ریچارد نفیو خواستار تغییر رویکرد آمریکا در قبال ایران شد
سیاستمدار آمریکایی در یادداشتی نوشت که واشنگتن چگونه می‌تواند به توافقی با ایران دست پیدا کند.
جهان صنعت نیوز، «ریچارد نفیو» نویسنده و سیاستمدار آمریکایی و مدیر برنامه «مرکز سیاست جهانی انرژی» در دانشگاه کلمبیا که در دولت «باراک اوباما» نقش کلیدی در تدوین تحریم‌های اقتصادی ایران داشت و به عنوان «معمار تحریم‌های ایران» شناخته می‌شود، در یادداشتی درباره امکان‌پذیر بودن «توافقی خوب» با ایران در مذاکرات غیرمستقیم ایران با دولت «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا نوشت.
نفیو در این یادداشت که در نشریه «فارن افرز» منتشر شده، نوشته است: تهران و واشنگتن به‌رغم سابقه خصومت‌هایشان از زمان بازگشت ترامپ به کاخ سفید علاقه متقابل و پایدار به یک توافق نشان داده و هر دو انگیزه‌های روشنی برای به نتیجه رساندن توافق دارند.
در این یادداشت مطرح شده است: طرفین در طول چندین دور مذاکره چارچوب‌های بالقوه‌ای را ترسیم کرده‌اند. دولت ترامپ می‌خواهد ثبات راهبردی را به خاورمیانه بازگرداند و شخص ترامپ نیز علاقه‌مند است تصویر خود را به عنوان یک معامله‌گر تقویت کند. ایران که هنوز تحت فشار تحریم‌های آمریکا قرار دارد، به دنبال ترمیم اقتصادی پایدار و توقف خصومت‌ها پس از تضعیف بسیاری از متحدانش (در منطقه) است.
با این حال، نفیو با پرداختن به مسائل پابرجا در مواضع طرفین و چالش‌هایی که ممکن است برای این مذاکرات ایجاد کند، نوشت: «با وجود این که ترامپ گفته است می‌خواهد به سرعت مسئله هسته‌ای را حل‌وفصل کند و اصرار دارد که توافق نزدیک است، مسائل دیرینه و اساسی بین طرفین احتمالا این روند را دچار مشکل خواهد کرد. نگرانی‌های آمریکا درباره برنامه غنی‌سازی ایران و تامین مالی متحدانش و نیز مقاومت ایران برای محدودسازی برنامه هسته‌ای خود و نگرانی‌های آن درباره پایدار بودن هرگونه توافق با آمریکا، با توجه به نقض توافق قبلی(توافق هسته‌ای ۲۰۱۵) از سوی ترامپ، همچنان محل اختلاف باقی می‌ماند. برای ایران دشوار خواهد بود که بدون عبور از خطوط قرمز خود به اندازه‌ای امتیاز دهد که یک توافق هسته‌ای برای آمریکا ارزشمند باشد».
او با بیان اینکه «حتی یک توافق با شرایط مطلوب برای آمریکا پرمخاطره خواهد بود و هر توافقی به امتیازی ناخوشایند از سوی طرفین نیاز دارد»، نوشت: اما توافقی که در ازای لغو برخی تحریم‌ها نظارت گسترده بر تاسیسات هسته‌ای اعلام‌شده و اعلام‌نشده ایران را فراهم و غنی‌سازی اورانیوم را محدود کند، می‌تواند دوباره امکان بهره‌مندی از مزایای برجام را فراهم کند. اگر با دقت مذاکره شود و زمان کافی برای دیدن نتایج آن تخصیص یابد، چنین توافقی ضمن جبران برخی از آسیب‌های ناشی از خروج واشنگتن از توافق اولیه، از وقوع بحران در کوتاه‌مدت جلوگیری و ایجاد ثبات منطقه‌ای در آینده را پایه‌ریزی می‌کند.
ایران و آمریکا تا کنون پنج دور مذاکرات غیرمستقیم را با میانجی‌گری عمان برای رسیدگی به مسئله برنامه هسته‌ای ایران انجام داده‌اند. طرفین به طور کلی روند این مذاکرات را سازنده ارزیابی کرده و گفته‌اند مسقط پیشنهادهایی را در این دور از مذاکرات برای برطرف کردن اختلافات مطرح کرده است.
در این میان، مقام‌های آمریکایی به‌ویژه پس از دور سوم مذاکرات مدعی شدند که ایران به عنوان تنها کشور فاقد سلاح هسته‌ای پیمان منع گسترش تسلیحات اتمی(ان‌پی‌تی) حق غنی‌سازی ندارد و اگر خواهان استفاده از انرژی هسته‌ای است، می‌تواند سوخت مورد نیاز رآکتورهای خود را از کشوری ثالث وارد کند.
اگر چه مقام‌های ایران تاکید کرده‌اند برخورداری ایران از انرژی هسته‌ای صلح‌آمیز و حق غنی‌سازی ایران موضوعی قابل مذاکره نیست و تاکید کرده‌اند ایران مقتدرانه از برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز خود در قبال هرگونه اقدام متجاوزانه دفاع خواهد کرد.
تقویت ابزارهای برجام برای توافقی پایدار با ایران
نگارنده در ادامه با اشاره به این که ذیل توافق هسته‌ای عملا «باید حداقل یک سال از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای در آینده قابل پیش‌بینی ممانعت می‌شد»، در گزارش خود بیان می‌کند: این توافق منتقدان زیادی داشت. بسیاری از سیاستمدران تندرو، به‌ویژه در حزب جمهوری‌خواه استدلال می‌کردند که ناکارآمدی توافق در محدود کردن برنامه هسته‌ای ایران و بازگردانی آن به وضعیت قبل به این معنی است که تهران هنوز راهی برای دستیابی به بمب دارد. آن‌ها معتقد بودند که برای واشنگتن بهتر است زودتر و در برهه‌ای که اقتصاد ایران هنوز تاثیر تحریم‌های آمریکا را متحمل می‌شود، با یک بحران هسته‌ای مقابله کند تا این که پس از بهبود وضعیت اقتصادی آن به این مسئله رسیدگی کند. این منتقدان در ترامپ شنونده‌ای یافتند که در مه ۱۰۱۸ از توافق هسته‌ای(برجام) خارج شد و در سال ۲۰۱۸ ایران را به سمت توسعه فعالیت‌های غنی‌سازی و ازسرگیری فعالیت‌های تحقیق و توسعه سانتریفیوژها سوق داد.
مقام پیشین آمریکایی می‌نویسد: خوشبختانه، عناصر برجام هنوز هم می‌تواند در توافقی به کار رود که از حمایت دو حزبی در آمریکا برخوردار شود. مهمترین آن‌ها ابزار شفافیت توافق اولیه است. اگرچه بخش عمده‌ای از بحث‌های دیپلماتیک و اظهارات علنی درباره یک توافق بر آینده برنامه غنی‌سازی ایران معطوف است، بازرسی‌های بین‌المللی با استفاده از آخرین تکنیک‌ها و تجهیزات، عنصر اساسی است که هر توافق باید حول آن بنا شود. بدون تقویت بازرسی‌ها و شفافیت، هیچ توافقی، حتی اگر مستلزم برچیده شدن برنامه هسته‌ای باشد، پایدار نخواهد بود.
توصیه این سیاستمدار آمریکایی به‌رغم همکاری‌های مداوم ایران با آژانس و پایبندی آن به تعهدات خود ذیل توافقات با این نهاد بین‌المللی این است که «آمریکا باید در نتیجه، ترغیب ایران به موافقت با سختگیرانه‌ترین بازرسی‌ها از تاسیسات هسته‌ای اعلام‌شده و اعلام‌نشده را در اولویت قرار دهد. اما اگر ایران به طور کامل به استاندارد فعلی توافقنامه پادمانی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پایبندی نکند که در سال ۱۹۹۴ در پاسخ به افشاگری‌ها درباره برنامه هسته‌ای عراق تدوین شد، واشنگتن باید کنار بکشد.»
در ادامه این یادداشت مطرح شده است: آمریکا باید همچنین از ایران بخواهد که سازوکار شفافیت مقرر در برجام را درباره سانتریفیوژها و ذخایر اورانیوم خود نیز بپذیرد. ایران بدون این شفافیت، به راحتی می‌تواند یک برنامه هسته‌ای سری را توسعه دهد، اگرچه به طور علنی بر صلح‌آمیزبودن اهداف برنامه هسته‌ای خود تاکید دارد. هفت سال پس از خروج آمریکا از برجام، ایران سانتریفیوژهایی را ساخته است که زمان گریز هسته‌ای آن را به طور دائمی کاهش داده‌اند. ایران همچنین قادر به ساختن تاسیسات غنی‌سازی سری کوچک‌تری است که تشخیص و نابودی آن به دلیل تلاش‌های آن برای مدفونسازی و استحکام آن‌ها دشوارتر است.
نفیو همچنین مدعی شده است: ایران پس از حوادث سال ۲۰۲۱ در زیرساخت‌های مرتبط با سانتریفیوژهای خود، دسترسی آژانس به قطعات سانتریفیوژهای تولید این کشور و اطلاعات درباره محل انبار کردن آن‌ها را متوقف کرد. حتی اگر یک توافق میان ایران و آمریکا موجب برچیده شدن تاسیسات هسته‌ای اعلام‌شده ایران شود، بدون اعلامیه‌ها و بازرسی‌های سرزده که بر خط تولید سانتریفیوژهای این کشور متمرکز باشد، تهران همچنان می‌تواند به صورت پنهانی به سلاح هسته‌ای دست پیدا کند. بازگردانی حقوق نظارتی برجام تا حد زیادی این مشکل را برطرف خواهد کرد.
پیشنهادهای نفیو برای بازرسی‌های سرزده و مداوم آژانس از تاسیسات اتمی ایران در حالی مطرح شده است که ایران ذیل توافق هسته‌ای در ازای لغو تحریم‌ها با اعمال سختگیرانه‌ترین مقررات بازرسی بر برنامه هسته‌ای خود موافقت کرده بود و تنها پس از خروج یک‌جانبه دولت ترامپ از توافق، متحمل شدن دوباره تحریم‌های واشنگتن و بدعهدی کشورهای اروپایی توافق در عمل به تعهداتشان در زمینه کاهش تاثیر این تحریم‌ها و عادی‌سازی روابط تجاری با ایران، اعلام کرد که درپنج گام تعیین‌شده و ذیل بند ۳۶ توافق از اجرای برخی تعهدات داوطلبانه خود فاصله می‌گیرد.
محدودسازی فعالیت‌های آژانس در ایران، از جمله لغو انتصاب برخی بازرسان و خاموش کردن تعدادی از دوربین‌های آژانس در تاسیسات اتمی خود در واقع پاسخ ایران سیاسی‌کاری تروئیکای اروپا و آمریکا در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در رسیدگی به مسئله هسته‌ای ایران بود.
مقام‌های ایرانی ادعای تاسیسات اتمی اعلام‌نشده را رد کرده و گفته‌اند تمامی اقدامات برنامه هسته‌ای ایران با اطلاع آژانس انجام می‌شود.
الزام ایران به اعلام تجهیزات یا مواد
معمار تحریم‌های ایران با استناد به ادعاهای رژیم صهیونیستی درباره فعالیت هسته‌ای مخفیانه ایران در راستای اهداف نظامی، نوشت: مطمئنا برخی از بخش‌های مقررات بازرسی برجام به اندازه کافی گسترده نبود و یک توافق جدید باید آن را تقویت کند. به طور مثال، یک توافق جدید باید مستقیم‌تر از برجام به مسئله تسلیحاتی‌سازی بپردازد. در بخش «تی» توافق اصلی، ایران موافقت کرد که در حوزه تسلیحاتی‌سازی هسته‌ای یا فناوری‌های خاصی کار نکند که آن را میسر می‌سازد اما تهران ملزم نشد که تجهیزات موجودی را که می‌توان در فرآیند تسلیحاتی استفاده کرد، اعلام کند یا دسترسی معمول آژانس به آن‌ها را فراهم سازد. در نتیجه، راستی‌آزمایی به شدت دشوار بود. اگرچه آمریکا مجبور بود در سال ۲۰۱۵ این مقررات ضعیف‌تر را بپذیرد، حالا دیگر زمانه تغییر کرده است. پس از آن که اسرائیل در سال ۲۰۱۸ اسناد آرشیو هسته‌ای ایران را به دست آورده و منتشر کرد، محققان آژانس تاسیسات جدیدی را کشور کردند که ایران در گذشته در آن روی تسلیحات کار می‌کرد.
او بدون اشاره به تاکید مقام‌های ایرانی مبنی بر اینکه تولید و به‌کارگیری تسلیحات اتمی جایی در دکترین دفاعی ایران ندارد، نوشت: گزارش‌های دولت آمریکا نشان می‌دهد که ایران همچنان به فعالیت دوگانه مرتبط با تسلیحات ادامه می‌دهد. مقام‌های ایران اغلب این ایده را مطرح می‌کنند که در صورت لزوم، سلاح هسته‌ای تولید کنند. بنابراین، یک توافق باید ایران را ملزم به اعلام هرگونه تجهیزات یا موادی کند که طبق تعریف گروه «تامین کنندگان هسته‌ای» مربوط به تسلیحاتی‌سازی هسته‌ای است. این توافق همچنین باید اجازه دادن تهران به آژانس برای راستی‌آزمایی نحوه استفاده ایران از تجهیزات و مواد هسته‌ای را با فهم روشنی از این موضوع الزام‌آور سازد که اگر بازرسان آژانس با مانعی مواجه شوند، واشنگتن حق فسخ توافق را خواهد داشت. این باید صراحتا شامل دسترسی با تاسیسات نظامی نیز باشد.
پیشنهادات عملی و شفاف برای محدودسازی غنی‌سازی در ایران
نفیو در بخش دیگری از این گزارش مطرح کرد: شفافیت بین‌المللی شرط لازم برای هر توافق هسته‌ای جدید است اما به تنهایی کافی نیست. آمریکا همچینن باید خواستار تغییراتی در خود برنامه هسته‌ای ایران نیز شود. برخی از این تغییرات باید به آسانی برای ایران قابل قبول باشد. ایران در برجام اساسا موافقت کرد که هرگونه گزینه کوتاه‌مدت برای ساختن بمب بر پایه پلوتونیوم را با اصلاح رآکتور خود که قادر به تولید پلوتونیوم قابل استفاده در تسلیحات بود را پایان دهد و از هرگونه فعالیت بازفرآوری سوخت هسته‌ای خودداری کند.
اما سایر تغییرات، به‌ویژه درباره برنامه غنی‌سازی اورانیوم ایران برای تهران دشوارتر خواهد بود. پیشرفت‌های هسته‌ای ایران از مه ۲۰۱۸ برخی از محدودیت‌های به دست آمده در برجام را تا اندازه‌ای بی‌اثر کرده است. آمریکا در آن مذاکرات، آمریکا با نسل اول سانتریفیوژهای ایران سروکار داشت. محدود کردن فعالیت‌های تحقیق و توسعه سانتریفیوژها در سال ۲۰۱۵ «پیروزی» مهمی برای آمریکا بود. اگرچه امروز، ایران می‌تواند با تعداد کمتری از سانتریفیوژه کارهای بسیار بیشتری انجا دهد.
نگارنده با تکرار موضع برخی از مقام‌های آمریکای مبنی بر اینکه ایران با برچیده شدن برنامه غنی‌سازی خود، اقدامی که تهران آن را خط قرمز خود و غیرقابل مذاکره خوانده، می‌تواند سوخت هسته‌ای مورد نیاز خود را از کشورهای خارجی تامین کند، درباره پیشنهادات جایگزین غنی‌سازی ایران در خاک خود نوشت: پیشنهادات پیچیده برای دور زدن این مسئله، چه با ایجاد یک پروژه مشترک غنی‌سازی میان ایران و عربستان سعودی، یعنی کنسرسیومی با سایر کشورهای خاورمیانه، تطبیق اعمال محدودیت‌های سخت بر غنی‌سازی اورانیوم ایران با ساخت رآکتورهای آن یا تدابیری پرابهام در زمینه تامین سوخت که ایران را ملزم می‌کند اورانیوم خود را تبدیل به گاز یا به جای دیگری صادر و بعد آن را وارد کند، در نهایت باز هم هزاران سانتریفیوژ را برای ایران بر جای می‌گذارد. این گونه پیشنهادات همچنین می‌تواند باعث به وجود آمدن جمعی از ناظران بین‌المللی در تاسیسات هسته‌ای ایران شود که در صورت تولید غیرقانونی سلاح توسط ایران، به عنوان سپر انسانی عمل کرده و یک حمله بین‌المللی جلوگیری کنند.
نفیو معتقد است که «طرف‌های مذاکره می‌توانند تدابیر عملی‌تری را به کار ببندند. اما در نهایت، واشنگتن باید با برخی مخاطرات کنار بیاید. یک توافق در زمینه غنی‌سازی اورانیوم همچنان می‌تواند در خدمت هدفی حیاتی برای دولت ترامپ و تهران باشد؛ اینکه آمریکا می‌تواند مقداری غنی‌سازی توسط ایران را با تقویت محدودیت‌ها بپذیرد و ایران نیز می‌تواند بدون این که تسلیم در برابر دشمن قسم‌خورده خود به نظر برسد، این محدودیت‌ها را بپذیرد.»
فضای مذاکراتی بیشتر با تمایل ایران به لغو تحریم‌ها
نفیو در بخش دیگری از این گزارش با اشاره به این که «دولت آمریکا می‌تواند لغو تحریم‌های خود علیه ایران را وسیله چانه‌زنی بر سر محدودسازی غنی‌سازی آن قرار دهد»، نوشت: تمایل ایران به لغو تحریم‌ها و در واقع بیش از آن‌چه برجام آن را امکان‌پذیر ساخت، فضایی برای مذاکرات ایجاد می‌کند. بنابراین، آمریکا باید چارچوب لغو تحریم‌ها را بر اساس یک مقیاس متغیر بنا کند که لغو تحریم‌ها را به محدودیت‌های غنی‌سازی داخلی محدود می‌کند. به عنوان مثال، اگر آمریکا اصرار بر توقف بلندمدت یا دائمی غنی‌سازی اورانیوم در ایران داشته باشد، می‌تواند به تهران نه‌تنها لغو تحریم‌های ثانویه، بلکه پایان برخی از تحریم‌های آمریکا را وعده دهد. این توافق برای مثال، ممکن است تحریم‌ها بر تجارت در پروژه‌های تولید تجاری و انرژی را لغو کند، در حالی که تحریم‌ها بر فناوری‌های نظامی یا با کاربری دوگانه، فعالیت‌های سپاه پاسداران و متحدان ایران را حفظ کند.
با این حال، نفیو با ادعاهایی درباره چگونگی استفاده ایران از منابع مالی خود در صورت لغو تحریم‌ها، از جمله حمایت مالی از گروه‌های مقاومت منطقه، ادعایی که مقام‌های ایران بارها آن را رد کرده‌اند، نوشت: آمریکا باید این احتمال را بپذیرد که لغو تحریم‌ها متناسب با امتیازات قابل توجه ایران ممکن است به تجدید قوای سازمان‌هایی منجر شود که به سختی برای از بین بردن آن‌ها تلاش کرده است.
او این پیشنهاد زیاده‌خواهان را مطرح کرد که «آمریکا باید برای جلوگیری از این نتیجه، پافشاری کند که هرگونه توافق با ایران شامل اعمال محدودیت‌هایی بر صادرات یا استقرار موشک‌ها، پهپادها و دیگر وسایل حمله دوربرد خارج از قلمرو آن باشد.»
فرصت طلایی دولت ترامپ
نفیو در بخش پایانی این گزارش نوشت: فقط این دلیل که واشنگتن باید آماده اعمال قدرت برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای باشد، به معنای این نیست که اقدام نظامی مطلوب‌ترین نتیجه است. حمله نظامی به برنامه هسته‌ای ایران به احتمال زیاد، باعث بروز یک درگیری بسیار بزرگ‌تر می‌شود که در آن اسرائیل و آمریکا به دنبال تاسیسات هسته‌ای پنهان ایران می‌گردند و تهران در خاورمیانه و فراتر از آن تلافی می‌کند. در عوض، آمریکا باید از اهرم فشار خود و کنترل ترامپ بر حزب جمهوری‌خواهان برای رسیدن به یک توافق، حتی ناقص استفاده کند که هنوز امکان‌پذیر است. ترامپ حتی می‌تواند به وعده خود در سال ۲۰۱۸ مبنی بر دستیابی به توافقی «بهتر از برجام» عمل کند. این دولت به طور غیرمنتظره‌ای از فرصتی طلایی برای دستیابی به یک توافق دارد. باید از آن استفاده کند.
منبع: ایسنا
سیاسیلینک کوتاه :