کلید عدالت بازار خودرو در دست بورس کالا

دیبا حاجیها – جهان صنعت نیوز: ورود خودرو به بورس کالا بار دیگر به یکی از پرحاشیه‌ترین محورهای بحث در بازار سرمایه و اقتصاد ایران بدل شده است. این صنعت پرحاشیه برای بار چندم، میان خودروسازان، سیاست‌گذاران و مصرف‌کنندگان، کشمکشی جدی ایجاد کرده است. از یک سو، تولیدکنندگان خودرو مدعی‌اند که قیمت‌های دستوری وضع‌ شده از هزینه تمام‌شده است و این روند به زیان آن‌ها تمام می‌شود. از سوی دیگر، مصرف‌کنندگان با قیمت‌های چندبرابری در بازار آزاد روبه‌رو هستند و سهمی از قیمت‌های پایین ندارند، چرا که قسمت بخش قابل توجهی از این اختلاف قیمت به جیب دلالان می‌رود. اینجاست که پای بورس کالا به میان می‌آید تا شاید گره‌ای از این آشفتگی باز کند.

لاتاری به سبک ایرانی

ورود خودرو به بورس کالا با هدف شفافیت، کشف قیمت واقعی و حذف دلالی از زنجیره توزیع انجام شده است. در مدل فعلی اگر قصد داشته باشید خودرو را با قیمت درب کارخانه بخرید، خودروها از طریق سامانه‌های فروش اینترنتی یا طرح‌های قرعه‌کشی روبه‌رو خواهید شد که نه تنها ناکارآمد است بلکه نارضایتی گسترده مردم را نیز موجب شده است. در واقع هیچ جای دنیا خودرو به‌عنوان یک کالای مصرفی بادوام از طریق قرعه‌کشی به دست مردم نمی‌رسد. ادعای برخی از مقامات مبنی بر اینکه کالای نهایی در هیچ کشوری از طریق بورس کالا عرضه نمی‌شود، در حالی مطرح می‌شود که نظام توزیع سنتی موجود نیز هیچ سنخیتی با بازار رقابتی و سازوکارهای جهانی ندارد.

بورس کالا؛ آینه شفافیت

در بورس کالا، سازوکار عرضه و تقاضا قیمت را تعیین می‌کند و خریدار واقعی می‌تواند بدون واسطه و با شفافیت کامل وارد معامله شود. این روند، به شرط اصلاح برخی موانع، می‌تواند به کاهش سوداگری، حذف رانت و کاهش فاصله قیمت کارخانه تا بازار کمک کند. تجربه گذشته نیز نشان داد که عرضه خودرو در بورس کالا با وجود تمام مخالفت‌ها، توانست بخش قابل توجهی از تقاضای واقعی را پوشش دهد و حداقل برای مدت کوتاهی از التهابات بازار بکاهد.

در شرایطی که نظام فعلی عرضه خودرو نه برای تولیدکننده سودآور است و نه برای مصرف‌کننده به‌صرفه تمام می‌شود، ورود به بورس کالا شاید تنها مسیر باقی‌مانده برای حرکت به سمت بازاری شفاف، رقابتی و عادلانه باشد.

اکنون که برای دومین بار این موضوع به صدر اخبار برگشته، لازم است با نگاهی کارشناسانه و به دور از منافع گروهی، درباره تداوم یا توقف عرضه خودرو در بورس کالا تصمیم‌گیری شود. زیرا تکرار لاتاری‌های بی‌حاصل گذشته، تنها به تقویت دلالی و بی‌اعتمادی مردم خواهد انجامید.

کارشناسان چه می‌گویند؟

نیما میرزایی، کارشناس بازار سرمایه، در گفتگو با«جهان صنعت نیوز» بهترین راهکار برای افزایش شفافیت در بازار خودرو را ورود به بورس کالا دانست و در این خصوص گفت: افزایش نرخ محصولات کارخانه‌های خودروسازی امری ضروری بوده و ادامه روند تولید و فروش با نرخ‌های فعلی، که از هزینه تمام شده کمتر هستند، باعث افزایش زیان خودرو سازان و ایجاد سایر مشکلات می‌شود. ادامه روند قبلی در نهایت باعث استقراض بیشتر از بانک مرکزی شده و خود را به شکل تورم نشان می‌دهد. در حال حاضر اتخاذ تصمیم افزایش قیمت خودرو لازم و ضروری بود. این تصمیم همچنان ایده‌آل و جامع نیست. ایده‌آل نیست چون در حال حاضر بهتر بود محصولات خودروسازان در بورس کالا عرضه شود تا از تحمیل مجدد شوک قیمتی به بازار خودرو جلوگیری شود وهمچنین یک روند پیوسته افزایش قیمت را شاهد باشیم. اما علاقه همیشگی مسئولان دولتی به کنترل بازار منجر به اتخاذ تصمیم سنتی و غیربهینه جهش قیمت شد. از طرفی این تصمیم جامع هم نیست چراکه مشکل صنعت خودروسازی ایران صرفا شکاف زیاد قیمت کارخانه و بازار نیست. یکی از مشکلات، انحصار این صنعت است که منتج از پایین بودن  بهره وری شرکت‌های خودروسازی است. به طور مثال، میزان نیروی انسانی شاغل در صنعت خودرو ایران حدودا پنج برابر میانگین جهانی و شرکت‌های مشابه خارجی است. در نتیجه در کنار حل موضوع افزایش نرخ، لازم است سایر مشکلات ضروری این صنعت نیز حل شود تا این انباشت مشکلات از بین برود. به طور کلی، افزایش قیمت خودرو تصمیم درستی است که به صنعت خودرو کمک می‌‎کند. از طرفی بازار سرمایه نیز استقبال گرمی از این تصمیم داشت که صرفا به دو نماد یا صنعت مرتبط ختم نمی‌شود بلکه در کلیت بازار سرمایه به تجدید اعتماد سهام‌داران نسبت به توجه مسئولین به سرنوشت شرکت‌ها منجر شده است. در نتیجه به نظر می‌رسد قیمت‌گذاری دستوری که معضل اصلی بازار سرمایه است با این تصمیم اندکی تعدیل شده است.

 

اخبار برگزیدهخودرو