علی باقری: قدرت، پایه استقلال سیاست خارجی
دبیر شورای راهبردی روابط خارجی با اشاره به اینکه جمهوری اسلامی ایران در مسیر ارتقاء قدرت خود، همواره در چارچوب هنجارهای بین‌المللی حرکت و به‌عنوان قدرتی مسئولیت‌پذیر عمل کرده است، گفت: در مقابل، کشورهای اروپایی، فاقد چنین مسئولیت‌پذیری هستند.
جهان صنعت نیوز، «علی باقری» در آیین اختتامیه کنفرانس بین‌المللی مطالعات آمریکا و اروپا درباره روابط ایران و اروپا با اشاره به اینکه ابتدا باید مشخص کنیم که دقیقاً درباره کدام “اروپا” قصد صحبت داریم، گفت: اروپا به‌عنوان یک مفهوم جغرافیایی، سیاسی یا تمدنی. اروپای جغرافیایی، محدوده‌ای تعریف‌شده است که شامل چندین کشور در یک قاره می‌شود و حدود و ثغور آن مشخص است. اروپای سیاسی، عمدتاً به چند کشور خاص اروپایی اطلاق می‌شود که نقش محوری در سیاست‌های این منطقه دارند. در مقابل، اروپای تمدنی گستره‌ای فراتر دارد و مناطقی نظیر استرالیا و حتی برخی بخش‌های ژاپن را نیز به دلیل رفتارهای همسو در بر می‌گیرد. اروپای جغرافیایی عمدتاً درگیر مجموعه‌ای از پیوندها و اتحادهای مشروع است. مقصود بنده از طرح این نکته، اشاره به میزان نفوذ جریان صهیونیستی در ابعاد مختلف اروپاست. اروپای سیاسی نیز، با توجه به پیشینه استعماری خود در اقصی نقاط جهان، همچنان در حال پیگیری آرزوها و انتظاراتی است که ریشه در آن گذشته دارد. طبیعی است که این کشورها برای خود امتیازات و حقوق ویژه‌ای قائل باشند.
تحریم‌هایی که اعمال می‌شود، مردم عادی کوچه و بازار را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این تحریم‌ها به‌مثابه سلاح کشتار جمعی است که مجازات‌های بی‌تبعیض را بر همه مردم اعمال می‌کند. سکوت در برابر آمریکا یا حتی مشارکت در این تحریم‌ها، توسط کشورهای اروپایی صورت گرفته است.
اروپای تمدنی متکی بر نوعی خودبرتربینی است
باقری با بیان اینکه اروپای تمدنی نیز متکی بر نوعی خودبرتربینی است، گفت: بهترین تعبیر از این نگرش را می‌توان در سخنان مسئول پیشین سیاست خارجی اتحادیه اروپا، آقای جوزپ بورل، یافت؛ آنجا که اظهار داشت: «ما باغ هستیم و دیگران جنگل.» نکته قابل توجه این است که نه خود ایشان و نه دیگر مقامات اروپایی تاکنون نقدی جدی به این سخن وارد نکرده‌اند. این موضوع به‌خوبی نشان‌دهنده عمق نگرش تمدنی آن‌ها به دیگر کشورهاست.
وی پرسش کلیدی در روابط ایران و اروپا را اینگونه بیان کرد: ما و اروپا در چه سطحی از مناسبات و تعامل قرار داریم و وضعیت این روابط چگونه قابل ارزیابی است؟ نکته‌ای که می‌تواند نقطه آغاز مناسبی برای ورود به این بحث باشد، موضوع استقلال جمهوری اسلامی ایران است. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، ملت ایران هویتی تازه پیدا کرد. البته پیش از آن نیز، ایران همواره ملتی مستقل بوده است. ما هیچ‌گاه تحت سلطه پایدار قدرتی در جهان نبوده‌ایم. شاید بتوان گفت ملت ایران از معدود ملت‌هایی است که حتی زمانی که مغلوب قدرتی مهاجم شد و سرزمینش اشغال گردید، در نهایت بر آن قدرت پیروز گشت.
بعید می‌دانم تمدنی در جهان وجود داشته باشد که همانند ایران، پس از حمله و سلطه بیگانگان، نه‌تنها در آن‌ها مستحیل نشده، بلکه برعکس، مهاجمان را در فرهنگ خود جذب کرده باشد. ایران هدف حملات متعددی قرار گرفته و حکومت‌های بیگانه متعددی بر آن مسلط شدند؛ اما پس از گذشت چند سال، این ما نبودیم که مغلوب آن‌ها شدیم، بلکه آنان بودند که اسلامی، شیعی و ایرانیزه شدند. این تأثیر ناشی از عمق، اصالت و منطق تمدن، فرهنگ و باورهای ایرانی ـ اسلامی است که توانسته چنین تحولاتی را ایجاد کند.
ایران همواره در چارچوب هنجارهای بین‌المللی حرکت کرده‌است
دبیر شورای روابط راهبری افزود: نکته مهم‌تر آن است که پس از پیروزی انقلاب اسلامی، استقلال سیاسی و ملی، نقطه آغاز حرکت جمهوری اسلامی ایران در عرصه بین‌الملل بود. همان‌طور که در شعار محوری انقلاب یعنی استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی نیز مشاهده می‌شود، استقلال در جایگاه نخست قرار دارد. استقلال در معنای ساده، یعنی خوداتکایی؛ و این امر بدون برخورداری از قدرت، ممکن نیست. برخورداری جمهوری اسلامی ایران از قدرت، یکی از منشأهای اصلی اختلاف با جریان غربی، از جمله کشورهای اروپایی بوده است. ما، مانند هر بازیگر دیگری در عرصه بین‌الملل، برای پیشرفت در چارچوب استقلال، نیازمند حفظ قدرت و استقامت در مسیر آن هستیم. نکته قابل تأمل آن است که جمهوری اسلامی ایران در مسیر ارتقاء قدرت خود، همواره در چارچوب هنجارهای بین‌المللی حرکت کرده و به‌عنوان قدرتی مسئولیت‌پذیر عمل نموده است. در مقابل، به‌ویژه کشورهای اروپایی، فاقد چنین مسئولیت‌پذیری هستند.
باقری ادامه داد: بارزترین مثال، مسئله غزه است؛ جنایتی آشکار که در برابر دیدگان جهانیان رخ داده و ابزارهای اصلی قدرت نیز در اختیار ایالات متحده آمریکا قرار دارد. نه‌تنها در برابر این جنایت سکوت شده، بلکه حتی حمایت‌هایی نیز از طرف متجاوز صورت گرفته است. یا در جریان مذاکرات اخیر، آمریکایی‌ها از موضعی ناپایدار سخن می‌گویند. در حالی که خود اذعان دارند ایران حق غنی‌سازی دارد و هیچ مانع حقوقی برای اعمال این حق وجود ندارد.
همان‌طور که در شعار محوری انقلاب یعنی استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی نیز مشاهده می‌شود، استقلال در جایگاه نخست قرار دارد. استقلال در معنای ساده، یعنی خوداتکایی؛ و این امر بدون برخورداری از قدرت، ممکن نیست.
قدرت های غربی از چارچوب‌های مسئولانه فاصله گرفته‌اند
باقری نمونه دیگری از عدم مسئولیت‌پذیری اروپا و آمریکا را تهدیدهای نظامی علیه تأسیسات هسته‌ای قانونی ایران درحالی که این تأسیسات تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی فعالیت می‌کنند، دانست.
وی با تاکید بر اینکه نظام بین‌الملل برای ایجاد نظم و جلوگیری از هرج‌ومرج شکل گرفته است؛ گفت: با این حال، کشوری که مطابق هنجارهای بین‌المللی و شفاف تحت نظارت نهادهای ذی‌ربط فعالیت می‌کند، از سوی رژیم‌هایی مانند رژیم صهیونیستی که مشروعیت بین‌المللی ندارند و یا حتی از سوی برخی مقامات ایالات متحده، تهدید به حمله نظامی می‌شود. این رفتارها، نشانگر آن است که این قدرت‌ها، از چارچوب‌های مسئولانه فاصله گرفته‌اند.
معاون سیاسی پیشین وزارت امور خارجه قدرت مسئولیت‌پذیر را به‌معنای رعایت اصول و چارچوب‌های پذیرفته‌شده جهانی توصیف کرد و گفت: حتی جمهوری اسلامی ایران، که نظم موجود جهانی را برنمی‌تابد و یک‌جانبه‌گرایی آمریکایی را رد می‌کند، نقد خود را در چهارچوب چندجانبه‌گرایی مطرح می‌نماید؛ رویکردی که از مقبولیت بین‌المللی برخوردار است. ما در چارچوب عمل می‌کنیم. چندجانبه‌گرایی را نهادینه کرده‌ایم و در حال تقویت آن هستیم. حتی اگر رویکرد ما مخالف نظم مسلط جهانی باشد، دلیل آن مسئولیت‌پذیری ماست. لذا عرض بنده این است که در سایر موضوعات نیز همین‌گونه است.
داعش را در منطقه چه کسی از میان برداشت؟
باقری افزود: در حوزه‌های مختلف از جمله سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، حقوق بشری، امنیتی و نظامی می‌توان شواهدی را ذکر کرد که نشان‌دهنده وجود دو رویکرد متفاوت است: یک رویکرد، قدرت مسئولیت‌پذیر جمهوری اسلامی ایران است که در عین حال مصمم به پیشرفت است. این پیشرفت قطعاً نیازمند حفظ و ارتقاء قدرت است. ما همواره قدرت‌مان را در جهت ثبات منطقه‌ای حفظ کرده و ارتقاء داده‌ایم و از آن استفاده کرده‌ایم. در طول دهه‌های گذشته، ایران همواره لنگرگاه ثبات در منطقه بوده است و هیچ‌کس نمی‌تواند این واقعیت را انکار کند. ما در یکی از استثنایی‌ترین نقاط جهان قرار داریم؛ فقیرترین کشور دنیا یکی از همسایگان ماست، در حالی که ثروتمندترین کشورها مانند آلمان یا سوئیس نیز همسایگانی برای برخی کشورهای اروپایی هستند. مثلاً کشوری در همسایگی ما بزرگ‌ترین تولیدکننده مواد مخدر است. ثبات در ایران، با آنجا تفاوتی از زمین تا آسمان دارد. این، جایگاه قدرت ماست. قدرتی که سرمایه‌ای برای جهان است؛ سرمایه‌ای برای ثبات جهانی و منطقه‌ای.
وی با تاکید بر اینکه باید از این قدرت ایران حمایت شود، گفت: متأسفانه در هر جای جهان، به‌دلایلی مانند زیاده‌خواهی، اتحادهای نامشروع، نفوذ جریان صهیونیستی یا منافع مقطعی کشورهای اروپایی، آن‌ها از چارچوب‌های مشروع خارج می‌شوند. این واقعیتی است که باید پذیرفته شود. عدم پذیرش این واقعیت نه‌تنها بحران‌زا است، بلکه تسلی‌دهنده بحران‌ها نیز نیست. ما همواره در مسیری حرکت کرده‌ایم که نشان‌دهنده مسئولیت‌پذیری ماست. حتی جوانان‌مان را برای مبارزه با تروریسم به میدان آوردیم. داعش را در منطقه چه کسی از میان برداشت؟ چه کسی خطر آن را رفع کرد؟ آیا اروپایی‌ها سود نبردند؟ البته که سود بردند. مگر فراموش کرده‌اید که چند کشور اروپایی چه اقداماتی در حمایت از داعش انجام دادند؟
بین ایران و اروپا، مناسبات غیرمنطقی حاکم است
دبیر شورای روابط راهبردی ادامه داد: همچنان شاهد رویکرد غیرمسئولانه‌ای از سوی کشورهای اروپایی هستیم. به نظر من، اگر بخواهیم به یک مسیر تعامل منطقی دست یابیم؛ مسیری که دو طرف از آن بهره‌مند شوند و مطلوب هر دو طرف باشد، باید دو پیش‌شرط پذیرفته شود؛ پذیرش قدرت ایران و پذیرش مسئولیت از سوی اروپا. این دو اصل، گزاره‌هایی منطقی هستند و هیچ‌کس نمی‌تواند آن‌ها را رد کند. اگر این چارچوب حاکم شود، هم در این سوی منطقه شاهد امنیت خواهیم بود و هم مناسبات پایدار شکل خواهد گرفت.
باقری با بیان اینکه اگر اکنون بین ایران و اروپا یک مناسبات غیرمنطقی حاکم است، این به دلیل نگاه غیرمنطقی خود آن‌هاست، توضیح داد: تحریم‌هایی که اعمال می‌شود، مردم عادی کوچه و بازار را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این تحریم‌ها به‌مثابه سلاح کشتار جمعی است که مجازات‌های بی‌تبعیض را بر همه مردم اعمال می‌کند. سکوت در برابر آمریکا یا حتی مشارکت در این تحریم‌ها، توسط کشورهای اروپایی صورت گرفته است. موارد متعددی در حوزه حقوق بشر وجود دارد که مستندات آن نیز موجود است. این موضوع جدیدی نیست. همین کشورهای اروپایی بارها مانع از دسترسی بیماران صعب‌العلاج به دارو و تجهیزات پزشکی شده‌اند. این، واقعیتی است که امروز با آن مواجهیم، متأسفانه.
اگر بخواهیم به یک مسیر تعامل منطقی دست یابیم؛ مسیری که دو طرف از آن بهره‌مند شوند و مطلوب هر دو طرف باشد، باید دو پیش‌شرط پذیرفته شود؛ پذیرش قدرت ایران و پذیرش مسئولیت از سوی اروپا.
وی با تصریح اینکه کشورهای اروپایی واقعاً باید این نگاه خودبرتربینانه را کنار بگذارند، گفت: اینکه هر کاری آن‌ها انجام می‌دهند «درست» است، و هر اقدامی از سوی ما مورد تردید و تهدید قرار می‌گیرد، اجازه نمی‌دهد که ما به‌عنوان دو بازیگر قدرتمند و مسئول، در کنار یکدیگر به یک «زیست مشترک» و مفاهمه سودمند برای هر دو طرف و سایر بازیگران برسیم. آن‌ها می‌خواهند بازی را طوری تمام کنند که ما از قدرت خود عقب‌نشینی کنیم؛ که ما از منافع مشروع خود صرف‌نظر کنیم. به نظر من این امر غیرممکن است. چنین چیزی هرگز حاصل نخواهد شد.
صهیونیسم غربی در پرونده فلسطین دچار بن‌بست راهبردی شد
باقری درباره موضوع فلسطین نیز گفت: در وقایع فلسطین دو جنبه وجود دارد؛ نخست، جنایت آشکاری است که در حال وقوع است؛ و دوم، بن‌بست راهبردی است که گریبان‌گیر صهیونیسم غربی شده است. چون شما نمی‌توانید با جنگ، زیست خود را ادامه دهید. راه‌حل چیست؟ به‌رسمیت شناختن حقوق ملت فلسطین. تا زمانی که حقوق یک ملت را نفی می‌کنید، نمی‌توانید انتظار ثبات داشته باشید. این همان موضوع عدم مسئولیت‌پذیری است.
وی در پایان ابراز امیدواری کرد: اینگونه نشست‌ها بتواند زمینه مفاهمه منطقی میان نخبگان دو طرف را فراهم سازد و شرایطی به‌وجود آورد که عوامل برون‌زایی که سایه بر منافع دو طرف انداخته‌اند، کاهش یابند.
منبع: ایرنا
سیاسیلینک کوتاه :