درس‌هایی از روبل برای ریال: اگر جنگ ادامه‌دار شود، اقتصاد تاب می‌آورد؟

محمد اصغرزاده-جهان صنعت نیوز: در حالی که ایران در یک تقابل نظامی بی‌سابقه با رژیم صهیونیستی قرار گرفته، توجه کارشناسان اقتصادی به آینده اقتصاد کشور پس از این جنگ، بیش از هر زمان دیگر حیاتی است. آیا تحریم‌ها تشدید خواهد شد؟ آیا بازار ارز بی‌ثبات‌تر می‌شود؟ و آیا دولت می‌تواند نرخ ارز را کنترل کند؟ پاسخ به این پرسش‌ها، شاید در تجربه روسیه نهفته باشد؛ کشوری که پس از تهاجم به اوکراین در سال ۲۰۲۲، با شدیدترین تحریم‌های غرب روبه‌رو شد اما در ظاهر، توانست نرخ ارز خود را حفظ کند.

اما پشت این ظاهر، چه اتفاقی افتاد؟ و آیا ایران می‌تواند مسیری مشابه را طی کند؟

روایت روسیه: ثبات ارزی بدون ثبات واقعی

بررسی کارشناسان اقتصادی از شرایط حنگی در کشور روسیه نشان می‌دهد که ثبات نرخ ارز در روسیه، حاصل قدرت اقتصادی نبود؛ بلکه نتیجه‌ قطع واردات، کنترل سرمایه، سرکوب ارزی، و محدودیت بانکی بود.

طبق این مطالعه، پس از آغاز جنگ، صادرات روسیه کاهش یافت، اما واردات حتی سریع‌تر سقوط کرد. در این میان، بانک مرکزی روسیه با ابزارهایی چون محدودیت خروج سرمایه، مسدودسازی حساب‌ها و اجبار صادرکنندگان به فروش ارز به دولت، روبل را مهار کرد. اما این مهار ارزی، با هزینه‌ رکود، تورم پنهان و کاهش رفاه عمومی همراه بود.

ایران پس از جنگ: مسیر ناهموار

اگرچه الگوی روسیه می‌تواند به ایران در طراحی واکنش سریع اقتصادی کمک کند، اما تفاوت‌های مهمی نیز وجود دارد:

۱. شدت آسیب‌پذیری ارزی

برخلاف روسیه، اقتصاد ایران از پیش‌ از جنگ نیز با کمبود مزمن ارز، تورم بالا و تحریم‌های گسترده روبه‌رو بود. تشدید تنش‌های ژئوپلیتیک، ممکن است دسترسی به اندک روزنه‌های ارزی باقی‌مانده را نیز محدود کند.

۲. ریسک شوک وارداتی و تورم فزاینده

کاهش واردات ممکن است در کوتاه‌مدت تراز پرداخت‌ها را متعادل کند، اما در اقتصاد واردات‌محور ایران، چنین افتی به سرعت به افزایش قیمت کالاهای مصرفی و صنعتی منجر خواهد شد.

۳. نبود ابزارهای کنترل نرم

روسیه از ذخایر ارزی قابل‌توجه، زیرساخت‌های دیجیتال بانکی پیشرفته و تجربه مدیریت ارزی متمرکز برخوردار بود. در حالی‌که در ایران، اختلال‌های نهادی، عدم شفافیت و چندنرخی‌بودن مزمن ارز، سیاست‌گذاری را دشوارتر می‌کند

هشدار به سیاست‌گذاران: سرکوب نرخ ارز، راه‌حل نیست

تجربه روسیه نشان داد که حتی اگر دولت بتواند نرخ ارز را با ابزارهای غیربازاری تثبیت کند، واقعیت تورم، رکود، و کاهش مصرف خانوار پنهان نمی‌ماند. اگر ایران بخواهد صرفاً با محدودسازی مبادلات ارزی یا بستن حساب‌ها، نرخ ارز را مهار کند، نتیجه چیزی جز تعمیق فقر، گسترش بازار سیاه و سقوط سرمایه‌گذاری نخواهد بود.

چه باید کرد؟

بر پایه آن مدل تحلیلی، راهکارهای پیشنهادی برای ایران درگیر جنگ می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• بازتنظیم سریع اولویت‌های ارزی؛ واردات کالاهای ضروری در برابر توقف کالاهای لوکس

• افزایش شفافیت سیاست‌های ارزی برای کاهش انتظارات تورمی

• مدیریت کنترل‌شده بازار سرمایه و ارز دیجیتال به جای سرکوب مستقیم

• دیپلماسی فعال برای گریز از انزوای کامل اقتصادی

جنگ هرلحظه ممکن است تمام شود، اما بحران اقتصادی حکایت متفاوتی دارد

اگرچه گرد و غبار حمله نظامی ممکن است فروکش کند، اما تبعات اقتصادی آن تازه آغاز شده است. نادیده‌گرفتن تجربه کشورهایی چون روسیه، و اصرار بر کنترل‌های مصنوعی، می‌تواند آینده اقتصاد ایران را به پرتگاهی ببرد که بازگشت از آن دشوار باشد.

 

 

 

اخبار برگزیدهاقتصاد کلان