مهاجرین غیرقانونی زیر ذره‌بین امنیتی‌ها؛ ساماندهی پس از بحران
با تشدید بحران‌های امنیتی داخلی و گمانه‌زنی‌ها درباره نقش برخی اتباع غیرمجاز در ناآرامی‌ها، دولت بالاخره عزم خود را برای ساماندهی و اخراج مهاجران غیرقانونی جزم کرده است. هشدارهایی که سال‌ها از سوی جامعه‌شناسان و کارشناسان امنیتی نادیده گرفته می‌شد، اکنون با هزینه‌ای سنگین در کانون توجه قرار گرفته؛ اقدامی دیرهنگام که اگر با دقت و نگاه انسانی اجرا نشود، ممکن است پیامدهایی گسترده‌تر از بحران فعلی داشته باشد.
هما میرزایی- جهان صنعت نیوز: با بازگشت طالبان به قدرت در افغانستان در تابستان ۲۰۲۱ میلادی (مرداد ۱۴۰۰)، موجی بی‌سابقه از مهاجرت از این کشور آغاز شد. شرایط ناامن، ترس از سرکوب، و فروپاشی نظم اجتماعی سبب شد هزاران نفر از مردم افغانستان کشور خود را ترک کنند و بسیاری از آن‌ها ایران را به‌عنوان نزدیک‌ترین مقصد برگزیدند. صحنه‌هایی چون آویزان شدن مهاجران از بال هواپیما در فرودگاه کابل، تصویر روشنی از عمق بحران انسانی به‌وجودآمده بود. به‌دنبال آن، ایران به یکی از اصلی‌ترین مقاصد مهاجران افغان تبدیل شد؛ به‌ویژه در تابستان ۱۴۰۰ که طبق گزارش رصدخانه مهاجرت ایران، روزانه بین ۳۰ تا ۳۵ هزار ورود غیرقانونی و هم‌زمان صدور ۵ تا ۷ هزار ویزا برای اتباع افغانستانی ثبت شده است. نکته نگران‌کننده اینکه این ورودها و صدور ویزاها بدون نظارت مؤثر، غربالگری امنیتی یا برنامه‌ریزی مشخص صورت گرفت و طی مدتی کوتاه، فشار سنگینی بر زیرساخت‌های خدماتی، امنیتی و اجتماعی ایران وارد کرد. حالا با مشخص شدن نقش برخی از این اتباع غیر مجاز به عنوان نفوذی در جنگ اخیر توجهات بسیاری به این موضوع جلب شده است.
عزم جزم استاندار و وزیر کشور برای اخراج اتباع غیر مجاز
طی جنگ ۱۲ روزه تحمیلی ایران و اسرائیل بحث دخالت داشتن اتباع غیر مجاز در ایجاد ناامنی‌های داخلی به شدت داغ شد و خبرها حاکی از سرعت گرفتن اخراج اتباع غیر مجاز است. محمدصادق معتمدیان، استاندار تهران از تشدید عملیات جمع‌آوری و خروج گسترده اتباع غیرمجاز از پایتخت خبر داده و می‌گوید: در این مرحله از طرح، با هم‌افزایی میان دستگاه‌های ذیربط به‌ویژه نیروی انتظامی، شهرداری‌ها، اتوبوس‌رانی و مرکز امور اتباع، فرآیند شناسایی، جمع‌آوری، انتقال و خروج اتباع غیرمجاز با سرعت و دقت بیشتری انجام خواهد شد. اتوبوس‌رانی با همکاری نیروی انتظامی مأموریت انتقال اتباع غیرمجاز تا مبادی مرزی و بازگرداندن آن‌ها به کشورهای مبدأ را بر عهده دارد. وی همچنین از شهروندان درخواست کرده تا در صورت مشاهده محل سکونت اتباع غیر مجاز، با پلیس ۱۱۰ تماس بگیرند. اسکندر مومنی، وزیر کشور نیز با اعلام اینکه ساماندهی اتباع یکی از اولویت‌های وی است، می‌گوید: از نظر ظرفیت و توان، کشور ما نمی‌تواند پذیرای این حجم از اتباع باشد. هیچ کجای دنیا مثل ایران تا این اندازه میزبان اتباع خارجی نیست؛ به طوریکه که بتوانند آزادانه وارد شوند و در همه عرصه‌ها فعال باشند. مومنی با بیان اینکه برخی از موارد نفوذ دشمن از همین مسیر رخ می‌دهد، یادآوری کرد: برخی از موارد نگران‌کننده، نیروهای بیگانه بودند، اما همه اتباع این‌گونه نیستند.
هشدارهایی از سوی جامعه که شنیده نشد
مردم، جامعه شناسان و جرم‌شناسان مدت‌هاست نسبت به حضور گسترده و بدون ضابطه مهاجران غیرقانونی هشدار می‌دهند. شماری از شهروندان از تصرف تقریباً کامل برخی محله‌ها توسط اتباع افغانستانی گلایه دارند، پرستاران از افزایش قابل‌توجه زایمان اتباع در بیمارستان‌های دولتی و خطر تغییر بافت جمعیتی سخن می‌گویند و حقوقدانان و کارشناسان قضایی نسبت به دشواری رهگیری و پیگرد قضایی مجرمان از میان اتباع غیرمجاز هشدار داده‌اند. با این حال، این هشدارها تا پیش از بروز بحران‌های امنیتی چندان مورد توجه قرار نگرفت. حالا و با مشخص شدن نقش برخی از این اتباع در بروز ناامنی‌هایی که ریشه داخلی داشت، عزم مسئولان برای اخراج این افراد جزم شده است. این هشیاری دیرهنگام ممکن است تر و خشک را با هم بسوزاند و دامن اتباع مجاز را نیز بگیرد، اما شرایط به وجود آمده و غفلت طولانی‌مدت سیاستگذاران امکان هرگونه اقدام حساب شده و منطقی را سلب کرد.
در فضای مجازی: تقلیل موضوع امنیتی یا هوشیاری به‌موقع؟
بحث میان موافقان و مخالفان این اقدام در شبکه‌های اجتماعی به شدت بالا گرفته است. برخی می‌نویسند این اقدامات مصداق تفکرات فاشیستی و نژادپرستانه است، و برخی دیگر می‌گویند کدام کشور با این منابع محدود میزبان چندین میلیون مهاجر آن‌هم غیر قانونی می‌شود؟ برخی از دست داشتن این افراد در جابه‌جایی مهمات و ابزارآلات لازم برای ساخت پهپاد می‌گویند و برخی دیگر در جواب می‌گویند تقلیل دادن این موضوع امنیتی مهم به اتباع نوعی فرافکنی است. حمید حسینی، فعال رسانه‌ای افغانستانی در صفحه شخصی خود در توییتر از قطع سیمکارت تمامی اتباع نوشته و در جایی دیگر می‌نویسد: بیش از ۴۰ سال است که افغانستانی‌ها کارهایی انجام می‌دهند که بسیاری حاضر نیستند انجام دهند. اگر خرابکاری بوده، کار برخی مزدوران بوده و نه تمام ملت ما. اما در جواب این حرف‌ها بسیاری نوشته‌اند فارغ از بحث امنیتی ایجاد شده در زمان جنگ، ایران دیگر تحمل میزبانی از این حجم زیاد مهاجر را ندارد؛ چه قانونی و چه غیر قانونی.
مساله تغییر بافت جمعیتی و حضور بی‌ضابطه مهاجرین غیر قانونی می‌تواند هر کشوری را به جولانگاه سرویس‌های اطلاعاتی کشورهای متخاصم تبدیل کند. این افراد به دلیل تفاوت‌های عقیدتی، نبود عرق ملی و مشکلات مالی ناشی از فقر و کمبود می‌توانند به طعمه‌های مناسبی برای اجرای هرگونه عملیات ضد امنیتی تبدیل شوند. اقدام دولت در ساماندهی اتباع، اگر به درستی و با رعایت جوانب انسان‌دوستانه صورت گیرد، دیرهنگام اما شایسته تقدیر است.
اجتماعی و فرهنگیاخبار برگزیدهلینک کوتاه :