روابط تهران–مسکو وارد فاز اجرایی شد
یک کارشناس حوزه اوراسیا: مسکو خواستار استفاده از مسیر ریلی ایران برای رساندن زغال‌سنگ به چین شده؛ تحولی که می‌تواند نقشه ترانزیتی منطقه را بازنویسی کند.
جهان صنعت نیوز، در ادامه مسیر تقویت روابط راهبردی میان جمهوری اسلامی ایران و جمهوری فدراسیون روسیه، توافق‌نامه جامع همکاری بلندمدت میان دو کشور که در بهار ۱۴۰۳ به امضای مقامات عالی‌رتبه ایران و روسیه رسیده، توجهات زیادی را به خود جلب کرده است. این معاهده که پس از تصویب در مجالس دو کشور رسمیت قانونی یافته، چشم‌اندازی دست‌کم بیست ساله برای همکاری‌های گسترده در حوزه‌های مختلف فراهم می‌آورد.
برای بررسی ابعاد مختلف این توافق‌نامه آقای داریوش صفرنژاد، استاد دانشگاه و کارشناس حوزه اوراسیا، گفت‌وگویی انجام داده که در آن به فرصت‌ها، ظرفیت‌های همکاری، و زمینه‌های اقتصادی، سیاسی و زیرساختی اشاره شده است.
آنچه در ادامه می‌خوانید ابتدا خلاصه‌ای از نکات کلیدی این گفتگو و سپس متن کامل مصاحبه به صورت سوال و جواب است.
صفرنژاد معتقد است که تفاهم‌نامه بلندمدت ایران و روسیه یک نقشه راه پایدار و قانونی برای روابط دوجانبه در افق بلندمدت ایجاد کرده و می‌تواند زمینه‌ساز گسترش همکاری‌های چندوجهی میان دو کشور شود.
این توافق نه‌تنها دولت‌ها بلکه بخش خصوصی و حتی استان‌های مختلف را هم در بر می‌گیرد و باعث تقویت ارتباطات در سطوح مردمی و اجرایی خواهد شد.
او تأکید دارد که این سند می‌تواند امنیت، ثبات و اعتماد لازم را برای سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت بخش خصوصی فراهم کند و به برنامه‌ریزی مشترک در حوزه‌هایی مانند انرژی، ترانزیت، فناوری، پزشکی، امنیتی و نظامی کمک کند. همچنین فرصت مناسبی برای تطبیق سیاست‌های داخلی و منطقه‌ای با این توافق ایجاد می‌کند.
صفرنژاد بر لزوم شناخت متقابل میان نخبگان و مردم دو کشور تأکید دارد و معتقد است ضعف در این زمینه مانع توسعه همکاری‌ها شده است.
او می‌گوید ظرفیت‌های قابل توجهی در بخش انرژی، از جمله نیروگاه‌های هسته‌ای، تولید برق، بارورسازی ابرها و ترانزیت انرژی از مسیر ایران به سایر کشورها وجود دارد که می‌تواند به همکاری‌های اقتصادی گسترده‌تری منجر شود.
او به پروژه‌های حمل‌ونقل ریلی و دریایی میان ایران و روسیه نیز اشاره کرد و این مسیرها را فرصتی طلایی برای تبدیل ایران به پل ترانزیتی بین روسیه، آسیا میانه، قفقاز و جنوب آسیا می‌داند. او می‌گوید سرمایه‌گذاری روس‌ها در بنادر ایران و توسعه شبکه ریلی، می‌تواند بدون اتکا به بودجه داخلی و صرفاً با درآمدهای ترانزیتی، زیرساخت‌های کشور را ارتقا دهد.
در پایان وی تاکید کرد در شرایط تحریم و عدم همکاری غرب، استفاده از ظرفیت‌های روسیه و اجرای کامل قراردادهای نفت و گاز، می‌تواند یک فرصت اقتصادی بی‌بدیل برای کشور باشد که باید با جدیت دنبال شود.
نقشه راه ۲۰ ساله ایران و روسیه؛ فراتر از دولت‌های روز
تفاهم بلند مدت جمهوری اسلامی ایران و روسیه در صورت اجرا شدن چه فرصت‌هایی را پشت پیش روی ایران قرار می‌دهد؟
صفرنژاد: باید چند نکته عرض کنم. نکته اول اینکه این موافقتنامه یا معاهده بلند مدت که علاوه بر امضا توسط سران اجرایی دو کشور به تایید مجالس ملی دو کشور هم رسیده و تبدیل به یک قانون دراز مدت شده و در واقع ریل گذاری دراز مدت در روابط دو کشور انجام شده، در واقع به مثابه نقشه راه روابط دو کشور در یک افق حداقل ۲۰ ساله خواهد بود؛ افقی که به هر حال وابسته به دولت‌های فعلی نیست و دولت‌های متعددی می‌توانند در روند پیش‌رو در دو کشور همسایه جمهوری اسلامی ایران و جمهوری فدراسیون روسیه این روابط را در یک مسیر کاملاً معین و مشخص هدایت و راهبری کنند.
همکاری همه‌جانبه از سیاست تا سلامت و تعهدات امنیتی مشترک
نکته دوم، یک مقدمه به ۴۷ ماده متن این موافقتنامه یا معاهده را تشکیل می‌دهد. عرصه‌ها و موضوعات همکاری بسیار متنوع است، از موضوعات سیاسی، دفاعی، نظامی، امنیتی داریم تا حوزه فناوری، انرژی هسته‌ای، پزشکی، انرژی، نفت و گاز و مابقی حوزه‌ها؛ بحث ترانزیت و تجارت و بازرگانی و… استفاده از موقعیت‌های آبی دو کشور به ویژه در حوزه دریای خزر و همچنین تعهداتی که دو کشور در حوزه‌های مختلف در روند پیش‌رو می‌توانند برای هم قائل باشند، اینکه اگر مناقشه‌ای رخ بدهد به دشمنان یکدیگر کمک نکنند، اینکه خاک خودشان را به عنوان پایگاهی بر علیه همدیگر در اختیار دشمنانشان قرار ندهند.
معاهده جدید، تکمله معاهده قبلی است
در بین دو کشور همسایه اینها فرصت‌های خیلی خوبی است. اینها مواردی است که باید نخبگان عزیز و مردم عزیز ما در کشور به آن توجه کنند؛ نکته سوم، به هر حال خودتان می‌دانید ما در پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ۲۲ اسفند ۱۳۷۹ هم یک موافقتنامه جامع ما بین دو کشور داشتیم که البته حجم و موضوعاتش بسیار محدودتر بود. اما به هر حال در طی حدود ۲۴ سال و اندی گذشته، نقشه راه روابط ما آن موافقتنامه بوده و این معاهده جدید در واقع در ادامه و تکمله آن است که در ایام حدود ۴۷ ساله پس از پیروزی انقلاب اسلامی و ۳۳ سال و حدود ۵ ماهی که از استقلال جمهوری فدراسیون روسیه به عنوان کشور مستقل می‌گذرد.
اعتمادسازی برای بخش خصوصی در سایه ثبات قانونی
به هر حال اینها نکته‌هایی است که باید به آن توجه کرد؛ ضمناً اگر بخش خصوصی، بخش غیردولتی در هر دو کشور بخواهند وارد سرمایه‌گذاری در کشورهای همدیگر بشوند، تا یک افق معین و مشخصی را نداشته باشند دست به ریسک نمی‌زنند؛ به هر حال سرمایه‌گذاری نیاز به داشتن یک افق و تضمین برای یک مدت طولانی است. آنها می‌خواهند سرمایه‌هایشان را در کشورهای همدیگر آورده و سرمایه‌گذاری کنند و به کار بگیرند.
پیوستگی موافقتنامه با قوانین و برنامه‌های توسعه‌ای دو کشور
این موافقتنامه کمک می‌کند که بخش‌های خصوصی دو کشور بتوانند با اطمینان و ثبات بیشتری نسبت به همدیگر نگاه داشته باشند و مسائل را برنامه‌ریزی کنند و پیش ببرند.
نکته بعدی در پاسخ به این سوال که به عنوان فرصت می‌شود به آن اشاره کرد، به هر حال یک سری عرصه‌های همکاری را مابین دو کشور ایران و روسیه در این سال‌ها داشتیم و با این موافقتنامه جامع که تبدیل به قانون در هر دو کشور شد، می‌شود این فرصت‌ها را در قوانین جاری کشور، قوانین سالانه، چشم‌اندازهای پنج ساله و چشم‌اندازهای حتی ۱۰ ساله و ۲۰ ساله هم در هر دو کشور دید. این خودش یک فرصت است و می‌تواند تمام برنامه‌ریزی‌ها مدنظر قرار بگیرد.
نکته ششم به هر حال این خودش کمک می‌کند که نخبگان و مردم در هر دو کشور با آگاهی کامل به سطوح عرصه‌ها و چارچوب همکاری‌های مابین دو کشور بتوانند سرمایه‌گذاری خودشان رو انجام بدهند، اقدامات خودشان را پیش ببرند، ارتباطات خودشان را برنامه‌ریزی کنند و در قالب این بتوانند محتوا تولید کنند و گفتمان تولید کنند. به هر حال ارتباطات را برقرار کنند. این خود یکی از فرصت‌های خیلی خوب است.
پروژه‌های کلان صنعتی، زیرساختی و حمل‌ونقلی در راه است
نکته بعدی، به هر حال در بعضی از ارتباطات‌های صنعتی، زیرساختی مابین دو کشور از عرصه نظامی، دفاعی بگیرید تا حوزه حمل و نقل و انرژی و حتی حوزه‌های زمین‌پایه، ریل‌پایه، دریاپایه، هواپایه، هر اقدامی بخواهد صورت بگیرد، نیاز به زمان دارد و این موافقتنامه این فرصت رو می‌تواند پیش روی کشورمان قرار بدهد.
فرصت‌های استانی؛ دیپلماسی منطقه‌ای در قالب موافقتنامه راهبردی
نکته بعدی اینکه متن این موافقتنامه همکاری فقط محدود به دولت‌ها نبوده بلکه عرصه‌های حتی استانی هم دخیل شدند. در روابط فرصت خوبی برای استان‌های شمالی در کشور ما حتی استان‌های دیگر در کشور ما به وجود می‌آید که بتوانند ظرفیت‌سازی کنند و با همسایه شمالی ما یعنی جمهوری فدراسیون روسیه مسائلی را پیش ببرند. حالا در همان‌جا هم می‌تواند مخاطبین این استان‌های ما مسئولین به اصطلاح استان‌های روسیه باشد.
مقابله با موافقتنامه‌های ضد ایرانی از سوی روسیه
همچنین از جمله فرصت‌هایی که می‌شود به آن اشاره کرد اینکه این معاهده و موافقتنامه می‌تواند مانع از انعقاد موافقتنامه‌هایی توسط کشور روسیه شود که برآیندش می‌تواند علیه ما باشد، حتی در حوزه تجاری، اقتصادی و بازرگانی و سایر حوزه‌ها.
ظرفیت‌های مردمی و ملی در گستره همکاری‌های ایران و روسیه
باز از فرصت‌ها می‌شود به اصطلاح گسترش همکاری‌ها در تمام سطوح ملی و سطوح مردمی در ابعاد مختلف اشاره کرد که گفتم همه ابعاد تقریباً در این مقدمه و ۴۷ ماده به آن اشاره شده؛ حداقل ظرفیت‌هایی که الان در سال ۱۴۰۴ ما داریم و در افق پیش‌رو می‌توانیم به آن توجه کنیم.
عدم شناخت نخبگان دو کشور، مانع همکاری اقتصادی عمیق‌تر
در پرونده‌های مشترک ایران و روسیه در حوزه اقتصاد چقدر توان توسعه وجود دارد و در چه زمینه‌هایی امکان کار مشترک است؟
صفرنژاد: به هر حال یکی از مشکلاتی که ما الان در روسیه داریم، عدم شناخت نخبگان و حتی افکار عمومی دو کشور از یکدیگر است؛ هم شناخت‌ها ضعیف و سطحی است و هم شناخت نخبگان عمیق نیست. بسیاری از نخبگان در ایران هنوز فرق بین جمهوری روسیه فدراتیو فعلی را با شوروی کمونیستی سابق و روسیه تزاری اسبق پادشاهی تزاری اسبق قائل نمی‌دانند و فرقی بین اینها قائل نیستند.
توانمندی‌های پیشرفته روسیه؛ از باروری ابرها تا نیروگاه‌های کوچک
نکته بعد اینکه به هر حال یک سری مزیت‌های برتر در روسیه وجود دارد. روس‌ها در حوزه باروری ابرها توان خیلی خوبی دارند. در حوزه نیروگاه‌سازی توان خیلی خوبی دارند، به ویژه نیروگاه‌های کوچک که می‌تواند بسیار پربازده باشد. روس‌ها در حوزه تولید برق با استفاده از فناوری‌های غیر فسیلی توان خیلی خوبی دارند و همه اینها به ویژه در پرونده‌های مشترک اقتصادی دو کشور می‌تواند مورد توجه قرار گیرد.
سرمایه‌گذاری مشترک در پروژه‌های متوقف‌شده قدیمی
به هر حال مجموعه‌های تخصصی ذی‌ربط باید در این حوزه‌ها فعال باشند، کارهای راکد دوباره به چرخش در بیاید.
لزوم گسترش پروژه‌های نیروگاه هسته‌ای به ده‌ها پروژه مشابه
در حوزه‌های تولید برق با انرژی هسته‌ای می‌دانید که ما یک پروژه مشترک خوب داریم؛ این حتماً باید به ده‌ها پروژه ارتقا پیدا کند.
نقشه راه مشترک ریلی و بندری در کریدورهای شمال–جنوب
همچنین در حوزه پرونده‌های به اصطلاح مشترک بین دو کشور ما حوزه ریل را داریم، حوزه ترانزیت را داریم، حوزه دریاپایه را داریم. صندوق بازنشستگی شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی در شمال دریای خزر در سرزمین روسیه ۵۳ درصد مالکیت یک بندر را خریده، سرمایه‌گذاری کرده که بندر سالیانکای روسیه است.
پنج مسیر اتصال ریلی و دریایی ایران و روسیه فعال یا در دست اجراست
ما همین الان از ۵ بندر جنوبی دریای خزر در سه استان کشورمان به اصطلاح ارتباط بندری با بنادر روسیه داریم حتی ریل در بندر کاسپین سال گذشته به بندر متصل شد یعنی استفاده از حمل و نقل دریایی ریل‌پایه راه افتاد…
تبدیل ایران به هاب انرژی منطقه
در خصوص قراردادهای نفتی اخیر بین ایران و روسیه اگر جزئیاتی در اختیار دارید بفرمایید؟
صفرنژاد: این بحث قرارداد جامع ما و همکاری ما با روسیه یک سابقه دیپلماسی اقتصادی چندین ساله پشتش وجود دارد و به طور مشخص برای اولین بار به شکل جامع در بهار ۱۴۰۳ توسط آقای مخبر با طرف روسیه که آن موقع آقای مخبر کفیل ریاست جمهوری بعد از شهید رئیسی عزیز بودند، به امضا رسید که ما بتوانیم به اصطلاح هاب گازی منطقه باشیم…
ترانزیت زغال‌سنگ به چین از مسیر ایران؛ درآمد بدون وابستگی به بودجه
روس‌ها از ما درخواست دارند که برای درازمدت ترانزیت زغال‌سنگ از کانال ایران به سمت کشور چین بر پایه ریل انجام شود. این هم فرصت خیلی خوبی برای شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی و وزارت راه ماست که با درآمدی که از این کانال ایجاد میشه زیرساخت‌های راه آهن کشور را توسعه بدهند هم نوسازی کنند هم توسعه بدهند و هم تقویت کنند نیازی هم نیست از بودجه کشور استفاده شود. بلکه می شود پیمانکاری انجام این کارها را به خود شرکت‌های روسی داد تا آنها از محل پول ترانزیتی که در آینده می‌خواهند به ما بدهند برای تثبیت و ارتقاء استحکام ساختارهای ریلی کشورمان توسط شرکت‌ها و پیمانکارهای روسی استفاده کنند امید داریم که انشالله اینها به مرحله عمل برسند موفق باشید ممنونم.
منبع: فارس
سیاسیلینک کوتاه :