا با بیشترین میزان اهدای عضو سالانه، در صدر قرار دارد. پس از آن، آمریکا، پرتغال، بلژیک و اسلوونی جایگاه‌های بعدی را به خود اختصاص داده‌اند. ایران علی‌رغم پیشرفت‌های علمی، در رتبه ۳۱ جهان قرار دارد. دکتر قبادی تأکید کرد که ایران از نظر دانش و تکنولوژی چیزی کمتر از کشورهای پیشرفته ندارد، اما نبود فرهنگ‌سازی کافی، مانع بزرگ پیشرفت در این زمینه است.

۳ ضلع حیاتی برای موفقیت در پیوند عضو

وی ادامه داد: سه ضلع اصلی برای موفقیت در حوزه پیوند عضو عبارتند از علم پزشکی (۲۰٪)، تجهیزات و امکانات (۳۰٪) و مهم‌ترین بخش یعنی فرهنگ عمومی (۵۰٪). در واقع نقش رسانه‌ها، چهره‌های فرهنگی، هنری و علمی کشور در ترویج این فرهنگ، بیش از نقش پزشکان است.

تفاوت مرگ مغزی با کما؛ تشخیص فقط با پزشک

قبادی با تأکید بر اینکه بسیاری از خانواده‌ها تفاوت بین کما و مرگ مغزی را نمی‌دانند، گفت: مرگ مغزی حالتی است که در آن خون‌رسانی به مغز به طور کامل متوقف می‌شود و در نهایت مغز متلاشی می‌شود. در حالی که بیماران در کما ممکن است بهبود یابند، بیماران مرگ مغزی قطعاً قابل بازگشت نیستند و فقط با دستگاه تنفس مصنوعی برای مدت کوتاهی زنده نگه داشته می‌شوند.

وی از مردم خواست که در چنین شرایط حساسی، تشخیص مرگ مغزی را به تیم پزشکی بسپارند، همانطور که در دیگر بیماری‌ها به پزشکان اعتماد می‌کنند.

هر بیمار مرگ مغزی، ۸ زندگی

قبادی در پایان با اشاره به اینکه هر فرد مرگ مغزی می‌تواند با اهدای اعضای خود جان حداقل ۸ بیمار نیازمند را نجات دهد، گفت: این یک باقیات صالحات واقعی برای خانواده فرد مرگ مغزی خواهد بود. امیدواریم با فرهنگ‌سازی مناسب، آگاهی عمومی نسبت به اهمیت اهدای عضو افزایش یابد و دیگر شاهد دفن اعضای سالم بیماران مرگ مغزی نباشیم.

 

اجتماعی و فرهنگی