دخانیات، تهدید خاموش سلامت اجتماعی

جهان صنعت نیوز، محمدرضا شالبافان به مناسبت هفته ملی بدون دخانیات با تشریح پیامدهای روانی و اجتماعی مصرف دخانیات، اظهار کرد: مصرف دخانیات، به‌ویژه سیگار از جنبه‌های مختلف می‌تواند منجر به بروز آسیب‌های جدی در حوزه سلامت روان و روابط اجتماعی افراد شود.

وی با اشاره به نتایج پژوهش‌های علمی در این حوزه، افزود: مصرف سیگار هرچند به قصد تفریح یا تجربه یک‌باره، می‌تواند بسیار اعتیادآور باشد، آمارها نشان می‌دهد که بیش از ۳۰ درصد افرادی که تنها یک‌ بار سیگار مصرف می‌کنند در ادامه به مصرف‌کننده دائمی تبدیل می‌شوند و این وابستگی، نه‌تنها منجر به آسیب‌های جسمی، بلکه باعث افت کیفیت زندگی و کاهش طول عمر افراد نیز می‌شود.

شالبافان همچنین مصرف دخانیات را دروازه ورود به سایر مواد اعتیادآور دانست و اظهار کرد: افرادی که سیگار مصرف می‌کنند در معرض خطر بیشتری برای گرایش به مواد مخدر قرار دارند، این مساله اغلب با مشکلات روانی عمیق‌تری همراه می‌شود که هم فرد و هم خانواده و جامعه را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

وی با هشدار نسبت به شیوع روزافزون مصرف قلیان و سیگار در میان نوجوانان و جوانان، بر لزوم آموزش، آگاهی‌رسانی و ارائه خدمات روان‌درمانی و پیشگیری، تاکید کرد.

پیشگیری از مصرف دخانیات، ضرورتی برای حفظ سلامت روان خانواده و جامعه

مدیرکل دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با تاکید بر اهمیت پیشگیری از مصرف دخانیات در دوران نوجوانی و جوانی، اظهار کرد: سنین نوجوانی و جوانی، دوره‌ای بسیار حساس در شکل‌گیری شخصیت و رفتارهای بلندمدت است، اگر در این سنین از مصرف دخانیات پیشگیری شود، می‌توان گام بزرگی برای ارتقا سلامت روانی و اجتماعی جامعه برداشت.

وی با اشاره به چالش‌های مصرف دخانیات در مراحل مختلف زندگی، افزود: نوجوان یا جوانی که وارد چرخه مصرف دخانیات می‌شود، معمولاً با تنش‌ها و چالش‌های عاطفی و ارتباطی در خانواده مواجه می‌شود که این تنش‌ها می‌تواند به شکل‌گیری الگوهای رفتاری ناسالم و کاهش انسجام خانوادگی منجر شود.

شالبافان ادامه داد: در سنین بالاتر، وقتی فرد در نقش پدر یا مادر قرار می‌گیرد، مصرف دخانیات تبدیل به یک چالش جدی در تربیت فرزندش می‌شود. بسیاری از والدین مصرف‌کننده تمایلی ندارند که فرزندان‌شان سیگار یا قلیان مصرف کنند، اما مصرف دخانیات در آنان، ناخواسته الگویی برای فرزندان می‌سازد. این تضاد، تنش‌زا و استرس‌آفرین است و می‌تواند بر روابط خانوادگی تأثیر منفی بگذارد.

وی همچنین به اثرات مستقیم دخانیات بر درمان‌های روانپزشکی، اشاره کرد و گفت: مصرف دخانیات می‌تواند درمان برخی از اختلالات روانی رایج مانند اضطراب و افسردگی را دچار اختلال کند. از یک سو، تأثیر فیزیولوژیک نیکوتین بر سیستم عصبی مرکزی می‌تواند روند بهبودی را کند سازد، و از سوی دیگر، مصرف دخانیات در برخی موارد باعث تغییر در اثربخشی داروهای روان‌پزشکی می‌شود؛ به‌طوری که ممکن است میزان جذب یا تأثیرگذاری داروها تحت‌الشعاع قرار گیرد و روند درمان را پیچیده‌تر کند.

نوجوانی؛ مهم‌ترین دوره برای پیشگیری از مصرف دخانیات

شالبافان با تأکید بر اهمیت ویژه دوران نوجوانی و جوانی در پیشگیری از مصرف دخانیات، اظهار کرد: حساس‌ترین و شاید مهم‌ترین دوره‌ای که باید از افراد در برابر شروع مصرف دخانیات محافظت کرد، دوره نوجوانی و جوانی است، در این مقطع، افراد در مرحله شکل‌گیری هویت و ارزش‌های رفتاری خود هستند و به‌شدت تحت تأثیر عوامل محیطی، به‌ویژه گروه همسالان قرار دارند.

وی با اشاره به نقش تأثیرگذار فشار گروه همسالان در سوق دادن نوجوانان به سمت مصرف دخانیات، افزود: اگر فضای ارتباطی میان دوستان و هم‌کلاسی‌ها در مدرسه یا دانشگاه به سمتی برود که مصرف دخانیات را امری بی‌اشکال، حتی موجه یا باکلاس جلوه دهد، احتمال گرایش اعضای آن گروه به مصرف دخانیات افزایش می‌یابد. متأسفانه، این تأثیرپذیری از همسالان گاهی بسیار قوی‌تر از اثر تربیتی خانواده یا پیام‌های رسانه‌ای است.

شالبافان در ادامه با اشاره به مسئولیت خانواده‌ها تأکید کرد: در چنین شرایطی، نقش خانواده‌ها بیش از پیش حیاتی است، والدین باید ضمن مراقبت از رفتار فرزندانشان در این زمینه، بتوانند با ایجاد یک رابطه صمیمانه، حمایتی و در عین حال نظارتی مؤثر، فضایی امن برای گفت‌وگو با فرزند خود فراهم کنند.

دخانیات؛ دروازه ورود به اعتیاد

شالبافان با اشاره به نقش دخانیات به‌عنوان زمینه‌ساز مصرف مواد مخدر اظهار کرد: در ادبیات علمی جهان، دخانیات به‌عنوان یک دروازه ورود برای مصرف مواد مخدر شناخته می‌شود و تقریباً تمامی افرادی که درگیر مصرف مواد مخدر شده‌اند، مسیر خود را با سیگار آغاز کرده‌اند.

شالبافان با تاکید بر ضرورت اقدامات پیشگیرانه گفت: اگر هدف ما کاهش بروز و شیوع اعتیاد در جامعه است، یکی از مهم‌ترین راهبردها، پیشگیری از مصرف دخانیات در مراحل اولیه زندگی به‌ویژه نوجوانی و جوانی است. این موضوع، نقش بسیار حیاتی در سلامت فردی و اجتماعی دارد.

وی با ابراز نگرانی از نمایش نامناسب مصرف دخانیات و الکل در رسانه‌ها و آثار تصویری، اظهار کرد: متأسفانه در سال‌های اخیر شاهد هستیم که در برخی فیلم‌ها و سریال‌ها، چه در تلویزیون رسمی، چه در شبکه نمایش خانگی و چه در سینماهای عمومی، صحنه‌هایی به تصویر کشیده می‌شود که مصرف سیگار، الکل و دیگر انواع دخانیات را به شکلی غیرمسئولانه نمایش می‌دهند؛ گاهی حتی به‌گونه‌ای که انگار در حال تبلیغ و ترویج آن هستند.

وی افزود: این مساله نگرانی‌های جدی برای والدین به همراه داشته، چراکه نوجوانان و جوانان تحت تأثیر مستقیم چنین تصاویری قرار می‌گیرند. نمایش مصرف دخانیات به عنوان بخشی از یک رفتار طبیعی یا جذاب، می‌تواند افراد را به سمت تجربه‌گری و مصرف سوق دهد؛ به‌ویژه اگر شخصیت‌های مثبت یا محبوب داستان نیز از این رفتارها استفاده کنند.

شالبافان همچنین به نقش مادری و اجتماعی زنان اشاره کرد و ادامه داد: زنان در نقش مادرانه و در جایگاه تأثیرگذار خود در خانواده و جامعه، نیازمند مراقبت‌های جدی‌تری از سوی نظام سلامت هستند، البته باید تأکید کنم که مصرف دخانیات در هر دو جنس آسیب‌زاست، چه از منظر جسمی و چه روانی اجتماعی، اما به‌واسطه برخی تفاوت‌های بیولوژیکی و نقشی که زنان در تربیت نسل آینده ایفا می‌کنند، پیشگیری و درمان در این گروه اهمیت مضاعفی دارد.

مدیرکل دفتر سلامت روانی با اشاره به تأثیر دخانیات بر اختلالات روانی شایع مانند اضطراب و افسردگی، افزود: مصرف دخانیات می‌تواند روند درمان این اختلالات را پیچیده کند. از یک سو، ترکیبات موجود در دخانیات مستقیماً بر سیستم عصبی تأثیر می‌گذارند، و از سوی دیگر، در افرادی که تحت درمان دارویی روان‌پزشکی هستند، ممکن است باعث اختلال در عملکرد داروها و کاهش اثربخشی آن‌ها شود.

شالبافان درباره اقدامات وزارت بهداشت در زمینه فرهنگ‌سازی، پیشگیری و درمان مصرف دخانیات، اظهار کرد: موضوع پیشگیری از مصرف دخانیات از سال‌ها پیش در دستور کار دبیرخانه کنترل دخانیات در معاونت بهداشت وزارت بهداشت قرار گرفته است. در این راستا، دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد نیز فعالیت‌هایی را در زمینه آموزش، اطلاع‌رسانی و کاهش تقاضا برای مصرف دخانیات در سطح جامعه پیگیری می‌کند.

روز جهانی بدون دخانیات یا روز جهانی بدون تنباکو مصادف با ۳۱ ماه می است که هر سال در سراسر جهان برای جلب توجه و تشویق افراد برای ترک محصولات دخانی برگزار می‌شود.

شعار امسال روز جهانی بدون دخانیات «افشای ترفندهای صنایع دخانی؛ برای نسلی عاری از دخانیات» است و امسال سوم تا نهم خرداد مصادف با هفته ملی بدون دخانیات است.

منبع: ایرنا

اجتماعی و فرهنگی